اقتصاد۲۴، بازگشت رئیس جمهور پیشین آمریکا برای بسیاری از کشور‌ها و اتحادیه‌ها نه خوشایند است و نه چندان مطلوب. اتحادیه اروپا و کانادا انواع خروج‌های ترامپ از پیمان‌های مختلف را به یاد می‌آورند و کشورهای خاورمیانه و از جمله ایران نیز رفتار نه چندان دیپلماتیکش را اکنون در یاد دارند.
فاصله دونالد ترامپ و رقیبش از حزب دموکرات، کاملا هریس که اکنون معاون اول جو بایدن رئیس جمهور آمریکا نیز هست، اما چنان مویی و نزدیک به هم است که تقریبا هیچ نظرسنجی به طور قاطع و یا حتی نسبی نیز نمی‌تواند آن چه در سه شنبه بزرگ آمریکا رخ می‌دهد را پیش بینی کند.
آیا اروپا و متحدان آمریکا نگران بازگشت ترامپ هستند؟
کمااین که فاینشنال تایمز اخیرا در یادداشتی نوشته بود که بازگشت ترامپ به قدرت می‌تواند نظام دموکراسی و ثبات جهانی را تهدید کند. در مقابل، کامالا هریس با تأکید بر تداوم ارزش‌های دموکراتیک و برنامه‌هایی متوازن، قصد دارد از نظم جهانی حمایت کند.
بسیاری حتی دیدگاه‌های اقتصادی ترامپ را نیز بسیار خطرناک می‌دانند. از جمله این که او به دنبال وضع تعرفه‌ای ۲۰ درصدی بر تمام واردات و حداقل ۶۰ درصدی بر کالا‌های چینی است. برخلاف ادعای ترامپ، این تعرفه‌ها مالیات بر شرکت‌های خارجی نیستند؛ بلکه هزینه آنها بر دوش مصرف‌کنندگان آمریکایی خواهد بود و به افزایش قیمت‌ها منجر می‌شود. چنین جنگ تجاری جهانی، آمریکا را در معرض واکنش‌های تلافی‌جویانه از سوی هم‌پیمانان و رقبا قرار خواهد داد.
البته که در این بین پیروزی کامالا هریس، اما احتمالا به معنای ادامه سیاست‌های کنونی آمریکا خواهد بود، اما مخالفت جمهوری‌خواهان و خستگی مردم آمریکا از جنگ، اروپایی‌ها را نسبت به احتمال پایان این حمایت نگران کرده است.
تمایل ترامپ به اعمال تعرفه‌های تجاری بر شرکای آمریکا نیز برای اروپایی که با رشد اقتصادی کند دست و پنجه نرم می‌کند، نگران‌کننده است، اما این تنها بازگشت احتمالی ترامپ نیست که اروپا را نسبت به آینده‌ای سخت نگران کرده است.
مساله این است که در سال‌های اخیر همواره بودجه دفاعی پایین اروپا موضوع انتقاد دولت‌های هر دو حزب ایالات متحده آمریکا بوده است. با این حال، پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، اعضای ناتو، از جمله آلمان، بودجه دفاعی خود را افزایش داده‌اند.پیش‌بینی می‌شود امسال ۲۳ عضو از ۳۲ عضو ناتو به هدف اختصاص ۲ درصد تولید ناخالص داخلی برای هزینه‌های دفاعی برسند، این در حالی است که یک دهه پیش تنها سه کشور به این هدف رسیده بودند.
اما در این بین ترامپ در دوره پیشین ریاست جمهوری خود تهدید کرده بود که کشورهایی را که «بدهی‌شان را پرداخت نمی‌کنند» رها خواهد کرد. سخنان تهدیدآمیز ترامپ کشورهایی مانند استونی، لتونی، لیتوانی و لهستان را که از نظر جغرافیایی نزدیک‌تر به روسیه قرار دارند را نگران کرده است.آن هم در شرایطی که بایدن در سفر اخیر خود به برلین و در دیدار با رهبران آلمان، فرانسه و بریتانیا، بر اهمیت تداوم حمایت از اوکراین تأکید کرده و احتمالا این روند را کاملا هریس نیز ادامه خواهد داد.شاید بر اساس همین نشانه‌ها باشد که برخی معتقد هستند که در نهایت برای طرف‌های اروپایی و حتی متحدان ضعیف‌تر آمریکا، کاملا هریس گزینه بهتری برای ریاست جمهوری باشد.
رابطه دولت آینده آمریکا با چین و آسیای دور
روابط دونالد ترامپ با چین نیز سرشار از عدم قطعیت است. همان‌قدر که ممکن است با شی جین‌پینگ به توافق برسد، احتمال دارد به دنبال قطع کامل روابط اقتصادی میان آمریکا و چین باشد.
