ایلنا، جهانبخش محبی‌نیا نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی، در پاسخ به این سوال که جلیلی بعد از شکست انتخاباتی در برابر پزشکیان بر ادامه روند دولت سایه تاکید کرد. تحلیل شما درباره مبنای حقوقی تشکیل دولت سایه چیست، گفت: تشکیل دولت سایه مبنای حقوقی ندارد. می‌تواند زیرساخت سیاسی داشته باشد و اگر از منظر علم سیاست با تکیه بر حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی و برنامه‌ریزی باشد، خوب است. ولی باز همه ماجرا نیست.
بلکه یک نوع توقف در استیلای برانگیخته کردن و تقویت شعارهای سیاسی است که در گذشته نشان داده شده با این نوع روایت‌ها و فرازها در جامعه ایران به جایی نمی‌رسیم. ما در جامعه ایران به دولت سایه نیاز نداریم، اتفاقا باید خیلی آفتابی باشیم تا مردم بتوانند وقتی در انتخابات رای نیاوردیم، نقدهای ما را در قبال دولتی که رأی آورده و می‌خواهیم امر سیاسی را زنده نگه‌داریم، بدانند که چه فرآیندی شکل می‌گیرد.
وی افزود: دولت سایه آقای جلیلی از زمان آقای رئیسی هم راه به جایی نبرد و بیشتر حالت شعاری داشت. ایشان وقتی عضو شورای عالی امنیت ملی کشور است، چطور می‌تواند در حوزه اقتصاد، سیاست، فرهنگ، IT، هوش مصنوعی و روابط بین‌الملل امر موجود را ارزیابی کند و از طرفی امر مطلوب را پیشنهاد دهد. مگر آنکه حزب داشته باشد. در جامعه ایران حزب معنا و مفهوم ندارد. دولت سایه در بعضی از کشورهای غربی در حالت یک نظریه باقی مانده و امروز احزاب به خوبی این وظیفه را به عنوان حزب موافق یا مخالف انجام می‌دهند و امر سیاست را مدیریت می‌کنند.
برخلاف فرهنگی که در غرب گسترش پیدا کرده، در جامعه ایران به دولت تفاهم و دولت‌یار نیاز داریم. در همه انتخابات‌ها متاسفانه آن‌هایی که در رقابت شکست خوردند، یا به هر دلیلی با اعتماد مردم مواجه نشدند، هرگز دولت‌یاری نکردند بلکه دولت‌شکنی کرده و دود این نوع منازعه‌ها به چشم فقرا، منافع ملی و همبستگی اجتماعی رفته است.
این فعال سیاسی گفت: بخش اعظمی از عدم‌موفقیت دولت‌ها را در عنادهایی خلاصه می‌کنیم که بعد از شکل‌گیری دولت‌ها تحت عنوان دولت‌های بی‌نام و نشان خودنمایی کرده است. فکر می‌کنم ترویج این نوع ادبیات به جز مزاحمت و وقت‌کشی، به جز سیراب‌کردن عناد و کینه فایده دیگری ندارد، مگر اینکه با اخلاق، دیانت و تفاهم دولت‌ها را تا جایی که امر مطلوب را مدیریت می‌کنند، کمک کنیم و در جایی که به هر دلیلی نقصی پیش می‌آید، مهربانانه در قالب نقد مسائل را گوشزد کنیم. نقد یعنی ارائه دقیق و علمی از نواقص و پیشنهاد برای رفع آن نواقص است اگر غیر از این باشد مسلما نقد نیست.
محبی‌نیا در پاسخ به این سوال که یکی از موضوعات مطرح در دولت سایه آقای جلیلی، عدم شفافیت و محرمانگی آن است. کدام نهادها باید شفافیت مالی و کاری دولت سایه را پیگیری کنند، گفت: شفافیت امری است که در قالب حکمرانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند.
ما در اکثر حوزه‌هاعدم شفافیت داریم و وقتی هم که بحث شفافیت پیش می‌آید خیلی‌ها نگاه سیاسی به آن دارند. کما اینکه در یکی از دوره‌های پارلمان صدای آن را در شیپور سوراسرافیل دمیدند، گوش عرشیان را از این صدا کر کردند اما خودشان جرأت نکردند ۴ سال قانون را اجرا کنند. ما با عدم‌شفافیت در نهادها، تمامی گروه‌ها و اهداف در جامعه ایران مواجه هستیم.
دلیل آن هم این است که هنوز به حکمرانی نرسیدیم و از حکمرانی هم تفسیر بسیار گنگ و تاریکی داریم. اصلا معنی و مفهوم حکمرانی را که در جهان به آن رسیدیم، هنوز متوجه نیستیم. البته از یک زاویه دیگر هم باید مراقبت کنیم تا پی گرفتن شفافیت از طرف نهادهای رسمی به مفهوم و منزله تقویت تجسس نباشد. ما از قِبل تجسس، مداخله و پی گرفتن امور خصوصی افراد و گروه‌ها، در جامعه ایران مصیبت‌های زیادی را به بار آوردیم که سالیان سال آثار منفی آن مانده است.
