صبح یکی از روزهای بهاری که زودتر از موعد به محل کارم رسیده بودم، به کنار زاینده رود رفتم تا از دیدن منظره زیبای سی و سه پل لذت ببرم ولی با نگاهی به اطراف، به دلیل مشاهده دو موضوع بیشتر از آنکه لذت ببرم، تاسف خوردم! نه به این خاطر که یک طرف گروهی ورزش می کردند و سمت دیگر چند نفری با گرفتن عکس سلفی سعی در ثبت خاطرات خود داشتند و تعدادی نیز روی پل پیاده روی می کردند، نه؛ بلکه ناراحتی من از دیدن صحنه ای بود که همزمان روی پل و درون آب اتفاق افتاده بود. در حالی که پرسنل خدمات شهری به مانند برنج کاران با چکمه های بلند به درون آب رفته بودند و با چند چنگک سعی در لایروبی بستر زاینده رود در ضلع شمالی و جنوبی آن را داشتند، کمی آن سوتر پاکبان شهرداری به نظافت دهنه های پل مشغول بود در حالی که زباله ها را جمع می کرد به دورن آب می ریخت!
مردم رد می شدند و روزگار می گذراندن ولی کسی توجه نمی کرد که آیا رودخانه در جریان هست یا نه؟ وضعیت آب زاینده رود چطور است؟ آیا صرف جمع کردن این حجم از لجن ها و گیاهان با چند پرسنل و چنگک کافی است؟ نقش دستگاه های نظارتی همچون اداره کل محیط زیست، شرکت آب منطقه ای و سازمان خدمات موتوری شهرداری در بروز این معظل چیست؟ آیا مطالعات دانشگاهی توسط دستگاه های نظارتی در خصوص تاثیر این اقدامات انجام شده است؟
بعد از اتمام کارم به میان مردم رفتم و از چند نفری در مورد وضعیت این روزهای زاینده رود پرسیدم. سعیدی ۲۰ ساله از شاهین شهر که سی و سه پل را برای گردش انتخاب کرده بود در این خصوص گفت: برای چندمین بار است که کنار این رودخانه آمدم ولی زاینده رود هیچ موقع مثل الان نبود و این برای کسانی که ساکن اصفهان هستند خوب نیست!
وی ادامه داد: وقتی به سمت پل فردوسی می رویم کناره های زاینده رود کاملا خشک به طوری که انگار گلکاری کردند! از قایق ها هم که خبری نیست!
حالت مردابی زاینده رود باعث مرگ برخی جانوران
این گردشگر با اشاره به ظاهر نا زیبای زاینده رود ادامه داد: رشد خزه ها و جلبرگ ها و حالت مردابی آب نه تنها باعث مرگ یک سری از جانوران شده بلکه فضای خوبی را برای بازدید توریست ها به وجود نیاورده است.
وضعیت نامناسب زاینده رود
امیری ۳۸، راننده تاکسی درون شهری که منتظر رسیدن نوبتش برای سوارکردن مسافر بود، وضعیت امروز زاینده رود را نامناسب توصیف کرد و گفت: ده روز پیش از خدمات موتوری شهرداری برای تمیز کردن بستر زاینده رود به اینجا آمدند و چند ساعتی مشغول کار شدند ولی واقعا جوابگوی این میزان از خزه ها نبود چراکه چند روز بعد دوباره گیاهان بلند شدند!
زاینده رود، حیات اصفهان
پهلوان سالی، کسبه ۵۸ ساله اصفهانی که تجربه۲۰ساله در فروش محصولات خود را داشت، با لهجه شیرین اصفهانی گفت: بنده از دوران کودکی تا به امروز همیشه از کنار زاینده رود عبور می کردم شاهد جاری بودن آب ولو به صورت جوی باریک بودم.
وی زاینده رود را جز حیات اصفهان دانست و در خصوص وضعیت زاینده رود افزود: اصولا هر جایی که آب مدت زمانی عبور نکند حالت ماندآبی به وجود می آید ولی وضعیت حال حاضر زاینده رود ناخوشایند است و باید به صورت کامل نظافت شود.
قشنگی سی و سه پل به قایق هاست
بهوند، ۲۴ ساله از ساکنین اطراف اصفهان، قشنگی سی و سه پل را به قایق هایی دانست که کار می کردند و گفت: وقتی آب زیاد بود مردم رغبت بیشتری برای گردش به کنار آب داشتند. راکد ماندن آب وجه خوبی برای زاینده رود ندارد.
کشاورز لنجانی که می گفت برای انجام کارهای اداری خود از صبح به اصفهان آمده و حالا برای استراحت در کنار سی و سه پل نشستم در پاسخ به سوال من آهی کشید و گفت: درسته که چند سالی به اصفهان رفت و آمد می کنم ولی هیچوقت وضع نظافت به این شکل نبوده با این حال وضعیت نظافت کناره های رودخانه در شهرستان ورنامخاست بدتر از اینجاست!
جاری بودن آب در زاینده رود یک اصل است
در ادامه و به منظور پیگیری این موضوع با سرپرست معاونت نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان به گفت و گو نشستیم که شرح آن را در ادامه می خوانید:
حسین اکبری در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیر بازگشایی دوره ای آب برای محیط زیست بستر رودخانه زاینده رود را چگونه ارزیابی می کنید؟ با بیان به اینکه تاکید ما و همه مسئولین بر جاری بودن همیشگی آب در بستر زاینده رود بزرگ است، از تاثیرات این موضوع به عوامل زیبایی شناختی، زیست محیطی، بوم شناسی و همچنین زیبایی شناسی اشاره کرد.
