چین قانونی را در سال ۱۹۷۹ میلادی تصویب کرده بود که به استناد آن داشتن فرزند دوم برای خانواده های چینی ممنوع بود و متخلفین از این قانون مجازات می شدند. این قانون البته با هدف رشد فزاینده جمعیت چین تصویب شد. اواخر سال ۲۰۱۳ دولت پکن به صورت آزمایشی سیاست داشتن فرزند دوم را در برخی استان ها اجرا کرد و در نهایت در اکتبر سال جاری آن را سراسری کرد.
اکنون که این سیاست به طور رسمی لغو شد، زوج های چینی می توانند بدون ترس از برخورد و مجازات، فرزند دومی را در جمع خانواده خود داشته باشند.
پس از سه دهه اجرای سیاست «تک فرزندی» در چین، مقام های این کشور اکنون به این نتیجه رسیدند که باید در این سیاست تجدیدنظر کنند، چه آنکه در صورت ادامه روند سیاست تک فرزندی، بحران جمعیتی در مرحله میانسالی رشد اقتصادی این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
افزایش شمار جمعیت کهنسالی در پرجمعیت ترین کشور جهان مدتی بود که به یکی از مهمترین دغدغه ها و مسئله ای مهم برای مقام های چین تبدیل شد و آنها را به اتخاذ این تصمیم مهم واداشت.
به استناد سرشماری سال ۲۰۱۳ میلادی، جمعیت کنونی چین یک میلیارد و ۳۷۵ میلیون نفر است. این میزان جمعیت در نتیجه سیاست کمیسیون ملی تنظیم خانواده چین در سه دهه گذشته سبب شد تا دستکم ۳۰۰ میلیون نفر به جمعیت چین افزوده نشود.
لغو قانون «تک فرزندی» در چین البته دلایل متعددی داشت. قانون تک فرزندی این نگرانی را ایجاد کرده بود که سیاست های جمعیتی چین، جمعیت کهنسال را افزایش دهد و نیروی کار را با چالش مواجه سازد.
آکادمی علوم اجتماعی چین در گزارشی اعلام کرده بود که تا سال ۲۰۲۰ تعداد سالمندان این کشور به حدود ۲۴۸ میلیون نفر می رسد، یعنی ۱۷ درصد بر جمعیت کهنسال کنونی جامعه اضافه می شود.
آمارها و پیش بینی ها حاکی از آن است که چین در آینده ای نزدیک، جای آمریکا را به عنوان اقتصاد نخست جهان می گیرد، این قدرت نوظهور در درون البته با مشکلی اساسی مواجه است که باعث شکافی بزرگ میان تولید سرانه این کشور با تولید سرانه کشورهای پیشرفته می شود.
کارشناسان اقتصادی تغییر الگوی سنتی جامعه را بزرگترین بحران پیش روی چینی ها دانسته و اعلام می کنند چین به زودی شاهد یکی از سریعترین رشد جمعیت سالمندان در تاریخ خواهد بود.
چین که پیشتر در خصوص سیاست های تک فرزندی تغییراتی ایجاد کرده بود، امیدوار بود بتواند مشکل پیری جمعیت را تا حدودی حل کند، اما به دلیل عدم استقبال جوانان چینی به داشتن فرزند دوم، این کشور در عمل به سمت کهنسالی سوق یافت.
پیشتر در گزارش هایی نهادها و سازمان های مختلف از استقبال زوج های چینی به داشتن فرزند دوم اشاره شده بود، اما بعد از آن، آمارهایی منتشر شد که نشان دهنده واقعیت دیگری بود. «عدم استقبال زوج های جوان به داشتن فرزند دوم.»
«ژونگ دونگ بو» معاون کمیسیون سلامت و تنظیم خانواده شهرداری پکن در این خصوص به صراحت اعلام کرد که در زمان اجرای آزمایشی طرح داشتن فرزند دوم در سال ۲۰۱۳ میلادی، این طرح با استقبال زوج های جوان مواجه نشد.
او گفت که در راستای سیاست های داشتن فرزند دوم، از ۳۰ هزار و ۳۰۵ درخواست ثبت شده در سال ۲۰۱۳ میلادی، با درخواست ۲۸ هزار و ۷۷۸ زوج برای داشتن فرزند دوم موافقت شد.