در مقابل، کامالا هریس نمایانگر رویکردی سنتی‌تر و ادامه وضعیت موجود است. هرچند که برنامه او شاید به‌اندازه برنامه‌های تند و تحول‌گرایانه دونالد ترامپ هیجان‌انگیز نباشد، اما مزایای چشمگیری دارد.
کما اینکه باید توجه داشت که یک ویژگی ثابت ترامپ در رویکردش نسبت به منطقه هند و اقیانوس آرام، بی‌اعتمادی به اتحادهاست. کشورهایی نظیر ژاپن، کره جنوبی و استرالیا باید خود را برای کاهش حمایت امنیتی آمریکا آماده کنند.ترامپ اساسا اعتقادی به اتحادیه‌ها ندارد و تمایلی نه به عضویت و نه حمایت در آنان نیز نشان نمی‌دهد.
اوکراین و روسیه در مساله انتخابات آمریکا
اما یکی از کسانی که احتمالا همه سه روز آتی را با انتظار و نگرانی چشم به انتخابات آمریکا دوخته است، زلنسکی رئیس جمهور اوکراین در جنگ با روسیه باشد.کاملا هریس و دونالد ترامپ در مساله روسیه و اوکراین تقریبا هیچ توافق و نزدیکی به یکدیگر ندارند. از آغاز جنگ در اوکراین، آمریکا بیش از ۵۹.۵ میلیارد دلار (۵۴.۹ میلیارد یورو) کمک تسلیحاتی و مالی به کی‌یف فرستاده است و شاید به همین دلیل نیز برای اوکراین بسیار اهمیت دارد چه کسی قرار است در کاخ سفید روی صندلی ریاست جمهوری بنشیند.کمااین که نباید از یاد برد که عملکرد ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری هم بر نوع قضاوت آمریکایی‌ها از نحوه مواجه او با اوکراین سایه انداخته است.
ترامپ در آن زمان ارتباط نزدیکی با روسیه پوتین داشت و دوره ریاست‌جمهوری ترامپ باعث تنش بین آمریکا و ناتو شد، زیرا او تعهد آمریکا برای دفاع از متحدانی که به حد کافی هزینه‌های دفاعی نمی‌پردازند را زیر سؤال برد و اصل دفاع متقابل در این پیمان را به چالش کشید.ترامپ حتی در همین کارزار تبلیغاتی اخیر خود نیز هشدار داد که اگر دوباره انتخاب شود، از دفاع از کشورهایی که در هزینه دفاعی ناتو مشارکت نمی‌کنند، خودداری خواهد کرد و اتفاقا گفت که روسیه می‌تواند «هر کاری که دلش می‌خواهد» در آن کشور‌ها انجام دهد.
بسیاری بر اساس همین رویکرد ترامپ معتقد هستند او برای روسیه پوتین، رئیس جمهور بهتری محسوب می‌شود.در مقابل این سخنان ترامپ، اما کاملا هریس گفته که تعهد آمریکا به ناتو قوی و خلل‌ناپذیر است.این موضع اساسا در تضاد با اظهارات ترامپ است که گفته اعضای غیرمتحد ممکن است با تهاجم روسیه مواجه شوند. این بدان معناست که این دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دستکم در این مساله مهم سیاست خارجی خود در دو سوی یک خط فرضی قرار دارند.ترامپ حتی به عنوان گزینه معاون اول و همراه خود در انتخابات آمریکا نیز سناتور «جی‌دی ونس» را کرده که یکی از مخالفان سرسخت دخالت آمریکا در جنگ اوکراین است.
این انتخاب نیز در حالی است که انتقادات هریس از پوتین کاملا آشکار است. هریس به‌طور علنی و مدام از روسیه در مسائل حقوق بشر به‌ویژه در رابطه با مرگ رهبر مخالفان روسیه، الکسی ناوالنی، در زندان انتقاد کرده و مرگ او را نشانه‌ای دیگر از بی‌رحمی پوتین دانست.اما ترامپ در مواجهه با منتقدان پوتین محتاطانه برخورد کرده و حتی همان زمان وضعیت ناوالنی را با دردسر‌های قانونی خودش مقایسه کرده بود و شبکه قضایی روسیه رو با آمریکا یکی تلقی می‌کرد.
اسرائیل و بی بی روی میز هر دو گزینه انتخابات
برای درک آن چه در رابطه اسرائیلی‌ها با رئیس جمهور آمریکا در جریان است شاید ارجاع به این بخش از گزارش اخیر فارن پالسی بسیار جالب باشد. به نقل از فارن پالیسی می‌توان این طور گفت که «داده‌های نظرسنجی‌ها در ایالات‌متحده و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری پنجم ماه نوامبر نشان می‌دهد که کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهوری کنونی و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق، رقابتی تنگاتنگ دارند.
