سال ١٩٩۶ بود که دولت آمریکا برای تحریم ایران قانونی را با نام «داماتو» به تصویب رساند که براساس آن، شرکت‌هایی که در یک سال بیش از ۴٠ میلیون دلار در ایران سرمایهگذاری کنند، از دادوستد با دولت آمریکا محروم خواهند شد.
درخواست تمدید این قانون هر سال از سوی رئیسجمهور آمریکا در اول نوامبر به کنگره ارائه می‌شود و در ١٨ سال اخیر هم سابقه نداشته این قانون تمدید نشود، اما حالا مذاکرات هستهای به جایی رسیده که هر دو طرف باید حسن نیت خود را به یکدیگر اثبات کنند.
البته این مذاکرات تنها بر سر تحریمهایی است که در دهه اخیر بر ایران تحمیل شده و حرفی از تحریم اقتصادی داماتو به میان نیامده است، اما اگر اوباما این قانون را برای تمدید به کنگره نبرد، حسن نیت خود را در مقابل ایران نشان خواهد داد. آن‌طور که الهام امینزاده، معاون حقوقی رئیسجمهور، میگوید: «برای کشو‌رهایی که ایران آنها را به رسمیت می‌شناسد، از‌جمله آمریکا، مشکلی برای حضور و سرمایهگذاری در کشور ما وجود ندارد». در واقعیت امر، این آمریکاست که با این قانون سنگ بزرگی بر سر روابط تجاری ایران و آمریکا انداخته که تنها خود نیز می‌تواند برای حل آن وارد عمل شود؛ درحالیکه سرمایهگذاران دو کشور تمایل به همکاری دارند و ایرانیان مقیم آمریکا نیز پیش از این چندین‌بار به ایران آمده تا رایزنی کنند و هیأت تجاری آمریکایی نیز نظر مثبت خود را برای حضور در ایران نشان داده، این دولت آمریکاست که باید حسن نیت خود را نشان دهد. اکنون نه لغو تحریمهای ظالمانه در سالهای اخیر، بلکه علت اصلی قطع روابط تجاری ایران و آمریکا، قانونی است که ١٨ سال است تجار دو کشور را برای برقراری روابط تجاری به حاشیه برده است.
اسدالله عسگراولادی، رئیس اتاق مشترک ایران و چین، در گفتوگویی با «شرق»، تأکید می‌کند در این سالها جز در تجارت اندک مواد غذایی و دارویی، هیچگونه تجارت مستقیمی با آمریکا نداشتیم و اگر تحریمهای اخیر نیز برداشته شود، تنها روابط ایران و آمریکا وارد فاز روابط تجاری غیرمستقیم خواهد شد. او معتقد است: «نباید برای تشکیل اتاق مشترک ایران و آمریکا عجله کرد؛ زیرا دلیلی برای آن وجود ندارد. وقتی روابط تجاری آزاد باشد، فلسفه وجودی اتاق مشترک بازرگانی نیز مفهوم پیدا می‌کند، در غیر این صورت چنین امری معنایی ندارد».
چرا روابط اقتصادی با آمریکا تا این اندازه مهم است؟ آیا روابط اقتصادی ایران و آمریکا تا این اندازه در اقتصاد تأثیرگذار است؟
اهمیت این موضوع بیشتر از جنبه سیاسی است تا اقتصادی؛ زیرا اکنون آمریکا در اقتصاد ایران هیچ نقشی ندارد؛ چراکه از اساس روابطی با این کشور نداریم. درواقع تا زمانی که تحریمها برداشته نشود، نمیتوانیم روابط اقتصادی با آمریکا داشته باشیم. این‌گونه هم میتوان تفسیر کرد که آمریکا به علت تحریمها ممکن است نقش تخریبی بر اقتصاد ایران داشته باشد، اما نقش مثبت تأثیرگذار از زمان اعمال تحریمها در سالیان اخیر نداشته است.
اما ما در برخی از اقلام با این کشور در حال مبادلات تجاری هستیم.
این ارقام، بسیار کم است. اکنون فقط در اقلامی، مانند مواد غذایی و دارویی که استثنائاتی در تمامی تحریمها محسوب می‌شود، با این کشور روابط تجاری داریم و تنها اقلامی مانند برنج، گندم، سویا، دارو و… را به جای ارزهای آزاد‌شده به ایران فروختهاند و ما نیز در مقابل زعفران، خرما، کشمش و… به آنها فروختهایم.
