گروه سیاسی: روزنامه اعتماد نوشت: «آیا حاکمیت پس از رخداد‌های اعتراضی ماه‌های اخیر به دنبال افزایش مشارکت‌های عمومی در انتخابات‌های پیش رو است؟» این پرسش با توجه به ردصلاحیت‌های گسترده در جریان آوردگاه‌های انتخاباتی ۹۸ و ۱۴۰۰ بسیار کلیدی به نظر می‌رسد؛ پرسشی که این روز‌ها به صورت گسترده در محافل سیاسی و رسانه‌ای مطرح می‌شود و هرکدام از تحلیلگران تلاش می‌کنند به آن پاسخ دهند.
نشریه صبح صادق ارگان رسمی سپاه در آخرین شماره خود طی یادداشتی با تیتر «تکاپو‌های امیدآفرین انتخاباتی» ضمن اینکه تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد، بلکه به دنبال آن است که تصویری از ضرورت‌ها و احتمالات پیش روی هم در ایام انتخابات ارایه کند. جالب اینجاست که نویسنده این مطلب موضوعاتی، چون تکثرگرایی، قانون‌گرایی، فعالیت‌های آزادانه حزبی و مدنی و… را به عنوان پیش‌زمینه‌های دستیابی به انتخاباتی با مشارکت بالا معرفی می‌کند و تحقق آن را در گروی فعالیت‌های حزبی و التزام همه فعالان سیاسی به قانون ارزیابی می‌کند.
ارگان رسمی سپاه در آخرین شماره خود تلاش کرده پاسخ‌هایی به بخشی از مجموعه ابهامات مطرح در فضای عمومی کشور بدهد، اهمیت انتشار این یادداشت در صبح صادق زمانی برجسته‌تر می‌شود که این نشریه به عنوان ارگان رسمی سپاه معمولا راهبرد‌های کلان این نهاد در چشم‌انداز‌های پیش رو را تبیین می‌کند. بنابراین برخی تحلیلگران معتقدند ترجیع‌بند‌هایی مانند «تکثرگرایی»، «انتخابات پویا»، «قانون‌گرایی»، «مشارکت نخبگان» و… که در یادداشت تشریح صبح صادق به آن‌ها اشاره شده، ممکن است نشانه‌ای از تغییر و تحول در بزنگاه‌های پیش رو باشد. نویسنده این یادداشت ضمن تشریح برنامه‌ریزی‌های اجرایی برای افزایش زمینه مشارکت مردم در انتخابات می‌نویسد: «برای آنکه اکثریت جامعه در عرصه انتخابات فعال شوند، باید دایره انتخاب‌ها به گونه‌ای متنوع و متفاوت و جذاب شود که سلایق مختلف انتخابی را برای خود بیابند.»،
اما دامنه تغییرات مورد نظر نویسنده یادداشت یادشده به همین موارد ختم نمی‌شود و او معتقد است که پس از تکثرگرایی می‌بایست زمینه فعالیت‌های آزادانه احزاب، همچنین قانون‌گرایی هم فراهم شود. بنابراین پیشنهاد می‌کند: «در کنار توجه به تکثر باید به این حقیقت نیز توجه کرد که احزاب و گروه‌های سیاسی در هر نظام حکمرانی، با هدف تحقق و پیشبرد اهداف جامعه فعالیت می‌کنند. این احزاب جزیی از بازیگرانی هستند که تلاش دارند زمینه‌های پیشرفت را مبتنی بر ایده‌هایی که برای اداره کشور ارایه می‌کنند، دنبال کنند. در این میان، هر نسخه و ایده‌ای برای حرکت جامعه باید مبتنی بر میثاقی باشد که جامعه به آن اعتبار بخشیده است و آن میثاق ملی «قانون اساسی» است که فصل‌الخطاب همه مناقشات و تفاوت دیدگاه‌هاست.»
