از دور نگاه می کنم آه از نهاد بلوطستان برخاسته است و خبر از فاجعه ای دیگر دارد، جدال با بلوطستان اینجا حکایت غریبی است، دیروز تبر ریشه ها را می زد و حالا آتش به جانش انداخته اند تا دستهای خالی اش جای بذرهایی شود که به یقین برکت نخواهند داشت.
کوهستان را نفس نفس بالا می رویم تا هرچه زودتر دست نبرد به یقه شعله ای برسانیم. سینه کش را از میان انبوه ستبر درختانی که شانه به هم چسبانده اند بالا می رویم. تبر ناآگاهی روزهای پیش، بعضی بلوط ها را از پا انداخته و اسکلت بلند خشکشان را روی زمین پهن کرده است تا پس از خشک شدن و سوخته شدن سهم کیسه های زغال شوند. درختان بلوط این منطقه را نمی توان شمرد.
گردنه سخت را بالا آمده ایم. بوی سوختگی مشام را می آزارد. هرچه نزدیک تر می شویم، روبرو سیاه تر می شود. باد اینجا به راستی بوی «زلف» سوخته می دهد و زمین زیر پایم داغ است!
هرچه اطراف را می نگرم جنازه درخت است و زمین سوخته و شعله های وحشی آتش؛ مشت خاکی نیست تا بر صورت آتشی بکوبم که دارد از پای درخت بالا می رود. شاخه ای به دست می گیرم و با ضربه چند شلاق، آتش را بند می آورم و با عجله به سراغ تنه گُر گرفته دیگری می دوم.لاک پشت را می بینم که خودش را به سنگ بزرگی چسبانده از ترس شعله های آتش.
خسته می شوم و زیر هرم سوزان خورشید مرداد ماه ساکت می مانم و عرق خستگی و حسرت می ریزم. انگار سفر کرده ای هستم که پس از پایان تاراج خونین قبیله اش از سفر بازگشته است و چیزی جز ویرانی و سوختگی از قبیله اش برجای نمانده است.
حکایت جدیدی نیست
ماجرای آتش و بلوط حکایت جدیدی نیست، از دیروزها تا امروز بلوطستان صحنه جدال بوده است، یک روز حرف ذغالگیری است و روز دیگر تغییر کاربری، کشاورزانی به طمع زمین مُفت، چنگ به سرمایه زمین انداخته اند، یک روز با تبر و اره می برند، روز دیگر ذغال می گیرند و این روزها آتش می زنند.
گاه دعوای دو روستا به بلوطستان کشیده می شود و برای خالی کردن دست هم از بضاعت چراگاه و مراتع خشکیده، آتش به جان جنگل می اندازند، حکایت «دیگی است که نمی خواهند برای هیچ کدامشان بجوشد» اما دعوایشان هستی بلوطستان را می سوزاند و بس.
ماجرا گاهی عجیب تر هم می شود، برخی از آتش سوزی ها را می گویند عمدی است، با این حال مرور گفته هایشان همچنان جز یک راز سر به مهر چیز دیگری به دست نمی دهد تا همچنان انگشت اتهام به طرف ناآگاهی و سهل انگاری برخی افراد محلی گرفته شود.
شاهدی برای مثال
شاهدی از این مثال آتش سوزی هزار هکتاری جنگلهای لرستان است، آتشی امسال شاعران لر برایش روایت ساختند و دل نوشته نگاشتند، داغ بلوطستان دل نازک مردمان این دیار را بدجور غصه دار کرده است.
این آتش گُر گرفته در دامان بلند «چنگری» پس از سه شبانه روز، به غیرت دست های خالی دسته های خودجوش مردم خاموش شد. دست هایی خالی که جز شکستن اجباری شاخه های سبز بلوط ها راهی نمی داند تا شاخه های سبز را بر اژدهای سهمگین آتشی بکوبند که بر پای درخت چندصد ساله ای پیچیده است.
اما هنوز رنج خستگی نبرد با آتش «چنگری» از تن مردم بیرون نرفته که اژدهای هولناکش با ناباوری تمام از جایی دیگر و منطقه ای دیگر سربرمی آورد و این بار خبر آتش سوزی مهیب در کوه های «وزکور» در هفتاد کیلومتری کوهدشت در گوش رسانه ها می پیچد.
قصه اما به اینجا ختم نمی شود و باز هم گُرگرفتن کوهستانی سبز در «قوله» و پشت سرش کوهستانی در بلوران و پس از آن «مهله کوه رومشکان» اتفاق می افتد.