وی افزود: یکی از رویکردهای اصلی احیای شفافیت در جامعه ایران آن است که سیاست را از تاریکخانه بیرون بیاوریم، در تمامی جوانب و زمینه‌ها به غیر از امور مربوط به رده‌بندی فعالیت‌های اطلاعاتی و نظامی، هیچ صندوقچه‌ای را قفل نکنیم و بقچه‌هایمان را در تاریکخانه نهادها، تشکیلات عمومی و خصوصی پنهان نکنیم. بنابراین من نسبت به امر شفافیت در جامعه ایران به این زودی‌ها آنقدر خوشبین نیستم.
محبی‌نیا در پاسخ به این سوال که رهبر انقلاب در سال ۹۷ نسبت به اصلاح و نقد دولت تاکیداتی داشتند اما با شکل گیری جریان موازی با دولت مخالف بودند. با این وجود چرا ما شاهد فعالیت دولت سایه هستیم، گفت: متأسفانه تحت‌عنوان فعالیت‌های سیاسی در بعضی از زمینه‌ها به یک فرقه‌گرایی مبتلا شدیم و فرقه‌های بسیار خطرناکی در دل برخی از نهادهای عمومی، خصوصی و علمی شکل گرفته که اگر فرصت سوار شدن بر قدرت را داشته باشند مطمئن هستم که خرمن انقلاب، اسلام و تمامیت ارضی را آتش خواهند زد. لازمه این کار را یک اعتلای فرهنگی و ارتقای امر سیاست در جامعه ایران می‌دانم.
وی افزود: متأسفانه برخی از چهره‌های سیاسی ما در اردوگاه‌های راست، چپ، اصولگرا و اصلاح‌طلب، نسبت به فربه شدن کانون‌های فتنه، فساد و فرقه‌گرایی مراقبت و فهم لازم را ندارند. با اطمینان می‌گویم اگر این گروه‌ها فرصت به دست گرفتن قدرت را پیدا کنند، نهادهای دموکراتیک در جامعه را از بین خواهند برد و حتی به آن اسلام سنتی هم رحم نخواهند کرد. از دل قدرت این گروه یک گردبادی برخواهد آمد که متأسفانه در تاریخ سیاسی ایران هم نمونه‌هایی از آن اقدامات بی‌رحمانه و توهم‌آمیز را داریم. بنابراین آینده ایران با حضور این گروه‌ها خیلی خطرناک است.
محبی‌نیا در پاسخ به این سوال که نگرانی بابت کارشکنی احتمالی در دولت آقای پزشکیان وجود دارد از نظر شما راهکار مبارزه با آن چیست، گفت: من تحلیل روایت از نقطه‌نظر گفتمانی و مفهومی دولت سایه را به هیچ‌وجه نمی‌پذیرم. اما از نظر تحلیل شبکه اجتماعی ایران و نگاه دموکراتیک به تغییر و تحولات، نظرم این است آنچه در رأی به پزشکیان به هر دلیلی و رای جلیلی و آرای افراد شرکت نکرده نمود دارد، باید تا حد زیادی حرمت آن‌ها را حفظ کرد که شخصیت فردی ایشان هم حفظ شود.
وی افزود: بهترین راهکار کشیدن ترمز نگاه‌های تیز و تند و نگاه‌هایی است که در بعضی از مواقع خارج از آداب برخی از رقیبان دیده شد، توانمند کردن دولت است. هرچه دولت توانمندتر باشد، اولویت‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگ، روابط بین‌الملل و تکنولوژی‌های برتر را بتواند بر گردن نخبگان پای کار بگذارد، مطمئن هستم اقبال عمومی حتی بیشتر از آن درصدی که از آرا کسب کرده خواهد بود.
لازمه آن تشکیل دولت ملی با صداقت و با خشوع تمام است که جذب حداقل بخش اعظمی از جریان اصولگرایی، اصلاح‌طلبان معتدل و حتی نیروهایی که به هر دلیلی در قالب این جریانات نمی‌گنجند، می‌تواند بخش اعظمی از نگاه‌های تند و تیز و معارضه‌آفرین را کنترل کند.
محبی‌نیا تصریح کرد: توانمندی و فربه بودن دولت از ارائه خدمات به ملت در حوزه معیشت، آزادی‌های سیاسی – اجتماعی، دیدن مردم، نخبگان، اقشار و حاشیه‌نشین شهرها، اقوام و مذاهب به ویژه عزیزان اهل سنت ما، می‌تواند بخش اعظمی از این گسل‌های فعال را که بعضی‌ها میکروب‌وار در آن‌ها لانه کردند را صاف کند. طبیعتا دولت در ادامه کار باید بنا را بر مفاهمه و دلجویی بگذارد.
از تولید ادبیات خشن و کلام‌های بی‌ربط که شاید در واکنش به مداخله افراد غیرسیاسی باشد، خودداری کند این می‌تواند بخش اعظمی از جریانات تندرو را مهار کرده و کنترل کند. حواس‌تان باشد که بخشی از نیروهای ستادی آقای پزشکیان، نیروهایی بودند که از ستادهای دیگر آمده و آنجا را پناهگاه آمال، آرزوهای ملی، انقلابی، دینی، اجتماعی و سیاسی خودشان قرار دادند.