در فراز پایانی این یادداشت هم به اهمیت مقوله «برنامه‌محوری اشاره شده و نویسنده یادآور می‌شود: «میدان انتخابات آتی باید عرصه رقابت میان برنامه‌ها باشد تا نام‌ها. باید تلاش کرد همه آن‌هایی که برای حل مشکلات کشور حرفی برای گفتن دارند، در صحنه حاضر باشند و حرف‌های‌شان را در قالب برنامه‌ای جامع و مدون ارایه دهند تا مردم در عرصه انتخاب، با انتخاب‌های گوناگون مواجه شده و آن فردی را که مناسب می‌دانند، بر مسند قدرت بنشانند. سخن آخر آنکه ساختن کشور نیازمند نقش‌آفرینی مثبت همه مردم و نخبگان جامعه است و باید تلاش کرد تا این مشارکت محقق شود که بدون شک انتخابات می‌تواند یکی از مهم‌ترین تجلیات این نقش‌آفرینی باشد!»
گزاره‌هایی که فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و میانه‌رو معتقدند آن‌ها نیز سال‌هاست روی آن‌ها تاکید داشته و تلاش می‌کنند تصمیم‌سازان کشور را متوجه ضرورت تحقق این الزامات کنند. اما با پاسخ سرد برخی افراد و جریانات دارای نفوذ مواجه شده و اتفاقا به دلیل همین گزاره‌ها از دایره تصمیم‌سازی‌ها خارج شده‌اند. بنابراین تلاش صبح صادق برای استفاده از گفتمانی که شاید طی سال‌های اخیر، استفاده چندانی از آن‌ها نمی‌کرده، از منظر تحلیلگران واجد اهمیت بسیاری است.
نشانه‌ای از تغییرات احتمالی یا تاکتیکی برای عبور از بحران؟
حسین نورانی‌نژاد قائم‌مقام دبیرکل حزب اتحاد ملت در واکنش به یادداشت صبح صادق و لحن تازه‌ای که به نظر می‌رسد در فراز‌هایی از این یادداشت مشاهده می‌شود، می‌گوید: «یادداشت صبح صادق را از ابعاد و و زوایای گوناگون می‌شود تحلیل کرد؛ نخست اینکه محتوایی که در آخرین یادداشت صبح صادق بیان شده است، به خودی خود و به صورت مجرد، مطلب خوبی است و اصلاح‌طلبان هم سال‌هاست روی آن‌ها تاکید دارند، اما توجهی به آن نمی‌شود و نتیجه‌ای از آن گرفته نشده است. فراموش نکنید اصلاح‌طلبان سال‌هاست به خاطر بیان همین عبارات و مفاهیم از عرصه رسمی قدرت بیرون نگه داشته شده‌اند. بنابراین از کلیت این نوع مباحث که در صبح صادق منتشر شده باید دفاع و آن را تایید کرد.»
او ادامه می‌دهد: «اما در شرایطی که نشریه صبح صادق یک چنین عبارات روشنی را در خصوص انتخابات، تاکید بر قانون‌گرایی، تکثرگرایی و… مطرح می‌کند، رسانه دیگری ذیل همین ارگان به گونه‌ای متفاوت موضع‌گیری می‌کند. این رسانه خاص مرتب در حال خط و نشان کشیدن برای فعالیت‌های سیاسی و احزاب است و تاکید دارد وقتی ظواهر قانونی در انتخابات رعایت می‌شود، دیگر نقدی به انتخابات نباید وارد ساخت. به عبارت روشن‌تر، برخلاف دیدگاه‌های مطرح‌شده در صبح صادق، مشارکت بالای در انتخابات برای برخی دیگر رسانه‌های منسوب به سپاه چندان اهمیتی ندارد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان می‌کند: «اما اگر صبح صادق را در میان رسانه‌های یادشده با توجه به رسمیت بیشتری که دارد، ارگان رسمی سپاه در نظر بگیریم، می‌توان این مطلب را مطلبی مهم قلمداد کرد. اما این حرف باید از مرحله حرف و ایده به مرحله عمل و اجرا برسد. اهالی سیاست تحت‌تاثیر تحولات جامعه قرار دارند، جامعه‌ای که صبح صادق هم اعتراف کرده، متکثرند و اقوام، دیدگاهها، مذاهب و قومیت‌های مختلف در آن نقش‌آفرین هستند. حاکمیت باید ببیند مطالبات مردم و فضای عمومی جامعه چیست؟ متاسفانه در حال حاضر مردم شاداب نبوده و ناراحت هستند.»
