افزایش سریع موارد کرونا در برخی استان‌ها
میزان ابتلا در سیستان و بلوچستان از ظرفیت نظام بهداشت و درمان فراتر رفته است
وی افزود: آنچه که مشخص است این است که تعداد موارد جدید بیماری به سرعت در برخی استان‌ها رو به افزایش است و این دارد به سایر استان‌ها هم سرایت می‌کند. بنابراین با یک بحران مواجهیم و اسمش را هرچه بگذاریم، خیلی محل بحث نیست. زیرا ما با اسم کار نداریم، بلکه با پدیده‌ای مواجهیم که در آن تعداد بیماران جدید تشخیص داده شده، به سرعت رو به افزایش است و در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان، از ظرفیت نظام بهداشت و درمان فراتر رفته و در سایر استان‌ها هم این خطر و نگرانی وجود دارد.
یونسیان ادامه داد: نکته دوم این است که آیا سوش غالب ما در این استان‌ها ویروس دلتا است یا خیر؟. باید توجه کرد که اهمیت اینکه بگوییم که سوش شایع شده در برخی مناطق کشور، دلتا است یا نیست، در جامعه ما فقط از بُعد سرایت‌پذیری بیشتر این نوع جهش ویروس کرونا است. در جوامعی که به میزان بالایی واکسیناسیون را انجام داده‌اند، یک دغدغه دیگر هم وجود دارد و آن اینکه اگر سوش غالب دلتا باشد، ممکن است نسبت به واکسن‌هایی که تزریق کرده‌اند، مقاومتی ایجاد شود. حال در جامعه ما که متاسفانه کمتر از ۱۰ درصد افراد را تحت واکسیناسیون قرار داده‌ایم، این دغدغه وجود ندارد. بنابراین تنها دغدغه ما از سوش دلتا این است که این واریانت یا گونه جهش‌یافته هندی ممکن است سرایت‌پذیری بیشتری داشته باشد. حال با توجه به اینکه شاهدیم که سرایت‌پذیری افزایش یافته و سرعت انتقال بالا رفته است، بنابراین بحث و جدل درباره اینکه آیا ویروس غالب در استان دلتا است و در استان دیگر آلفا و بتا است، اصلا محل بحث نیست.
بحران افزایش موارد جدید کرونا
وی تاکید کرد: نباید با الفاظ مردم را بازی دهیم. ما پدیده‌ای داریم به نام بحران افزایش موارد جدید؛ حال این می‌خواهد ناشی از این باشد که سرایت‌پذیری ویروس به دلیل ورود ویروس جهش یافته دلتا (هندی) یا هر ویروس جهش یافته دیگر بالا رفته باشد یا ناشی از این باشد که ما در کشور رعایت پروتکل‌ها و اقدامات بهداشتی‌مان را کاهش داده‌ایم و مردم رعایت نمی‌کنند یا ناشی از این باشد که سازمان‌های ناظر به خوبی بر رعایت دستورالعمل‌ها نظارت نداشته‌اند و … بنابراین باید ساده‌تر و شفاف به موضوع نگاه کنیم. بر این اساس دو واقعیت وجود دارد؛ یکی اینکه سیر کاهشی موارد بیماری که به سرعت در حال کاهش بود، متوقف شده و در برخی استان‌ها افزایش یافته است و دوم هم اینکه این مساله از استانی به استان دیگر در حال افزایش و انتقال است و دارد کل کشور را درگیر می‌کند. بنابراین فارغ از اسم و اسامی و اصطلاحات، متاسفانه ما با بحرانی مواجهیم که می‌تواند مانند بحران‌های قبلی که چهار مرحله‌اش را پشت سر گذاشتیم، منجر به افزایش بستری در بیمارستان‌ها، پر شدن ظرفیت تخت‌ها، افزایش میزان مرگ و میر شود و …
کل نظام برای مقابله با کرونا درگیر شوند
فعلا زمان مقصریابی نیست
یونسیان گفت: به نظر من نکته بسیار مهمی که برای مقابله با این موضوع وجود دارد، این است که کلیه دستگاه‌ها باید بپذیرند که مسئولند. این مسئولیت را نباید فقط متوجه مردم یا وزارت بهداشت کنیم، بلکه هر دستگاهی با توجه به اختیاراتی که دارد، وظایفی را برعهده دارد که ستادهای ملی و استانی باید این وظایف را به این دستگاه‌ها تفهیم و آنها هم باید تبعیت کنند. حال این دستگاه می‌تواند یک ارگان فرهنگی باشد که می‌خواهد درباره سینما و تئاتر و… تصمیم‌گیری کند، ممکن است نیروی نظامی و انتظامی و پلیس راه باشد که می‌خواهد بر مسافرت‌های با وسایل نقلیه عمومی و شخصی نظارت کند و ممکن است وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش و … و در نهایت وزارت بهداشت باشد. بنابراین کل نظام باید برای مقابله با این مساله درگیر شود. اینکه بگوییم فقط مردم یا وزارت بهداشت باید این اقدامات را انجام می‌داد که انجام نداده، درست نیست و اکنون وقت این نیست که به دنبال مقصر باشیم. در حال حاضر یک خانه آتش گرفته و باید آتش را خاموش کنیم و اکنون وقت این نیست که بگوییم چه کسی مقصر بوده است.
