گاهی افسردگی، پاسخی موقت به یک ناراحتی یا مشکل واقعی در زندگی یا مساله ای درونی است؛ اما زمانی که این علائم بیشتر از دو هفته طول بکشد، و شدت آن به حدی باشد که زندگی فرد را دچار اختلال کند تبدیل به افسردگی می‌شود.
همچنین علایم افسردگی می‌تواند نشانه‌ای از مشکل روانشناختی دیگر مثل اختلال دو قطبی یا استرس پس از سانحه باشد. افسردگی به خصوص در صورتی که مزمن باشد می تواندن به جسم او نیز آسیب بزند.
قبل از آنکه درباره علایم افسردگی و آثار فیزیکی آن صحبت کنم باید تاکید کنم افسردگی شدت های متفاوتی دارد و معمولا یک اختلال عود کننده است. معمولا افسردگی خفیف را می توان با تغییر سبک زندگی درمان کرد. اما برای درمان افسردگی های متوسط تا شدید حتما نیاز به مشاوره روانشناسی است. با کمک گرفتن از یک دکتر روانشناس خوب و روانپزشک متبحر می توان به درمان پایدار این اختلال امید داشت.
به عبارتی، افسردگی یک حالت پیچیده سلامت روان است که بر خلق و خوی فرد تأثیر می‌گذارد و او را دچار حس ناامیدی و درماندگی می‌کند.
DSM-V موارد زیر را نشانه‌هایی از افسردگی می‌داند:
- خلق افسرده به‌خصوص احساس غم یا پوچی در بیشتر روزها
- لذت نبردن از کارهایی که قبلا آنها را دوست داشته است.
- بی‌خوابی یا پرخوابی
- بی‌اشتهایی یا پراشتهایی و تغییر وزن ناخواسته
- احساس سستی و کرختی
- احساس خستگی و از دست دادن انرژی
- احساس گناه یا بی‌ارزش بودن
- ناتوانی در تمرکز و تصمیمگیری درست
- فکر کردن به خودکشی و مرگ
این علائم در افراد متفاوت است و گاهی با گذشت زمان تغییر می‌کند. اگر روانشناس، در یک دورۀ دو هفته‌ای، پنج مورد از علائم یا بیشتر را در فرد ببیند، افسردگی را تشخیص خواهد داد.
افسردگی چه اثراتی بر جسم ما دارد
درست است که افسردگی یک اختلال روانشناختی است اما مثل اکثر اختلالات روانشناختی اثرات زیادی روی جسم و بدن ما می گذارد. که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنم.
۱) افزایش یا کاهش وزن: ممکن در اشتهای افراد مبتلا به افسردگی تغییراتی به وجود آید و باعث کاهش وزن یا اضافه وزن در او شود. محققان پزشکی ارتباط مستقیم افزایش وزن زیاد را با بیمارهای مختلف مانند دیابت و بیمارهای قلبی تأیید کرده‌اند. همچنین کمبود وزن نیز باعث خستگی می‌شود، به قلب آسیب می‌رساند و قدرت باروری فرد تأثیر منفی می‌گذارد.
۲) دردهای مزمن و بدون دلیل فیزیولوژیک: افرادی که افسردگی دارند، امکان دارد درد ناگهانی و ناشناخته‌ای در قسمت‌هایی از بدن احساس کنند. دردهای مفاصل یا عضلانی، حساسیت پستان‌ها و سردرد می‌تواند نشانه‌ای از این امر باشد و خود این دردهای مزمن علائم افسردگی را تشدید می‌کند.
۳) بیماری قلب و عروقی: افسردگی انگیزه فرد را برای داشتن سبک زندگی سالم کاهش می‌دهد. در نتیجه با انجام رژیم غذایی اشتباه و بی‌تحرکی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در این افراد زیاد می‌شود. همچنین ناراحتی‌های ناشی از افسردگی وخود یک عامل مستقل برای مشکلات قلبی است. بر اساس یک تحقیق در سال ۲۰۱۵، یک پنجم از افراد مبتلا به نارسایی‌های قلبی یا بیماری‌های قلبی – عروقی افسردگی دارند.
۴) عفونت و التهاب: طبق گفتۀ محققان افسردگی و استرس مزمن با بروز التهابات ارتباط دارد و بر سیستم ایمنی بدن تأثیر منفی می‌گذارد. همچنین افسردگی می‌تواند ناشی از التهابات مزمن باشد. درصد ابتلا شخص افسرده به بیماری‌های التهابی یا اختلالات خودایمنی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، دیابت نوع دو و آرتروز بیشتر از سایر افراد است. با این حال، برای ثابت کردن این موضوع که آیا افسردگی باعث التهاب مزمن می‌شود یا برعکس، التهابات افسردگی می‌آورد به تحقیقات بیشتری نیاز است.