نورانی‌نژاد با اشاره به اینکه نمی‌توان انتخابات را صرفا به یک فستیوال خودمانی و درون‌محفلی فعالان سیاسی فرو کاست، می‌گوید: «وقتی این جریانات سیاسی، نمایندگی واقعی از بخش‌های مختلف جامعه را نداشته باشند و جامعه هم آمادگی کنش سیاسی را نداشته باشد، اهداف مورد نظر برای مشارکت بیشتر و شادابی محقق نمی‌شود. اگر قرار باشد دلجویی صورت بگیرد باید از مردم صورت بگیرد. باید توجه داشت اعتراضات اخیر با هدف براندازی صورت نگرفت، اما وقتی مردم احساس کردند که به خواسته‌ها و مطالبات آن‌ها توجهی نمی‌شود، برخورد‌ها تند شد و هیچ جریانی هم نمایندگی اعتراضات را به دست نمی‌گیرد، فضا تغییر کرد و برخی جریانات تندروی خارجی سکان تلاش کردند از اعتراضات سوءاستفاده کنند.»
او می‌گوید: «محتوایی که در یادداشت صبح صادق بیان شده به‌طور کلی حرف‌های خوبی است. تکثرگرایی، قانون‌گرایی و تاکید بر برنامه محوری و… قابل دفاع است، اما برای رسیدن به این اهداف باید پکیجی از سیاست‌ها را پیاده کنیم، یکی از این سیاست‌ها این است که ارتباط مناسبی با جامعه ایجاد شود. در حوزه حقوق اجتماعی، سبک زندگی، حقوق شهروندی و… اقدامات لازم صورت بگیرد. جامعه وقتی ببیند خواسته‌هایش مبنای سیاست‌گذاری‌ها قرار گرفته، نه تنها در انتخابات شرکت می‌کند و مشارکت را بالا می‌برد، بلکه مشکلات اقتصادی را نیز تحمل می‌کند. مشکل در جایی شکل می‌گیرد که شهروند میان خود و حاکمیت دوگانگی ببیند. دوگانه مردم و نظام که بسیاری از اصولگرایان مدام آن را تکرار می‌کنند، بین مردم و نظام فاصله ایجاد می‌کند. سیستمی که آینه تمام‌نمای جامعه باشد و اکثریت را نمایندگی کند، حق اقلیت را هم به رسمیت می‌شناسد و دوگانه‌ای با نام مردم و نظام در آن ایجاد نمی‌شود. روند نزولی در مشارکت انتخاباتی، نشان‌دهنده بی‌معنا شدن انتخابات با توجه به عملکرد نامناسبی است که برخی ارگان‌ها از جمله شورای نگهبان انجام داده‌اند.»
