آیا توانسته‌ایم به نحو مناسب در مسیر گردشگری قدم برداریم و شاهد ماندگاری سفر در همدان باشیم؟
شهرستان همدان جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی فراوان با اعتبار جهانی به‌منظور جذب گردشگران داخلی و خارجی را در دل خود دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تپه تاریخی هگمتانه اشاره کرد.
تپه‌ای که سال‌ها است چشم‌انتظار ثبت جهانی و برداشته شدن مسیر آهن‌فروشان، آسفالت و البته شاهد بی‌توجهی‌ها به بدنه‌اش است.
در سند راهبردی و عملیاتی استان همدان پیگیری و ثبت تپه هگمتانه به‌عنوان پروژه ملی و اثر بین‌المللی ردیف ملی ۱۷۰۴۰۰۲۰۱۱ و البته ساماندهی و تملک مجموعه تاریخی فرهنگی تپه هگمتانه مورد تأیید است؛ اگرچه در این سند با وجود تأکید بر مشخص شدن وضعیت فعلی و برنامه‌های پروژه‌ها و طرح‌ها در طول سه سال (۱۳۹۸-۱۴۰۰)، یک موضوع قابل تأمل است و آن اینکه در سند مذکور شاهدیم در زمینه ثبت جهانی هگمتانه نه‌تنها اعتبارات بهکار گرفته‌شده در سال ۱۳۹۷ درج نشده، بلکه پیش‌بینی اعتبارات برای سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ و مجموع کل اعتبارات مورد نیاز نیز قید نشده است!
از همه موارد مذکور که بگذریم، خوشبختانه گویی این‌روزها پرونده ثبت جهانی تپه هگمتانه در مسیر خوبی قرار گرفته و بارقه‌های امید را در دل فرهنگ‌دوستان و دوست‌داران تاریخ و تمدن ایجاد کرده است.
تپه باستانی هگمتانه با وسعت حدود ۴۰ هکتار در دل بافت قدیمی شهر همدان و در حد فاصل خیابان‌های اکباتان، شهدا و بلوار هگمتانه واقع شده و با توجه به اشارات تاریخی و برداشت‌های اولیه محققان علوم تاریخ و باستان‌شناسی، به‌عنوان «هگمتانه باستانی» و دربرگیرنده کاخ‌ها و آثار دوره ماد و هخامنشی معرفی شده است.
عملیات آزادسازی این اثر مهم باستانی از خانه‌های مسکونی و تجاری که در حریم آن واقع شده بود، از حدود سال ۱۳۴۷ آغاز و تا سال ۱۳۵۳ حدود ۱۵ هکتار آن به‌عنوان فاز نخست خریداری و تملک و کاوش‌های باستان‌شناسی از سال ۱۳۶۲ توسط کارشناسان مجرب سازمان میراث فرهنگی آغاز شد.
مهرماه ۱۳۹۳ بود که مدیرکل وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان بیان کرد: این یک فاجعه است که تاکنون یک اثر از استان همدان در فهرست جهانی ثبت نشده است و با شرایط پیش رو، باید بناهای تاریخی استان همدان را برای ثبت جهانی آماده کنیم.
ریحان سروش‌مقدم تپه هگمتانه، غار علیصدر، ارگ باستانی نوشیجان، شهر زیرزمینی سامن، شهر دست‌کند ارزانفود و کتیبه گنجنامه را ۶ اثر کاندیدای استان همدان برای ثبت جهانی عنوان کرد و افزود: قرار است معاون سازمان میراث فرهنگی آبان‌ماه سال جاری از این آثار تاریخی بازدید کرده و براساس اولویت، این آثار را برای ثبت جهانی آماده کنیم.
ازجمله ویژگی‌های شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر است که در بین آثار باستانی به‌دست‌آمده کم‌سابقه بوده و مجموعه بی‌نظیر و جذابی را در دل شهر همدان به‌وجود آورده و همین ویژگی‌ها سبب شده کاندیدای ثبت جهانی اثر در استان همدان باشد، اما اتفاقاتی که در سال‌های ۹۵ و ۹۶ رقم خورد، راه را بر ثبت جهانی هگمتانه بست و نظرات برای به ثبت رسیدن آن منتفی اعلام شد.