وی افزود: در حال حاضر باید اولاً یک مدیریت و رهبری واحدی وجود داشته باشد که این رهبری و مدیریت هم نافذ باشد و همه ارگان‌های کشور از آن تبعیت کنند. این تنها راهی است که می‌توانیم با این مساله مقابله کنیم. بعد که مواجهه مناسبی با مساله پیدا کرده و آن را کنترل کردیم، آنگاه وقت این است که مشخص کنیم که چه کسی مسبب این اوضاع بوده و برای پیشگیری از بحران های بعدی درس بگیریم.
چرایی ثبات مرگ‌های صدتایی در موج چهارم
وی درباره دلایل ثبات مرگ ومیرهای کرونایی سه رقمی طی مدت فروکش شدن موج چهارم کرونا در کشور، گفت: یکی از علل اصلی که در موج چهارم میزان مرگ و میر مانند موج‌های پیشین به آمارهای دو رقمی کاهش پیدا نکرد، این بود که بلافاصله بعد از فروکش کردن موج چهارم با معضل جدید موج پنجم مواجه شدیم. معمولا مرگ و میرها نسبت به ابتلا با چند هفته تاخیر تغییر می‌کنند. به این معنا که وقتی میزان ابتلا بالا می‌رود، چند هفته طول می‌کشد که میزان مرگ و میر هم افزایش یابد و وقتی میزان ابتلا کاهشی می‌شود، چند هفته طول می‌کشد که میزان مرگ و میر کاهش یابد. حال در موج چهارم ابتلایمان در حال کاهش بود، اما قبل از اینکه به سطح بسیار پایینی برسد، مجددا روند بیماری شروع به افزایش کرد و عملاً بین این دو موج فاصله‌ای نبود. در برخی امواج شاهدیم که بین فروکش کردن موج قبلی و شروع موج بعدی چند ماه فاصله است. این چند ماه فاصله باعث می‌شود که تعدادی از کسانیکه بستری بودند و حال مساعدی نداشتند، متاسفانه فوت می‌کردند و تعدادی هم بهبود یافته و ترخیص می‌شدند تا به یک حالت تعادل جدید می‌رسیدیم که همان چیزی است که به آن مرگ‌های دو رقمی می‌گوییم. در مجموع هنوز به آن تعادل نرسیده بودیم که بحران بعدی سوار شد.
تفاوت‌های موج چهارم و پنجم کرونا
یونسیان درباره تفاوت پیک پنجم کووید ۱۹ با پیک چهار این بیماری در کشور، اظهار کرد: اگر بپذیریم که حداقل در برخی مناطق کشور سوش و واریانت هندی غالب شده است، ویژگی واریانت هندی این است که سرایت‌پذیری بیشتری دارد، اما درباره اینکه روش انتقال واریانت هندی متفاوت باشد یا عوارض بسیار شدیدتری داشته باشد، شواهدی نداریم. بنابراین از آنجایی که ویروس همان روش‌های انتقال را دارد و همان عوارض را هم ایجاد می‌کند، شرایط همان است. با این حال یک تفاوت دارد و آن این است که وقتی سرایت پذیری ویروس بسیار بالاتر است، باید برای کنترل آن اقدامات‌مان را خیلی شدیدتر کنیم. وقتی سرایت‌پذیری به این صورت بود که از یک نفر به طور متوسط سه نفر مبتلا می‌شدند، ما یک درجه خاصی از اقدامات کنترلی را داشتیم. حال گفته می‌شود که با این ویروس ممکن است هر یک نفر به طور متوسط شش الی هشت نفر را مبتلا کند، یعنی دو تا ۲.۵ برابر ویروس قبلی. بر این اساس اگر اقدامات کنترلی‌مان هم دو الی ۲.۵ برابر حالت قبلی شکل بگیرد، تازه به همان شرایط قبلی می‌رسیم.