او با بیان اینکه این رقم پایین تر از حد انتظار است، افزود: با اعلام آزمایشی اجرای این طرح، انتظار می رفت در حدود ۵۰ هزار زوج فقط در پکن برای به دنیا آوردن فرزند دوم اعلام آمادگی کنند، اما اینگونه نشد.
این نگرانی برای مسئولان کشور چین زمانی بیشتر شد که سه ماه قبل از صدور لغو قانون «تک فرزندی» از میان نزدیک به ۱۱ میلیون زوج چینی که اجازه داشتند فرزند دوم داشته باشند، فقط نزدیک به یک میلیون و ۵۰۰ هزار زوج با استفاده از این شرایط اعلام کردند که بزودی صاحب فرزند دوم خواهند شد. کارشناسان ریشه نبود انگیزه در داشتن فرزند دوم را شرایط اقتصادی عنوان کرده اند.
حال با لغو قانون تک فرزندی، ۱۰۰ میلیون زوج چینی می توانند با برداشته شدن محدودیت ها، صاحب فرزند دوم شوند و دولمتردان چینی بسیار امیدوارند که این مهم تحقق یابد تا شیب تند پیری کشور ملایم تر شود.
البته شرایط لغو قانون تک فرزندی در روستاها به دلیل تمایل به داشتن فرزند بیشتر برای کار کشاورزی ممکن است تا حدودی متفاوت باشد. اما با این وجود، بعد اقتصادی این موضوع نیز برای زوج های جوان حائز اهمیت است و باید دید که آیا آنان با توجه به شرایط سخت موجود حاضر به پذیرش فرزند دوم خواهند بود.
برخی کارشناسان نیز معتقدند که این طرحی جسورانه در جامعه مدرن امروزی است و ممکن است عوارض دیگری هم برای جامعه چین داشته باشد که از آن جمله می توان به بر هم خوردن ساختارهای سنتی حمایت از افراد میانسال جامعه است.
کمیته ملی سالمندان چین پیشتر گزارشی منتشر کرد که بر اساس آن، ۲۱۲ میلیون نفر بر جمعیت جامعه مسن این کشور تا پایان سال ۲۰۱۴ میلادی افزوده شده که این تعداد افزایش، ۱۵٫۵ درصد کل جمعیت سالمندان کشور را به خود اختصاص داده است.
با اینکه در این گزارش تاکید شده روند افزایش پیری در کشور تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی حتمی است، انتظار می رود این رقم تا سال ۲۰۱۵ به ۲۲۱ میلیون برسد که شامل ۵۱ میلیون سالمندی خواهد بود که فرزندانشان از آنها مراقبت نمی کنند.
به نظر می رسد با توجه به کاهش شمار نیروی کار جوان و سالمندتر شدن جامعه چین، این کشور مجبور به عبور از سیاست تک فرزندی شده باشد. سیاستی که قطعا در دهه های آینده پرجمعیت ترین کشور جهان را با چالش افزایش جمعیت روبرو می کند و می تواند بحران جمعیتی را در دنیا سبب شود.
روزنامه چاینا دیلی می نویسد که از سال ۲۰۱۱ میلادی به بعد نیروی کار در چین رو به کاهش گذاشته است و نیروی کاری سنین ۱۶ تا ۵۹ سال به تدریج در سیر نزولی کاری قرار می گیرند.
در زمان حاضر در چین ۹۱۶ میلیون نفر در این سن و سال قرار دارند که این رقم معادل ۶۶ درصد از کل جمعیت این کشور است.
چین با اجرای سیاست تک فرزندی توانسته است انفجار جمعیت خود را کنترل کند اما در چند سال منتهی به لغو سیاست تک فرزندی، بحث هایی مطرح شده بود که چنانچه چین سیاست تک فرزندی خود را ادامه می دهد در بازار کار با مشکل روبه رو خواهد شد، زیرا جمعیت جوان این کشور به سرعت در حال ورود به دوره کهنسالی است.
هفته نامه اقتصادی «اکونومیست» نیز در گزارشی نوشت: لغو قانون تک فرزندی در چین آثار قریب الوقوعی در نرخ باروری نخواهد گذارد.
این نشریه اقتصادی انگلیسی نوشت: برنامه جدید مسلما مورد استقبال زوج های جوان در مناطق شهری قرار خواهد گرفت که علاقمند به داشتن دو فرزند هستند و درحال حاضر اجازه این کار را ندارند. این سیاست تغییر یافت؛ اما بدیهی است که اثرات بسیار نامحسوسی در میزان موالید در کشور چین باقی خواهد گذارد.