اما اگر رای‌گیری به اسرائیلی‌ها محدود می‌شد، ترامپ می‌توانست نوشتن متن سخنرانی روز تحلیف خود را آغاز کند. اسرائیل، سرزمین (ادعایی) ترامپ است و نخست‌وزیر آن، حامی شماره یک ترامپ. با این حال، سوابق رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، شخصیت پرخاشگرش و سخنان علنی‌اش در مورد اسرائیل در طول مبارزات انتخاباتی چندان توجیه‌کننده این شور و شوق نیست.»مساله این است که احتمالا یک اسرائیلی معمولی ترامپ را به هریس ترجیح می‌دهد چراکه هریس برایش فردی ناشناخته است.
کما این که حتی قدردانی اسرائیل از کمک عظیم جو بایدن به این رژیم در طول جنگ غزه موجب نشده تا معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا در این بازی محبوب شود.از جمله دلایل محبوبیت ترامپ، اما رفتار او در دوره ریاست‌جمهوری‌اش است؛ او سفارت ایالات متحده را به شرق بیت‌المقدس منتقل کرد، حاکمیت (ادعایی) اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به‌رسمیت شناخت، از توافق هسته‌ای با ایران (به عنوان دشمن شماره یک اسرائیل) خارج شد و توافق ابراهیم را بازتعریف کرد (توافقی که به واسطه‌اش بخشی از روابط بین اعراب و اسرائیل عادی شد).
البته که باید توجه ویژه داشت که در این بین نیز احتمالا اسرائیلی‌ها به این واقعیت که ترامپ طرح صلحی را پیشنهاد کرده بود که در قابش تشکیل کشور فلسطینی تعریف می‌شد و برنامه‌های نتانیاهو برای الحاق بخشی از کرانه‌باختری نادیده گرفته شده، به فراموشی سپردند.
اسرائیلی‌ها تمایل دارند ادعا‌های مثبت ترامپ را نشان‌دهنده عشق او به اسرائیل بدانند، اما سوابق سیاسی ترامپ لزوما در این راستا تعریف نمی‌شود. ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری‌اش تنها یکبار به اسرائیل سفر کرد و در مقابل، بایدن ۲ بار راهی سرزمین‌های اشغالی شد.همچنین ترامپ در اوایل مبارزات انتخاباتی‌اش در سال ۲۰۱۶، به سی‌ان‌ان گفته بود که در رابطه با مناقشه اسرائیل و فلسطین، «دوست دارد در صورت امکان بی‌طرف باشد»، او بعدتر، اما این خطای کلامی را تصحیح کرد، اما احتمالا این دقیقا منویات درونی او را نشان می‌دهد.
ترامپ در چند ماه اول جنگ اسرائیل و حماس، نیز درباره پایان‌دادن به جنگ و به‌سرعت انجام دادن آن صحبت کرد. در مناظره سپتامبر با هریس، او گفت: این موضوع را به‌سرعت حل خواهم کرد.
در این بین، اما هریس با اینکه گفته حمایت کامل از اسرائیل خواهد کرد، اما نسبت به بنیامین نتانیاهو همواره با دیده تردید و سوظن نگریسته است.
ایران و گزینه‌های پیش رو با دو نامزد انتخابات
اما ایران، یکی از پرچالش‌ترین گزینه‌های سیاست خارجی پیش روی رئیس جمهور‌های آمریکا است، البته احتمالا بعد از چین و روسیه!
احتمالا هر چقدر برای رای دهنده آمریکایی گزینه‌ها و موضوعات خارج از خانه مهم نباشد، در نهایت رئیس جمهور آمریکا باید با این حقیقت کنار بیاید که این گزینه‌ها برای او دردسرساز هستند.اما اقتصاد ۲۴، احتمالا در شرایطی که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که ترامپِ جمهوری‌خواه و کامالا هریسِ دموکرات در رقابت تنگاتنگی هستند و نمی‌توان به طور قطع نتیجه انتخابات را پیش‌بینی کرد؛ اما کشورهایی، چون ایران و عراق و لبنان شاید این تصور را دارند که پیروزی ترامپ در پنجم نوامبر (۱۵ آبان) دردسر‌های بیشتری را برای آنها به ارمغان خواهد آورد.
کما اینکه اکنون هم که سخنان دونالد ترامپ و کامالا هریس درباره سیاست‌هایشان در قبال ایران را می‌شنویم گویی زمان بار دیگر به چهار سال پیش بازگشته و رقابت انتخاباتی بین ترامپ و بایدن است.ترامپ همانند سال ۲۰۲۰ مدام از برخورد، تحریم و فشار بیشتر بر ایران سخن می‌گوید و از کنترل کردنش و در مقابل معاون بایدن که اکنون رقیب اوست بیشتر می‌خواهد با دیپلماسی کنترل گر کار را پیش ببرد.