وی گفت: البته از طرفی از آنجایی که درصدی از افرادی که قبلا به بیماری مبتلا شدند و دارای یک مصونیت نسبی هستند، نسبت به موج اول و دوم افزایش یافته‌اند، امیدواریم که ما شدت امواج قبلی را نداشته باشیم. بنابراین دو عامل هستند که خلاف یکدیگر حرکت می‌کنند؛ یکی سرایت‌پذیری بیشتر ویروس دلتا است که ما را به سمت افزایش بسیار زیاد ابتلا می‌برد و دوم افزایش درصد افرادی است که به دلیل ابتلای قبلی یا درصد کمی که واکسن تزریق کرده‌اند، مصون شدند که این موضوع می‌تواند شدت بیماری را کاهش دهد، اما نمی‌دانیم که برآیند این دو عامل مخالف به کدام سمت می‌رود.
علائم و خصوصیات کرونای دلتا
بیماری‌زایی دلتا بیشتر است؟
یونسیان درباره علائم و خصوصیات ویروس دلتا، گفت: یکی از علائمی که قبلا در ابتلا به کرونا غالب بود، کاهش حس بویایی و چشایی افراد بود که ظاهراً در حال حاضر این موضوع کمتر مطرح است. با این حال نکته مهم این است که آیا شدت بیماری‌زایی ویروس جهش‌یافته هندی به طرز قابل ملاحظه‌ای کمتر یا بیشتر از امواج قبلی است؟ در این زمینه هنوز شواهد علمی معتبری منتشر نشده است. اینکه یک همکار پزشک‌مان نتیجه مشاهده کنترل نشده خودش را گزارش کند، نامش شواهد علمی نیست. شواهد علمی یعنی یک مطالعه کنترل شده که در مقاله‌ای چاپ شده، مورد ارزیابی و داوری قرار گرفته و می‌توان به آن استناد کرد که در این مورد مطالعه‌ای که بتوانیم به آن استناد کنیم و بگوییم که شدت بیماری و کشندگی آن بیشتر است، هنوز مشاهده نکردیم، اما علائم ویروس دلتا ممکن است متفاوت باشد یا نباشد.
واکسن کرونا بی‌اثر شد؟
این اپیدمیولوژیست درباره لزوم افزایش سرعت واکسیناسیون علیه کرونا در کشور، گفت: باید توجه کرد که با جهش‌های ویروس کرونا واکسن بی تاثیر نشده است. نشان داده شده که دو مورد از جهش‌های ویروس کرونا که یکی از آنها جهشی بود که در آفریقای جنوبی تشخیص داده شد و جهشی که در هند تشخیص داده شده که اصطلاحا به آنها واریانت‌های بتا و دلتا گفته می‌شود، این دو جهش نسبت به ایمنی قبلی (یعنی ایمنی حاصل از ابتلا یا ایمنی حاصل از واکسیناسیون) مقاومت بیشتری دارند. با این حال اینکه این جهش‌ها مقاومت بیشتری دارند، به این معنا نیست که واکسن بی اثر است. زیرا هیچ واکسنی نه ۱۰۰ درصد اثربخش است و نه ۱۰۰ درصد بی اثر.
یونسیان ادامه داد: پیش از این اگر اعلام می‌کردیم که یک دوز واکسن هم درجات قابل ملاحظه‌ای از ایمنی ایجاد می‌کند و دوز دوم برای تثبیت و افزایش ماندگاری این ایمنی است، اما در مورد این جهش‌های اخیر می‌گوییم که هر دو دوز باید تزریق شوند تا ایمنی قابل ملاحظه‌ای ایجاد شود و حتی بعد از تزریق هر دو دوز هم ممکن است ایمنی‌بخشی که در ویروس‌های قبلی انتظار داشتیم، به آن سطح ایمنی در واریانت‌های جدید نرسیم. بنابراین به آن سطح از ایمنی‌بخشی نمی‌رسیم، نه اینکه واکسن تاثیری ندارد. در عین حال، خوشبختانه همه واکسن ها در همه واریانت های ویروسی محافظت خوبی (در حدود ۹۰%) در برابر فرم شدید بیماری یعنی موارد منتهی به بستری و مرگ ایجاد می کند.