نورانی‌نژاد در پایان می‌گوید: «شخصا بسیاری از فعالان ستاد انتخاباتی را دیده‌ام که حتی سال گذشته در انتخابات فعال بودند، اما امروز حرف‌های تند و براندازانه می‌زنند. همه این تحولات نشانه‌هایی است که باید به آن‌ها توجه کرد. هر شخص ایرانی که التزام به قانون اساسی کشور داشته و شرایط عمومی تصریح شده در قانون را دارا باشد، شایسته حضور در انتخابات است. ظرفیت‌هایی برای تغییر و تحول در قانون اساسی گنجانده شده که در بزنگاه‌های لازم می‌توان از آن‌ها بهره برد. گزاره‌هایی چون، رفراندوم از این دست ظرفیت‌های قانونی است. اما امروز متاسفانه تنها یک قرائت و یک دیدگاه سیاسی می‌تواند به ظرفیت‌ها و امکانات کشور دسترسی و فرصت حضور در انتخابات را داشته باشد.» با عبور از این اظهارنظر‌ها باید منتظر هفته‌ها و ماه‌های آینده باشیم تا مشخص شود این محتوای ارایه‌شده از سوی ارگان رسمی سپاه به معنای تغییر و اصلاح در آوردگاه‌های پیش رو است، یا تاکتیکی برای عبور از چالش‌های پیش‌رو؟
نشریه صبح صادق ارگان رسمی سپاه در آخرین شماره خود طی یادداشتی با تیتر «تکاپو‌های امیدآفرین انتخاباتی» ضمن اینکه تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد، بلکه به دنبال آن است که تصویری از ضرورت‌ها و احتمالات پیش روی هم در ایام انتخابات ارایه کند. جالب اینجاست که نویسنده این مطلب موضوعاتی، چون تکثرگرایی، قانون‌گرایی، فعالیت‌های آزادانه حزبی و مدنی و… را به عنوان پیش‌زمینه‌های دستیابی به انتخاباتی با مشارکت بالا معرفی می‌کند و تحقق آن را در گروی فعالیت‌های حزبی و التزام همه فعالان سیاسی به قانون ارزیابی می‌کند.
ارگان رسمی سپاه در آخرین شماره خود تلاش کرده پاسخ‌هایی به بخشی از مجموعه ابهامات مطرح در فضای عمومی کشور بدهد، اهمیت انتشار این یادداشت در صبح صادق زمانی برجسته‌تر می‌شود که این نشریه به عنوان ارگان رسمی سپاه معمولا راهبرد‌های کلان این نهاد در چشم‌انداز‌های پیش رو را تبیین می‌کند. بنابراین برخی تحلیلگران معتقدند ترجیع‌بند‌هایی مانند «تکثرگرایی»، «انتخابات پویا»، «قانون‌گرایی»، «مشارکت نخبگان» و… که در یادداشت تشریح صبح صادق به آن‌ها اشاره شده، ممکن است نشانه‌ای از تغییر و تحول در بزنگاه‌های پیش رو باشد. نویسنده این یادداشت ضمن تشریح برنامه‌ریزی‌های اجرایی برای افزایش زمینه مشارکت مردم در انتخابات می‌نویسد: «برای آنکه اکثریت جامعه در عرصه انتخابات فعال شوند، باید دایره انتخاب‌ها به گونه‌ای متنوع و متفاوت و جذاب شود که سلایق مختلف انتخابی را برای خود بیابند.»،
اما دامنه تغییرات مورد نظر نویسنده یادداشت یادشده به همین موارد ختم نمی‌شود و او معتقد است که پس از تکثرگرایی می‌بایست زمینه فعالیت‌های آزادانه احزاب، همچنین قانون‌گرایی هم فراهم شود. بنابراین پیشنهاد می‌کند: «در کنار توجه به تکثر باید به این حقیقت نیز توجه کرد که احزاب و گروه‌های سیاسی در هر نظام حکمرانی، با هدف تحقق و پیشبرد اهداف جامعه فعالیت می‌کنند. این احزاب جزیی از بازیگرانی هستند که تلاش دارند زمینه‌های پیشرفت را مبتنی بر ایده‌هایی که برای اداره کشور ارایه می‌کنند، دنبال کنند. در این میان، هر نسخه و ایده‌ای برای حرکت جامعه باید مبتنی بر میثاقی باشد که جامعه به آن اعتبار بخشیده است و آن میثاق ملی «قانون اساسی» است که فصل‌الخطاب همه مناقشات و تفاوت دیدگاه‌هاست.»
در فراز پایانی این یادداشت هم به اهمیت مقوله «برنامه‌محوری اشاره شده و نویسنده یادآور می‌شود: «میدان انتخابات آتی باید عرصه رقابت میان برنامه‌ها باشد تا نام‌ها. باید تلاش کرد همه آن‌هایی که برای حل مشکلات کشور حرفی برای گفتن دارند، در صحنه حاضر باشند و حرف‌های‌شان را در قالب برنامه‌ای جامع و مدون ارایه دهند تا مردم در عرصه انتخاب، با انتخاب‌های گوناگون مواجه شده و آن فردی را که مناسب می‌دانند، بر مسند قدرت بنشانند. سخن آخر آنکه ساختن کشور نیازمند نقش‌آفرینی مثبت همه مردم و نخبگان جامعه است و باید تلاش کرد تا این مشارکت محقق شود که بدون شک انتخابات می‌تواند یکی از مهم‌ترین تجلیات این نقش‌آفرینی باشد!»