اما باید توجه داشت که پشت این دوگانه دیپلماسی در برابر تحریم، دو دیدگاه کاملا متفاوت نیز درباره نقش ایران در آینده خاورمیانه وجود دارد که با توجه به تحولات یک سال اخیر، منظری تازه به انتخابات آمریکا اضافه می‌کند. شاید حتی به دلیل همین تفاوت‌ها، نتیجه انتخابات آمریکا می‌تواند حتی فراتر از چهار سال آینده بر زندگی ایرانیان اثر بگذارد.در این بین، اما دونالد ترامپ در ۳ مهر سال جاری در گفت و گویی اظهار کرد: «بیایید با خودمان صادق باشیم، ما خودمان را هم نمی‌توانیم اداره کنیم، چه برسد که بخواهیم حکومت ایران را تغییر بدهیم.»
او البته پیش‌تر در مرداد سال جاری نیز در گفتگویی با ایلان ماسک که در شبکه ایکس به صورت زنده پخش می‌شد مدعی شد که ایران در دوره ریاست جمهوری او، ورشکسته بوده است. ترامپ در بخشی از سخنان خود نیز تاکید کرد: «نمی‌خواهم اقدام بدی علیه ایران انجام بدهم.»
او بعدتر و این بار در ۲۷ مهرماه سال جاری نیز در گفت‌وگویی با شبکه پی‌بی‌اس آمریکا عنوان داشت: «من دوست دارم ایران را بسیار موفق ببینم، تنها چیزی که وجود دارد این است که آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند.»
حقیقت این است که ترامپ درباره ایران سخنانی متناقض با رفتارش نشان داده است. او به صورت یکطرفه از برجام خارج شد و در مقابل بار‌ها گفت دوست دارد با مقامات ایران رودرو صحبت کند و یکبار شماره تماس خود را خطاب به مسئولان ایران حتی توئیت کرد.شاید به همین دلیل برخی از کارشناسان رفتار‌های ترامپ را نمایشی ارزیابی می‌کنند.
معاون اول هریس حامی برجام
اما برای درک بهتر رویکرد کاملا هریس شاید بیش از سابقه دموکرات بودن او و مدل رفتار آنان با ایران و یا حتی ارجاع به دوران اوباما و بایدن باید به یار انتخاباتی هریس توجه کرد.کما این که انتخاب تیم والز به عنوان یار انتخاباتی خانم هریس با استقبال محتاطانه جوامع یهودی روبرو شد.هم چنین تیم والز به عنوان یکی از اعضای کنگره در سال ۲۰۱۵ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حمایت کرد و آن را بهترین مسیر رو به جلو خواند.
البته در همان زمان، اکثر دموکرات‌ها در کنگره، از این توافق حمایت کردند و بسیاری از گروه‌های طرفدار اسرائیل به شدت با آن مخالفت کردند. اقتصاد ۲۴ و به نقل از یورونیوز، والز در اظهاراتی گفته بود «این توافق پیشرفت‌هایی را که آنها به دست آورده‌اند خنثی می‌کند و در‌های آن کشور را به روی بازرسی‌های سخت‌گیرانه باز می‌کند. اگر ایران مفاد این توافق را نقض کند، ما این حق را برای خود محفوظ می‌داریم که تحریم‌های اقتصادی سخت‌گیرانه‌ای را که در ابتدا ایران را مجبور به مذاکره کرده بود، دوباره اعمال کنیم.» والز در ادامه گفته بود که ایالات متحده «حق ما برای دفاع از خود در برابر اقدامات خصمانه ایران» را حفظ می‌کند.
او بعدتر نیز باز به عنوان مدافع سرسخت این توافق باقی ماند و از دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا به دلیل خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ انتقاد کرد. والز در آن زمان نوشت: «این توافق خیلی با ایده‌آل فاصله دارد و من دچار این توهم نمی‌شوم که نفرت و خشونت رژیم ایران پس از اجرایی شدن آن از بین خواهد رفت. من انتظار دارم ایران همچنان یک نیروی بی‌ثبات کننده در منطقه و تهدیدی برای آمریکا و متحدان ما باشد. اما، من معتقدم که این توافق بهترین مسیر پیش‌روی ماست.»تیم والز همچنین گفته بود زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، «ناامیدکننده» و «آزاردهنده» بود.
به نظر می‌رسد با توجه به همراه و یار انتخاباتی که کاملا هریس برای خود انتخاب کرده، با حضور هریس به عنوان اولین رئیس جمهور زن رنگین پوست آمریکا، شاید بتوان به مذاکرات احیای برجام امیدوار شد البته اگر اسرائیل کمی فرصت تنفس برای منطقه پرآشوب خاورمیانه باقی بگذارد.