بحران پیک پنجم با واکسن مهار نمی‌شود، زیرا…
وی تاکید کرد: در حال حاضر هنوز و کماکان موثرترین راه برای کنترل کووید ۱۹ واکسن است. البته متاسفانه ما به تعداد کافی واکسن موثر در دسترس نداریم. اگر هم داشته باشیم موج پنجم و بحران اخیر را نمی‌توانیم با واکسن کنترل کنیم. زیرا حداقل سه هفته بعد از تزریق دوم واکسن انتظار ایمنی‌زایی خوب داریم و تا آن زمان این موج دیگر مستقر شده است. بنابراین راه حل نهایی و اساسی هنوز واکسن است. حال اگر بتوانم بین واکسن‌ها انتخاب کنیم، باید واکسنی را که اثربخشی بیشتری داشته باشد، هزینه پایین تری داشته باشد، حمل و نقل و نگهداری راحت تری داشته باشد و … را انتخاب کنیم، اما وقتی که قدرت انتخاب نداریم، باید اولین واکسن موثری که از بین واکسن‌های موجود و تایید شده به دستمان رسید، به حجم انبوه تهیه کرده و مردم را واکسینه کنیم.
احتمال ابتلای مجدد به کرونا
افرادی که قبلا مبتلا یا واکسینه شده‌اند هم پروتکل‌ها را رعایت کنند
این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه با این حال هم افرادی که قبلا به کرونا مبتلا شده‌اند و هم افرادی که واکسن تزریق کرده‌اند، همچنان باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند؛ زیرا احتمال ابتلای مجدد وجود دارد، گفت: تا زمانیکه قاطبه مردم واکسینه نشده‌اند، نه تضمینی برای مصونیت کامل افرادی که واکسن تزریق کرده‌اند، وجود دارد و نه افرادی که قبلا مبتلا شده‌اند. زیرا وقتی فردی واکسن تزریق کرده باشد، اما تمام افراد اطرافش که با او تماس دارند، احتمال آلودگی‌کنندگی را داشته باشند، از آنجایی که واکسن هم ۱۰۰ درصد ایمنی ایجاد نمی‌کند، اگر مواجهه فرد بالا رود، دیگر واکسن اثر محافظتی خودش را نخواهد داشت. در حالی که وقتی اکثریت افراد جامعه و نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ درصد و یا بیشتر واکسن تزریق کرده باشند یا به دلیل ابتلای قبلی مصون شده باشند، آن زمان ما می‌توانیم مانند سایر کشورها به فعالیت‌های عادی‌مان نزدیک شویم، بسیاری از فعالیت‌هایمان را برگردانده و بسیاری از پروتکل‌ها را برداریم، اما تا آن زمان هم افرادی که واکسینه شده اند و هم افرادی که واکسن تزریق نکرده‌اند، نباید حس امنیت کاذب داشته باشند.
وضعیت ابتلای کودکان به کرونای دلتا
وی درباره وضعیت ابتلای کودکان به کرونای دلتا نیز گفت: در موج‌های قبلی اعلام می‌شد که ابتلای کودکان به کرونا معمولا با فرم‌های کم علامت یا بدون علامت است. در حال حاضر هم شواهد منتشر شده اعلام نکرده‌اند که کودکان بیشتر یا شدیدتر مبتلا می‌شوند. اتفاقی که افتاده این است که بسیاری از افراد سالمند ما به دلیل اینکه بیشتر در معرض ابتلا و شدت بیماری بودند، قبلا مبتلا شدند و در نتیجه وقتی ویروس جدیدی وارد می‌شود، از آنجایی که کودکان هنوز کمتر مبتلا شده‌اند و حساس هستند، آنها را درگیر می‌کند. من نمی‌توانم به جرات در این زمینه اظهارنظر کنم زیرا هنوز اطلاعات کافی در دسترس مان نیست.
یونسیان تاکید کرد: باید توجه کرد که در شرایط پاندمی کرونا که اطلاعات هنوز کامل نشده است، پاسخ درست به بسیاری از سوالات “نمی‌دانم” است. اگر فردی به همه سوالات پاسخ می‌دهد یا به یک علم ماورایی وصل است یا به بسیاری از سوالات پاسخ غلط می‌دهد. نباید انتظار داشت که افراد پاسخ همه سوالات درباره این ویروس را بدانند و هرکس چنین ادعایی دارد، در جهل مرکب است. زیرا پاسخ بسیاری از سوالات بعدا مشخص می‌شود. در زمینه ابتلای بیشتر کودکان هم در جهش‌های جدید، منتظریم تا نتایج مطالعاتی که در کشورمان یا در سایر کشورها در این زمینه انجام می‌شود، منتشر شود تا بتوانیم درباره آن اظهارنظر دقیق کنیم. موضوع مهم این است که کماکان اگر کودکان به کرونا مبتلا شوند، شدت بیماری در آنها بسیار بسیار کمتر از سالمندان است و این موضوع تاکنون در تمام واریانت‌ها صادق بوده است.