آن چه از آتش سوزی های پی در پی مناطق مختلف بر می آید شک هایمان را دوچندان می کند که شاید دست هایی در کار است تا جنگل هایی وسیع را به زمین های عریان تبدیل کنند و سال ها بعد بتوانند به راحتی تیغه گاوآهن ها را از جای سوخته بلوط ها عبور دهند.
همین چندسال پیش بود که در منطقه «سرسورن» لرستان آتش سوزی هولناکی رخ داد و یکی از پردرخت ترین جنگل ها را به خاک سیاه نشاند و بعد از آن تراکتورها درآن منطقه چرخیدند و امروز این منطقه به دشتی بی درخت تبدیل شده است.
عده ای هم اختلاف روستاییان بر سر استفاده از مراتع را دلیل وقوع آتش سوزی ها می دانند که اگر این حدس درست باشد شناسایی و دستگیری عاملان آن دور از دسترس نیست.
یک خیانت ملی
مدیرعامل سازمان مردم نهاد هیلوی استان کرمانشاه در واکنش به تعدد حوادث حریق امسال در حرفهایش احتمالاتی را مطرح می کند و می گوید: برخی آتش سوزی های رخ داده دارای یک سناریوی مشکوک است.
سلیمانی احتمال می دهد که بخشی از این آتش سوزی ها تعمدی و برای دستیابی برخی افراد سودجو به اراضی طبیعی و ملی رخ داده است.
برای حرفهایش هم دلیل می آورد و توضیح می دهد: دولت های قبلی مصوبه ای داشتند که طی آن اگر نقطه ای از عرصه های ملی از نظر پوشش گیاهی فقیر باشد، می تواند تغییر کاربری پیدا کرده و در اختیار متقاضیان اجرای طرح های کشاورزی قرار گیرد، لذا ممکن است برخی افراد از وجود این مصوبه مطلع و برای دستیابی به این اراضی دست به چنین اقداماتی بزنند.
این فعال محیط زیست معتقد است که اگر آتش سوزی های رخ داده به این دلایل باشد یک «خیانت ملی» است، چرا که این عرصه ها تنها متعلق به امروز نبوده و باید در اختیار نسل های آینده نیز قرار گیرد.
سلیمانی روی صحبت هایش را به هم به سمت مسئولان بر می گرداند و می گوید: متاسفانه چون عرصه نشینان جنگلها و مراتع آموزش های کافی را در این زمینه ندیده اند و از سوی دیگر نیز شاهد اعمال مدیریت لازم و ضمانت اجرایی برای اجرای قوانین نبوده اند ممکن است بی محابا دست به چنین اقدامی بزنند.
سخنان این فعال محیط زیست در حالی مطرح می شود که مرور اظهارات مسئولان طی یک ماه اخیر نشان می دهد که اگر نگوییم ۱۰۰ درصد که بالای ۹۰ درصد آتش سوزی های زیر سر عوامل انسانی بوده است، شاهد مثال هم مرور اخباری است که در این مدت منتشر شده و در جدول ذیل نیز آمده است.
نگاهی به دلایل آتش‌سوزی‌های اخیر جنگلها و مراتع کشور
علت آتش‌سوزی
۳۰۰ هکتار از جنگلهای کرمانشاه در آتش سوخت
سهل‌انگاری و عدم آگاهی جوامع محلی
آتش سوزی مراتع بخش سرفیروز آباد کرمانشاه
۳۵ هکتار از جنگلهای رومشکان دچار آتش سوزی شد
آتش سوزی مراتع و جنگلهای بلوط شهرستان گیلانغرب
آتش سوزی در جنگل ها و مراتع کوه باغله لرستان
آتش سوزی در مناطق مختلف شهرستان زنجان به مرز ۱۰۰ هکتار رسید
۱۷۰ هکتار از جنگلها و مراتع استان اصفهان در آتش سوخت
نا آگاهی مردم در خصوص عواقب روشن کردن آتش
آتش به جان منطقه حفاظت شده سرخ آباد
۱۵ هکتار از مراتع روستای «چوتاش» بهار در آتش سوخت است
۴۰ هکتار از جنگلهای منطقه حفاظت شده دیل سوخت
سوختن بیش از ۱۰۰ هکتار از مراتع بزقوش در سراب
آتش روشن کردن چند گردشگر
۲۰ هکتار از مراتع کوه آوالان کردستان دچار حریق شد
گرمای هوا، سهل انگاری و دخیل بودن عامل انسانی
۱۵ هکتار از جنگلهای دینارکوه آبدانان در آتش سوخت
آتش سوزی جنگلهای ارسباران
بی احتیاطی عامل انسانی
۷۰ هکتار از اراضی مرتعی منطقه حفاظت شده مراکان شهرستان خوی در آتش سوخت
بی احتیاطی و عوامل انسانی
«آبیدر» نماد سنندج سیاهپوش شد
آتش سوزی جنگلهای کوه خامی در شهرستان گچساران
بی توجهی گردشگران، شکارچیان یا چوپانان
آتش سوزی پارک جنگلی مشگین‌شهر
با وجود این اظهارات مسئولان و آتش سوزی های گسترده همچنان خبری از دستگیری عاملان نیست تا در میان سیل اخبار منتشر شده از سوختن سرمایه های ایران تنها به معدود اخبار سربسته از شناسایی عاملان آتش سوزی ها برسیم.