گزاره‌هایی که فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و میانه‌رو معتقدند آن‌ها نیز سال‌هاست روی آن‌ها تاکید داشته و تلاش می‌کنند تصمیم‌سازان کشور را متوجه ضرورت تحقق این الزامات کنند. اما با پاسخ سرد برخی افراد و جریانات دارای نفوذ مواجه شده و اتفاقا به دلیل همین گزاره‌ها از دایره تصمیم‌سازی‌ها خارج شده‌اند. بنابراین تلاش صبح صادق برای استفاده از گفتمانی که شاید طی سال‌های اخیر، استفاده چندانی از آن‌ها نمی‌کرده، از منظر تحلیلگران واجد اهمیت بسیاری است.
نشانه‌ای از تغییرات احتمالی یا تاکتیکی برای عبور از بحران؟
حسین نورانی‌نژاد قائم‌مقام دبیرکل حزب اتحاد ملت در واکنش به یادداشت صبح صادق و لحن تازه‌ای که به نظر می‌رسد در فراز‌هایی از این یادداشت مشاهده می‌شود، می‌گوید: «یادداشت صبح صادق را از ابعاد و و زوایای گوناگون می‌شود تحلیل کرد؛ نخست اینکه محتوایی که در آخرین یادداشت صبح صادق بیان شده است، به خودی خود و به صورت مجرد، مطلب خوبی است و اصلاح‌طلبان هم سال‌هاست روی آن‌ها تاکید دارند، اما توجهی به آن نمی‌شود و نتیجه‌ای از آن گرفته نشده است. فراموش نکنید اصلاح‌طلبان سال‌هاست به خاطر بیان همین عبارات و مفاهیم از عرصه رسمی قدرت بیرون نگه داشته شده‌اند. بنابراین از کلیت این نوع مباحث که در صبح صادق منتشر شده باید دفاع و آن را تایید کرد.»
او ادامه می‌دهد: «اما در شرایطی که نشریه صبح صادق یک چنین عبارات روشنی را در خصوص انتخابات، تاکید بر قانون‌گرایی، تکثرگرایی و… مطرح می‌کند، رسانه دیگری ذیل همین ارگان به گونه‌ای متفاوت موضع‌گیری می‌کند. این رسانه خاص مرتب در حال خط و نشان کشیدن برای فعالیت‌های سیاسی و احزاب است و تاکید دارد وقتی ظواهر قانونی در انتخابات رعایت می‌شود، دیگر نقدی به انتخابات نباید وارد ساخت. به عبارت روشن‌تر، برخلاف دیدگاه‌های مطرح‌شده در صبح صادق، مشارکت بالای در انتخابات برای برخی دیگر رسانه‌های منسوب به سپاه چندان اهمیتی ندارد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان می‌کند: «اما اگر صبح صادق را در میان رسانه‌های یادشده با توجه به رسمیت بیشتری که دارد، ارگان رسمی سپاه در نظر بگیریم، می‌توان این مطلب را مطلبی مهم قلمداد کرد. اما این حرف باید از مرحله حرف و ایده به مرحله عمل و اجرا برسد. اهالی سیاست تحت‌تاثیر تحولات جامعه قرار دارند، جامعه‌ای که صبح صادق هم اعتراف کرده، متکثرند و اقوام، دیدگاهها، مذاهب و قومیت‌های مختلف در آن نقش‌آفرین هستند. حاکمیت باید ببیند مطالبات مردم و فضای عمومی جامعه چیست؟ متاسفانه در حال حاضر مردم شاداب نبوده و ناراحت هستند.»