در این سال‌ها شاهد ایجاد پارک سوار و یا مسیر ماشین‌رو و البته آسفالته برای آهنگرها و حلبی‌سازها هم بود، اما به‌راستی این‌روزها وضعیت تپه هگمتانه پس از به انجام رسیدن بیست‌ودومین فصل کاوش‌های باستان‌شناختی تپه هگمتانه به کجا رسیده است؟
ثبت جهانی هگمتانه در دستور کار وزارت میراث فرهنگی
در این زمینه بر آن شدیم تا با علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه آن را می‌خوانید:
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن بیان اینکه درخصوص تپه هگمتانه درگیر تکمیل پرونده ثبت جهانی آن هستیم، گفت: در این زمینه به کمک معاونت میراث فرهنگی کشور وارد کار شده‌ایم.
علی مالمیر با اشاره به اینکه در زمینه مذکور مشغول تکمیل پرونده هستیم، مطرح کرد: موضوع پرونده به سمتی می‌رود که صرفاً هگمتانه ثبت جهانی نمی‌شود، بلکه هگمتانه و بخشی از بافت واجد ارزش در همدان ازجمله بازار، میدان امام و مقداری از خیابان‌های رینگ یک (خصوصاً به سمت هگمتانه) را نیز شامل می‌شود.
وی با بیان این موضوع، ادامه داد: خوشبختانه این موضوع جزء اولویت‌ها در استان قرار گرفته و طی جلسات صورت‌گرفته نیز این اولویت مشخص شده، به‌نوعی که وزیر میراث فرهنگی بیان کرد «همدان برای ما در اولویت قرار گرفته است»؛ از سویی خوشبختانه معاونت میراث فرهنگی کشور نیز اعلام کرده که «شرایط برای تکمیل پرونده مهیا است».
مالمیر با بیان اینکه قدم‌ها به سویی است که هرچه سریع‌تر شاهد تکمیل پرونده و ارسال به یونسکو باشیم، تصریح کرد: گام‌های خوبی را طی تفاهم‌های به‌عمل‌آمده در راستای موضوع ثبت جهانی هگمتانه برداشته‌ایم و حال شرایط طوری است که هم استان آماده همکاری است و هم وزارتخانه به این جمع‌بندی رسیده که باید به‌صورت جدی درگیر هگمتانه شود و این موضوع را برای نخستین‌بار شاهد هستیم.
وی با تصریح بر اینکه ثبت جهانی هگمتانه جزء اولویت‌های وزارت میراث فرهنگی شده است، گفت: این موضوع را همواره پیگیری می‌کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در بخش پایانی صحبت‌های خود تأکید کرد: تکمیل پرونده ثبت جهانی تپه هگمتانه و ارتباط آن با بافت تاریخی را به‌جد پیگیری خواهیم کرد تا به نتیجه برسد.
اما به‌راستی پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین پس از سال‌ها انتظار می‌تواند در فهرست جهانی وارد شود و تپه هگمتانه را با تمدن سه‌هزارساله خود به ثبت برساند؟
ثبت جهانی یک اثر تاریخی همدان شاید بزرگترین برند برای استان است و این روند می‌تواند علاوه‌بر گردشگری و اشتغال پایدار، قدمی در مسیر توسعه پایدار نیز باشد.
این خبر خوش می‌تواند مسیر را برای اجرای طرح‌های گردشگری دیگر در محدوده خیابان اکباتان، بازار همدان و محدوده عین‌القضات نیز مهیا کند و بار دیگر همدان در جنب‌وجوش‌های گردشگری وارد عرصه شود و به آنچه شایسته آن است، دست یابد.
ان‌شاءالله این خبر نهایی و خبر ثبت جهانی تپه هگمتانه هرچه زودتر منتشر شود و این تمدن سه‌هزارساله را مدفون‌شده زیر خاک نبینیم، به امید آن روز.