۵) تغییر تمایل جنسی: کاهش تمایل جنسی از دیگر مشکلات افسردگی است. ضمن اینکه افسردگی باعث می‌شود تا افراد در روابط اجتماعی دچار مشکل شوند و این بر فعالیت جنسی آنها نیز تأثیر می‌گذارد.
۶ شدت پیدا کردن بیماری های مزمن: افرادی که بیمارهای مزمن دارند، اگر دچار افسردگی باشند، علائم آنها تشدید می‌شود. بیماری‌های مزمن موجب استرس و حس تنهایی می‌شود و افسردگی این احساسات را تقویت می‌کند. اگر فرد افسرده درمان نشود، علائم این بیماری جسمی نیز زیاد می‌شود. بنابراین اشخاصی که هم بیماری مزمن دارند و هم بیماری افسردگی، باید در هر دو مورد با پزشک خود مشورت کنند. سلامت روان باعث سرعت در بهبودی بیماری جسمی می‌شود و مدیریت آن را آسان‌تر می‌کند.
۷) مشکلات خواب (پرخوابی یا کم‌خوابی): همان‌گونه که بیان شد، کم‌خوابی یا پرخوابی از نشانه‌های افسردگی است. این حالت باعث ایجاد خستگی در فرد می‌شود و سلامت جسمی و روانی او را مختل می‌کند.
پزشکان معتقدند که کمبود خواب در طولانی‌مدت، مجموعه‌ای از مشکلات جسمی را به وجود می‌آورد. مشکلات مثل فشارخون بالا، بیماری قند یا دیابت، کاهش یا افزایش وزن و برخی انواع سرطان.
۸) بیماری‌های گوارشی (روده و معده): اغلب افراد افسرده مشکلات گوارشی و معده‌ای مانند اسهال، استفراغ، حالت تهوع یا یبوست دارند. از دیگر مشکلات گوارشی که امکان دارد برای این افراد رخ دهد، بیماری مزمن سندرم روده تحریک‌پذیر است. در تحقیق که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد مشخص که افسردگی پاسخ مغز به استرس را با سرکوب فعالیت در هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و غدد فوق کلیه تغییر می‌دهد.
شاید همۀ ما تعریف علمی افسردگی را ندانیم؛ اما تصور می‌کنیم که می‌توانیم نشانه‌هایی از آن را در خود یا اطرافیانمان تشخیص دهیم. بسیاری از افراد پا را از این هم فراتر گذاشته و جدا از تشخیص(فرضی) خود از افسردگی در افراد، به درمان آن هم می‌پردازند.
به همین علت، مصرف خودسرانۀ داروهای افسردگی از جمله داروی فلوکسیتین و سیتالوپرام، در ایران و دیگر کشورهای جهان بسیار بالاست. اما واقعیتی که می‌توان از آن سخن گفت این است که فکر می‌کنید دچار افسردگی شده‌اید؛ یا نشانه‌های آن را در یکی از اطرافیان دیدید، مطمئناً مشکلی وجود دارد. بنابراین باید با دقت و جدیت بیشتری به شرایط روحی و خود و اطرافیانمان توجه کنیم.
واضح است که دانستن علائم یک بیماری و برخی از روش‌های درمانی آن، ما را از مراجعه به روانشناس یا روانپزشک بی‌نیاز نمی‌کند. ریشه‌یابی این نشانه‌ها و راهکارهای علمی متخصصان، بهتر و زودتر فرد را در درمان کمک می‌کند.
علی رغم شیوع بالای افسردگی خوشبختانه روش های درمانی متعدد و موثری برای افسردگی وجود دارد. از جمله درمان های شناختی رفتاری، هیپنوتیزم درمانی، درمان‌های تحلیلی، ذهن آگاهی، طرحواره درمانی.
البته باید تاکید کنم برخی این باور اشتباه را دارند که هیپنوتیزم می‌تواند به‌صورت معجزه آسا و در عرض یک جلسه مشکل آنها را درمان کند. تحقیقات متعدد نشان می دهد برای درمان افسردگی با توجه به نوع و شدت آن بی ۵ تا بالای ۵۰ جلسه برای موارد وخیم و شدید نیاز است.
