پلاس، پولی که امروزه مردم در جیب یا حساب‌های بانکی خود دارند، توسط بانک‌های مرکزی به‌صورت متمرکر عرضه می‌شود. اگر بانک مرکزی نخواهد پول فیزیکی یعنی سکه و اسکناس منتشر و به‌عنوان جایگزین، پولی غیر فیزیکی را معرفی کند «پول دیجیتال» یا «پول الکترونیکی» وارد چرخه اقتصاد می‌شود. بنابراین پول دیجیتال در مقابل پول فیزیکی قرار دارد.
در دنیای پول‌های دیجیتال، پول‌هایی هم هستند که توسط بانک‌های مرکزی عرضه نمی‌شوند. بلکه شبکه‌ای از افراد با استفاده از رایانه‌ها و بر مبنای فناوری‌های مختلفی از جمله بلاک‌چین این پول‌های جدید را معرفی می‌کنند.
در واقع به این شبکه کامپیوتری یک مساله ریاضی داده می‌شود و هر رایانه‌ای که آن را زودتر حل کند، امتیازی می‌گیرد. این امتیاز، به یک واحد پول تبدیل می‌شود. این همان فرآیندی است که در استخراج بیت‌کوین رخ می‌دهد.
رایانه امتیاز به دست آمده از حل مساله را به‌صورت یک الگوی ظاهر بی‌نظم از حروف و اعداد ذخیره می‌کند که به آن «هَش» گفته می‌شود. این تبدیل در واقع نوعی رمزنگاری است. رمزارزهایی مانند بیت‌کوین طوری عمل می‌کنند که هر کدام از اعضای شبکه، یک نسخه از همه وقایع شبکه را به‌صورت رمزنگاری‌شده در اختیار داشته باشند. به همین دلیل هم نیازی به یک نهاد متمرکز مانند بانک مرکزی وجود ندارد.
تفاوت پول دیجیتال و پول رمزنگاری شده
هر پولی که به‌صورت الکترونیکی قابل ذخیره و انتقال باشد، ارز دیجیتال است. رمزارزها و همچنین ارز یا پول مجازی، از انواع ارزهای دیجیتال هستند.
بنابراین رمزارزها یا پول‌های رمزنگاری‌شده، غیر متمرکزند و تنظیم‌گری آنها توسط اعضای شبکه انجام می‌شود. ارزش‌گذاری آنها مانند سایر انواع دارایی‌هاست و از آنجایی که تاریخچه تراکنش‌های در آن ثبت می‌شود، اعضای شبکه دسترسی همگانی به این تاریخچه دارند و در نهایت، همان‌طور که از نام آنها پیداست، رمز ارزها، رمزنگاری‌شده‌اند.
در مقابل، پول دیجیتال، لزوما رمزنگاری‌شده نیست و امکان ردیابی تراکنش‌ها برای همه استفاده‌کنندگان از آن وجود ندارد. ارزش‌گذاری پول دیجیتال مانند پول فیزیکی است و انتشار و عرضه آن به‌صورت متمرکز توسط بانک‌های مرکزی انجام می‌شود.
با توجه با ویژگی‌های پول دیجیتال و پول رمزنگاری شده می‌توان گفت مهم‌ترین تفاوت رمزارز و پول دیجیتال در تمرکز و رمزنگاری است. پول دیجیتال بر خلاف رمزارز، لزوماً رمزنگاری شده نیست و نکته مهم‌تر اینکه در پول دیجیتال، همچنان شخص ثالث یعنی بانک مرکزی وجود دارد که به‌طور متمرکز بر این پول نظارت کند.
بانک مرکزی درباره رمزارها چه می‌گوید؟
بانک مرکزی به‌عنوان سیاست‌گذار پولی، اولین بار به‌صورت جدی حدود ۲ سال پیش در بهمن ۱۳۹۷ با انتشار پیش‌نویسی درباره رمزارزها به این حوزه ورود کرد.
در متن این پیش‌نویس، سه رمز ارز جهان‌روا، منطقه‌ای و ملی تعریف شد اما استفاده از رمزارزهای جهان‌روا مانند بیت‌کوین به‌عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور، غیرمجاز اعلام شد.
در سند الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها از پنج نوع توکن بر اساس نوع پشتوانه نام برده شد که از بین آنها، تنها توکن با پشتوانه ریال، امکان استفاده به‌عنوان ابزار پرداخت را دارد و توکن‌های با پشتوانه طلا، فلزات گران‌بها، ارز، دارایی‌های مشهود و غیر مشهود و نیز توکن بدون پشتوانه، در گروه ممنوعه‌های ابزار پرداخت قرار دارند.
همچنین بانک مرکزی قانون‌گذاری در زمینه استخراج رمزارزهای جهان‌روا و توکن‌های بدون پشتوانه را به ترتیب به بخش صنعت و بورس محول و این فعالیت را خارج از محدوده وظایف و مسئولیت‌های خود اعلام کرده بود.
یوآن و یوروی الکترونیکی در راهند
تصمیمگیری درباره رمزارزها و پول الکترونیکی پس از انتشار سند پیش‌نویس الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها در سال ۱۳۹۷ تا زمان انتشار یادداشت رئیس کل بانک مرکزی در یکشنبه گذشته بیشتر به بُعد استخراج رمزارزها و در واقع آن بخشی محدود شد که برعهده وزارت صمت قرار دارد.
اما در همین بازه دو ساله، تحولات قابل توجهی در حوزه انتشار پول الکترونیکی رخ داده است. در چین به عنوان کشور پیشرو، استفاده از پول الکترونیکی یا e-RMB به صورت آزمایشی آغاز شده است. پول الکترونیکی چین، اولین نمونه در نوع خود است که توسط بانک مرکزی یک اقتصاد بزرگ حمایت می‌شود.
از طرف دیگر بانک مرکزی اتحادیه اروپا نیز به دنبال معرفی یوروی الکترونیکی است. یوروی الکترونیکی یا دیجیتال پاسخی از طرف این بانک به افزایش تقاضای پرداخت الکترونیکی بوده و قرار نیست جایگزین شکل فیزیکی یورو شود اما می‌تواند کاهش چشم‌گیر استفاده از پول نقد را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این یوروی الکترونیکی می‌تواند به‌عنوان ابزار پرداختی جهانی توسط شرکت‌های خصوصی و نیز بانک‌های مرکزی خارجی مورد استفاده قرار گیرد.
اکنون پس از گذشت حدود دو سال، یادداشت عبدالناصر همتی درباره رمز پول بانک مرکزی می‌تواند مساله پول الکترونیکی در ابران را به سرانجام برساند.
برنامه بانک مرکزی برای رمز پول چیست؟
همتی در یادداشت خود به جلسه‌هایی که در دو سال گذشته برای بررسی و قاعده‌گذاری در بالاترین سطوح سیاست‌گذاری‌های اقتصادی جهان درباره رمزارزها تکرار شده اشاره کرده و گفته الگوی مواجهه با این پدیده، با اهداف متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است.
به عقیده همتی، از جمله اهداف بانک‌های مرکزی مختلف، افزایش کنترل درخصوص انتقال اعتبار، بین‌المللی کردن ارز ملی و حتی تغییر در معماری سیستم پولی است. بر این اساس، بانک مرکزی ایران نیز با بررسی این روند جدید جهانی و متمرکز شدن بر الگوهای مختلف، در پی انتخاب بهترین راهبرد ممکن در این حوزه بوده و ویرایش اولیه سند جامع رمز پول را تهیه کرده است.