نورانی‌نژاد با اشاره به اینکه نمی‌توان انتخابات را صرفا به یک فستیوال خودمانی و درون‌محفلی فعالان سیاسی فرو کاست، می‌گوید: «وقتی این جریانات سیاسی، نمایندگی واقعی از بخش‌های مختلف جامعه را نداشته باشند و جامعه هم آمادگی کنش سیاسی را نداشته باشد، اهداف مورد نظر برای مشارکت بیشتر و شادابی محقق نمی‌شود. اگر قرار باشد دلجویی صورت بگیرد باید از مردم صورت بگیرد. باید توجه داشت اعتراضات اخیر با هدف براندازی صورت نگرفت، اما وقتی مردم احساس کردند که به خواسته‌ها و مطالبات آن‌ها توجهی نمی‌شود، برخورد‌ها تند شد و هیچ جریانی هم نمایندگی اعتراضات را به دست نمی‌گیرد، فضا تغییر کرد و برخی جریانات تندروی خارجی سکان تلاش کردند از اعتراضات سوءاستفاده کنند.»
او می‌گوید: «محتوایی که در یادداشت صبح صادق بیان شده به‌طور کلی حرف‌های خوبی است. تکثرگرایی، قانون‌گرایی و تاکید بر برنامه محوری و… قابل دفاع است، اما برای رسیدن به این اهداف باید پکیجی از سیاست‌ها را پیاده کنیم، یکی از این سیاست‌ها این است که ارتباط مناسبی با جامعه ایجاد شود. در حوزه حقوق اجتماعی، سبک زندگی، حقوق شهروندی و… اقدامات لازم صورت بگیرد. جامعه وقتی ببیند خواسته‌هایش مبنای سیاست‌گذاری‌ها قرار گرفته، نه تنها در انتخابات شرکت می‌کند و مشارکت را بالا می‌برد، بلکه مشکلات اقتصادی را نیز تحمل می‌کند. مشکل در جایی شکل می‌گیرد که شهروند میان خود و حاکمیت دوگانگی ببیند. دوگانه مردم و نظام که بسیاری از اصولگرایان مدام آن را تکرار می‌کنند، بین مردم و نظام فاصله ایجاد می‌کند. سیستمی که آینه تمام‌نمای جامعه باشد و اکثریت را نمایندگی کند، حق اقلیت را هم به رسمیت می‌شناسد و دوگانه‌ای با نام مردم و نظام در آن ایجاد نمی‌شود. روند نزولی در مشارکت انتخاباتی، نشان‌دهنده بی‌معنا شدن انتخابات با توجه به عملکرد نامناسبی است که برخی ارگان‌ها از جمله شورای نگهبان انجام داده‌اند.»
نورانی‌نژاد در پایان می‌گوید: «شخصا بسیاری از فعالان ستاد انتخاباتی را دیده‌ام که حتی سال گذشته در انتخابات فعال بودند، اما امروز حرف‌های تند و براندازانه می‌زنند. همه این تحولات نشانه‌هایی است که باید به آن‌ها توجه کرد. هر شخص ایرانی که التزام به قانون اساسی کشور داشته و شرایط عمومی تصریح شده در قانون را دارا باشد، شایسته حضور در انتخابات است. ظرفیت‌هایی برای تغییر و تحول در قانون اساسی گنجانده شده که در بزنگاه‌های لازم می‌توان از آن‌ها بهره برد. گزاره‌هایی چون، رفراندوم از این دست ظرفیت‌های قانونی است. اما امروز متاسفانه تنها یک قرائت و یک دیدگاه سیاسی می‌تواند به ظرفیت‌ها و امکانات کشور دسترسی و فرصت حضور در انتخابات را داشته باشد.» با عبور از این اظهارنظر‌ها باید منتظر هفته‌ها و ماه‌های آینده باشیم تا مشخص شود این محتوای ارایه‌شده از سوی ارگان رسمی سپاه به معنای تغییر و اصلاح در آوردگاه‌های پیش رو است، یا تاکتیکی برای عبور از چالش‌های پیش‌رو؟