«متخلف» نگرفته پادشاه است!
مرور اخبار در طول یک ماه اخیر تنها دو خبر از شناسایی و دستگیری عاملان آتش سوزی ها به دست می دهد، یکجا رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خنداب گفته است که عاملان آتش سوزی ۱۵۰ هکتار از مراتع این شهرستان شناسایی و دستگیر شدند و جای دیگر فرمانده انتظامی شهرستان بدره با تایید عمدی بودن آتش سوزی اخیر جنگل های بلوط این شهرستان از دستگیری عامل این آتش سوزی خبر داده است.
در اخبار مخابره شده هم بدون اشاره به انگیزه این آتش سوزی مواردی به طور کلی مطرح شده است تا رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خنداب در توضیح خبر دستگیری عاملان آتش سوزی بگوید: ماموران در پیگیری ها به دو نفر از چوپانان محلی مظنون شدند که پس از معرفی به دادگاه و انجام بازجویی های فنی به ارتکاب یک فقره از آتش سوزی مراتع این شهرستان اعتراف کردند.
فرمانده انتظامی شهرستان بدره هم گفته است که پس از آتش سوزی‌های گسترده این شهرستان تلاش پلیس برای مشخص کردن علت آغاز شد که پس از چندین شبانه روز کار اطلاعاتی عامل انسانی این آتش سوزی شناسایی و دستگیر شد و این فرد که به صورت عمدی اقدام به آتش زدن درختان و منابع طبیعی منطقه کرده بود برای بررسی بیشتر با تشکیل پرونده راهی محاکم قضایی شد.
اما پاسخ سرهنگ سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلهای کشور به این سوال که «چرا برخوردها و جرایم بازدارنده و برای مردم ملموس نیست» در نوع خود قابل تامل است.
وی می گوید: برخوردها در حوزه استانی کاملا مشهود بوده و به خصوص در شهرستانی که حریق اتفاق می افتدد فرد دستگیر شده برای مردم مشخص است، البته ممکن است این امر در فضای کشور و یا در تهران سرو صدایی نداشته باشد!
سرهنگ سبزعلی که در یک برنامه تلویزیونی با مردم از اقدامات سازمان متبوعش برای برخورد با عاملان آتش سوزی جنگلها سخن می گفت در حاشیه حرفهایش از جریمه شدن تعدادی از مردم و ارائه پرونده های آنها به مراجع قضایی هم خبر داد.
هشدار داده بودیم!
این اظهارات در حالی مطرح می شود که مسئولان، فعالان محیط زیست و مردم از تریبونهای مختلف از مسئولان خواسته اند که با عاملان این آتش سوزی برخورد جدی صورت گیرد که نمود نگرانی های مردم را می توان در پست های هر روزه انها در اینستاگرام مسئولان از جمله رئیس سازمان محیط زیست کشور دید.
مردم از جای جای کشور پیام می گذارند تا بگویند «همه چیز از دست رفت»، «دست زاگرس خالی است»، «مانورهای محیط زیست دردی از جنگلها دوا نکرد»، «سکوت مسئولان برای چیست» و هزاران «هوار» برای بلوطستانی که دود شد.
حساسیت مسئولان دود شد
علما هم از مسئولان یاری خواستند. آیت الله سید احمد میرعمادی نماینده ولی فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم آباد در خطبه های نماز جمعه با یادآوری اینکه آتش سوزی در جنگل های لرستان خسارات سنگین و غیرقابل جبرانی را وارد کرد، از مسئولان مرتبط و دستگاه قضا خواست با عوامل ایجاد آتش سوزی برخورد قاطع کنند.