وی مشکل اصلی را چالش کمبود آب دانست و ادامه داد: درسته که بخش اعظم زاینده رود در استان اصفهان قرار دارد ولی جاری بودن این رودخانه در طول سال، فراتر از مرزها و یک مطالبه عمومی برای مردم است که امیدواریم با هم افزایی های انجام شده در سطح استانی و ملی شاهد استمرار جریان آب را در زاینده رود باشیم.
سرپرست معاونت نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان جاری بودن آب در زاینده رود یک اصل است و از نظر کلی دارای اهمیت بالایی است و همین امر باعث می شود به زاینده رود در سطح ملی توجه شود.
اکبری در پاسخ به سوالی با این مضمون که “آیا شما به عنوان دستگاه نظارتی صرف جاری بودن آب در زاینده رود در فراهم کردن عوامل مختلف کافی می دانید؟” چون این روزهای شاهد منظره های زیبایی از پل فلزی به سمت سی و سه پل و بعد از آن تا پل فردوسی نیستیم و خزه ها و جلبرگ ها فضای بسیار نامناسبی را برای این بستر رودخانه فراهم کرده که جدا از مسائل زیست محیطی عامل بسیاری از بیماری ها است، گفت: ایده ال و تاکید ما برای این است که آب در بستر زاینده رود با یک حجم بالا و قابل توجه در بستر زاینده رود جاری مطابق با نیازهای زیست محیطی زاینده رود باشیم.
سرپرست معاونت نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان با تایید این موضوع، ادامه داد: رهاسازی دوره ای آب از خروجی سد به سمت بستر زاینده رود تا شهر اصفهان، باعث ایجاد ناهمواری و در نتیجه انباشت و کمبود آب در قسمت هایی از بستر رودخانه و رشد خزه ها و جلبرگ ها شده است.
اکبری با تایید نقش عامل انسانی در باریک کردن مسیر رودخانه به دلیل نشان دادن حجم بیشتری از آب در بستر زاینده رود، حفاظت از حریم رودخانه و جلوگیری از دست اندازی به بستر آن را از وظایف ذاتی مدیران در شرکت آب منطقه ای دانست.
وی تصریح کرد: با این وجود ما هم به عنوان دستگاه نظارتی خود را از این قائده مستثنی نمی کنیم و در جلسات مختلف ضمن انجام اقدامات لازم برای تامین هزینه های لایروبی، حفظ حریم بستر، پیگیری های مورد نظر را در دستور کار خود قرار می دهیم.
منفعت فرانسلی حفاظت محیط زیست زاینده رود
اکبری همچنین ادامه داد: پیشگیری از چالش های زیست محیطی نیاز به مشارکت همه دستگاه ها و مردم دارد تا بتوانیم امانت دار خوبی برای آینده باشیم.
وی حفاظت از محیط زیست زاینده رود را دارای منفعت عمومی و فرا نسلی دانست و افزود: در صورتی که آب در بستر زاینده رود جاری باشد تالاب گاوخونی همچنان این مهربانی را به ما دارد که خود پالایشی کند.
سرپرست معاونت نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: فارغ و صرف نظر از بیست کارکرد یک عرصه آبی و تالاب، تلاش ما برای جلوگیری از خشک شدن آب در بستر زاینده رود است تا از خطر جلوگیری کنیم چراکه تالاب گاوخونی در طی عمرش همیشه پساب های صنعتی و کشاورزی، فاضلاب های شهری ، آلودگی هایی همچون فلزات سنگین و … را پذیرفته و توانسته در خود پایش کند.
اکبری در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه “آیا آماری از مطالعات دانشگاهی دارید؟” افزود: بله، مطالعات دانشگاهی حکایت از آن دارد که در صورت خشک شدن بستر تالاب، فلزات سنگین در رسوبات آن به میزان دو تا سه برابر حالت تجمعی پیدا می کند و نوع رسوبات تالاب زیردانه است و همین عامل باعث انتقال آن در کوتاه ترین زمان ممکن تا فواصل بسیار دور می شود.
تغییر بستر طبیعی است
اما یکی از مدیران شرکت آب منطقه ای که خواست نامش فاش نشود با انداختن توپ در زمین شهرداری، وظیفه این شرکت را نظارت صرف بر میزان دبی خروجی سد زاینده رود دانست و دخالت عامل انسانی در تغییر حریم بستر زاینده رود را تکذیب کرد.
وی این تغییر بستر را طبیعی عنوان و اذعان کرد: چند سال از این تغییر بستر می گذرد و نه تنها هیچ مشکلی پیش نیامده است بلکه هیچ یک از خبرنگاران نیز اعتراضی به این موضوع نداشته است!
اما مدیران شهرداری نیز از پاسخگویی به سوال خبرنگار این رسانه در این خصوص امتنا و قضاوت را بر عهده خوانندگان گذاشتند که با توجه به صحبت های سرپرست معاونت نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان می توان متوجه شد که در بروز این معضل کسی جز تصمیمات ایذایی دخیل نبوده و ادامه یا به خطر افتادن حیات زاینده رود و جانداران آن در گرو تصمیمات این افراد شده است. گویی راحت ترین راه برای طرفه رفتن به صحبت در این مورد انداختن مسئولیت بر عهده یکدیگر است؛ ضرب المثل“کی بود کی بود؛ من نبودم!“، به بهترین شکل بازگوکننده دلیل این موضوع است.
پایان پیام