آیا امکان تشکیل اتاق ایران و آمریکا پس از لغو تحریمها وجود دارد؟
نباید برای تشکیل اتاق مشترک ایران و آمریکا عجله کرد؛ زیرا دلیلی برای آن وجود ندارد. وقتی روابط تجاری آزاد باشد فلسفه وجودی اتاق مشترک بازرگانی نیز مفهوم پیدا می‌کند، در غیر این صورت چنین امری معنایی ندارد.
مانعی که وجود دارد غیر از تحریمهای اخیر است؟
علاوه بر تحریمها کنونی، تحریمی هم وجود دارد که به سبب قانون داماتو ایجاد شده است. این قانون را دولت آمریکا در سال ۱۹۹۶ برای تحریم ایران به تصویب رساند. براساس این قانون شرکت‌هایی که در یک سال بیش از ۴٠ میلیون دلار در ایران سرمایهگذاری کنند از دادوستد با دولت آمریکا محروم خواهند شد. براساس این قانون، سرپیچی سرمایهگذاران به‌نوعی جرم محسوب می‌شود. این قانون هر ساله در اول نوامبر از سوی رئیسجمهور وقت تمدید می‌شود.
حجم کنونی مبادلات تجاری ایران و آمریکا چه اندازه است؟
براساس آخرین آمارها در سال ٢٠١۴ حدود ۴٠٠ میلیون دلار از آمریکا جنس خریداری کردیم و ۵٠ میلیون دلار کالا نیز به آنها فروختهایم.
پیشبینیها برای سال ٢٠١۵ چقدر است؟
پیشبینی می‌شود در سال ٢٠١۵، ۵٠٠ میلیون دلار خرید از آمریکا از سوی ایران و ١٠٠ میلیون دلار فروش از ایران به آمریکا داشته باشیم.
اگر تحریمهای کنونی حذف شود و تنها قانون داماتو باقی بماند و امکان تأسیس اتاق ایجاد نشود، روابط تجاری با امریکا در قالب شورا خواهد بود؟
خیر، شورایی در کار نخواهد بود، بلکه در آن صورت روابط اقتصادی با آمریکا به صورت غیرمستقیم خواهد بود.
این روابط غیرمستقیم از طریق کدام کشورهای واسط ایجاد خواهد شد؟
آمریکا و ایران از طریق کانادا، مکزیک یا لندن وارد تجارت غیرمستقیم با یکدیگر خواهند شد.
درواقع در شرایط کنونی تجارت غیرمستقیم هم با آمریکا وجود ندارد؟
کمی وجود داشت؛ برای مثال فروش فرش ایرانی به کانادا آزاد است و این کشور فرش ایرانی را به عنوان فرشی از خاورمیانه، از طریق مبادلات مرزی به آمریکا می‌فروشد. آمریکا، کانادا و مکزیک با یکدیگر قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی یا NAFTA دارند که در آن گاهی اجناس ایرانی نیز مبادله می‌شود، البته در این میان نامی از ایران به میان نمیآید و این اجناس در قالب اجناس همان کشورها خریدوفروش می‌شود.
چندی پیش گروهی از ایرانیان مقیم آمریکا به ایران آمده بودند تا برای تسهیل روابط تجاری این دو کشور مذاکراتی داشته باشند. این مذاکرات به کجا رسید؟
رایزنی تا زمانی که تحریم برداشته نشود، فایدهای ندارد. سرمایهگذاران خارجی که به ایران میآیند فقط تعارف می‌کنند و تا زمانی که تحریمهای بانکی و نفتی برداشته نشود، پای عمل به میان نمیآید. این سرمایهگذاران از جریمه آمریکا میترسند، به این خاطر وارد سرمایهگذاری در ایران نمیشوند.
اگر تحریم داماتو در اول نوامبر تمدید نشود، ممکن است یک سال پس از آن دوباره این تحریم خاص اعمال شود؟
اگر اوباما در اول نوامبر تقاضای تمدید تحریم داماتو را از کنگره نکند، این قانون خود‌به‌خود فسخ خواهد شد و این فسخ تحریم داماتو برای تمامی سالهای بعد خواهد بود، نه صرفا سال مورد نظر. اکنون ١٨ سال است که رؤسای جمهور آمریکا، هر سال این قانون را تمدید می‌کنند، حال اگر اوباما درخواست تمدید ندهد، حسن‌نیت خود را نشان خواهد داد.
پیشبینی شما از تمدید این قانون چیست؟
پیشبینیای ندارم. همان‌طور که مقام معظم رهبری گفته‌اند، آمریکاییها قابل اعتماد نیستند و مذاکره می‌کنند، اما مشخص نیست چه تصمیمی خواهند گرفت.
منبع: روزنامه شرق