وی در سخنانش با یادآوری اینکه به گفته خود مسئولان ۹۵ درصد آتش سوزی های استان عمدی و انسانی است، می پرسد: پس چرا با این عوامل برخورد جدی صورت نمی گیرند؟
نماینده ولی فقیه در استان ایلام هم حرفهای مشابهی دارد و خواستار حساسیت بیشتر مسئولان شده و به آتش سوزی های چند وقت اخیر در استان ایلام اشاره کرده و از قوه قضاییه و مسئولان مرتبط در استان ایلام خواسته است برخورد قاطع با افراد متخلف در این زمینه داشته باشند.
با وجود همه این اظهارات همچنان مسئولان ترجیح می دهد پشت اظهارات متناقض خودشان را پنهان کنند، اظهاراتی که دردی از جنگلها و مراتع این دیار دوا نمی کند.
کاهش یا افزایش؛ مسئله این است
نمود این اظهارات متناقض را می توان در نشست خبری خداکرم جلالی رئیس سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور دید، وی با ارائه آماری قابل تامل گفت: میزان آتش سوزی ها در مراتع و جنگلهای کشور ۹ درصد «کاهش» داشته است.
وی که تنها مدتی پس از اعلام «افزایش ۲۰ درصدی تعداد آتش سوزی ها» توسط سرهنگ سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلهای کشور با خبرنگاران سخن می گفت توضیح داده است که در ۴ ماهه نخست امسال ۷۸۶ مورد آتش سوزی در سطح ۶ هزار و ۴۳۸ هکتار از جنگل های کشور اتفاق افتاده است، که این میزان امسال ۹ درصد کاهش یافته است.
تایید خسارت به ۶ هزار هکتار از مراتع و جنگلهای کشور در حالیست که تنها در استان لرستان در این مدت هزار و ۸۰۰ هکتار مرتع و جنگل سوخته و در استان ایلام هم این رقم به هزار و ۲۰۰ هکتار می رسد و در مجموع تنها در دو استان سه هزار هکتار عرصه جنگلی و مرتعی دود شود که با توجه به آمار رئیس سازمان جنگلها سهم ۲۹ استان دیگر کشور سه هزار هکتار می شود!
رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور درباره عوامل آتش سوزی های اتفاق افتاده هم اظهارات قابل تاملی دارد، وی می گوید که حدود ۹۵ درصد این آتش سوزی ها توسط عامل انسانی رخ داد است.
وی البته در اظهاراتی متناقض با مسئولان استانی و فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلهای کشور که «حدود ۳۰ درصد اتش سوزی ها را عمدی اعلام کرده بود»، می گوید که از میزان آتش سوزی ها تنها حدود ۵ درصد به صورت عمدی و باقی به صورت غیر عمدی رخ می دهد.
برآیند اظهارات مسئولان امر دو توجیه پیش روی مخاطب و دوستداران محیط زیست و منابع طبیعی می گذارد، یا برخی مسئولان زیادی در قضیه دود شدن سرمایه های ملی خوش بین هستند و یا قصد ندارند با آسیب شناسی واقعی و شفاف مهر سکوت را بشکنند و از مقصران واقعی رونمایی کنند.
شاید در سازمان جنگلها همین حرف مدیرکل حوزه ریاست سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای توضیح آنچه در بلوطستان می گذرد کافی باشد: آتش سوزی مراتع و جنگل ها در حال تبدیل شدن به یک بحران است!
زاگرس در داغ بلوط های به یغما رفته نشسته است
هوای تابستان هنوز بوی خاکستر می دهد؛ هنوز وسط پهنه گُرگرفته آتش مانده ایم، سرمان را تا برمی گردانیم آتش دوباره نفس گرفته و به پای درخت پیچیده است.
مردم جسورانه به جنگ هیولای آتش می شتابند تا دین خود را به درختی ادا کنند که میوه اش نان قحطی سالیان ایل بوده، خنکای سایه سارش جای آرام رهگذری خسته، شاخه های صبورش جای تاب بازی دخترکان سرخوش و بالاخره استخوان خشکش هیزم اجاق زمستانشان. زاگرس در داغ بلوط های به یغما رفته نشسته است
منبع: مهر
