هوالعزیزالحکیم
چرا بعد از انقلاب در سینمای ایران فیلم سیاسی تقریبا ساخته نشده است
به قلم مهندس محمدعلی پروازدوانی
اینکه بعد از پیروزی انقلاب فیلم سیاسی تقریبا ساخته نشده است بدین معنی نیست که قبل از انقلاب فیلم سیاسی زیاد بوده بلکه از بعد انقلاب هم کمتر بوده ولی فیلم در دسته بندی سیاسی به نسبت سایر فیلم ها از انگشتان دست هم کمتر است.
قبل از اینکه به اصل موضوع بپردازیم باید چند پیش فرض را معلوم کنیم تا دچار سو برداشت نشویم و با این پیش فرض ها که به لحاظ اصول سینما شناختی تقریبا استاندارد است پیش برویم.
تعاریف:
فیلم سیاسی:یکی از تریلرهای سینما سیاسی است که آن هم به دو دسته تقسیم میشود شامل فیلم حاوی استعاره و کنایه سیاسی که بسیاری از فیلم ها شامل این مورد میشوند و حتی میشود برداشت سیاسی از آن کرد در صورتی که اصلا فیلم ساز چنین قصدی را نداشته و نوع دیگر فیلم مستقیم سیاسی که تعداد آن بسیار اندک میباشد و بحث اصلی موضوع ما هم بر سر این نوع فیلم است.
چه فیلمی سیاسی است؟فیلمی که این فاکتور ها را داشته باشد و اگر یکی از این فاکتور ها وجود نداشته باشد نمیتوان آن را فیلم سیاسی دانست که شامل این موارد است:
الف-فیلم حکومت را مورد انتقاد قرار دهد.
ب-فیلم به صورت مستقل ساخته شده باشد و حمایت از جایی نشده باشد.
ج-کارگردان فیلم دارای ایدئولوژی واحد باشد.
د-کارگردان به فیلم خود معتقد باشد و از روی جو روانی حاکم بر زمان خود فیلم را نساخته باشد.
قبل از انقلاب تنها فیلم مستقیم سیاسی گوزن ها ساخته مسعود کیمیایی بود که بعد از انقلاب این عوامل موجب شد تا ما فیلم سیاسی نداشته باشیم.
بعد از پیروزی انقلاب به مدت دو سه سال تعداد زیادی فیلم سیاسی در کشور ساخته شد به دلیل فضای باز سیاسی بعد از پیروزی انقلاب ، ولی اکثر آنها را نمیتوان جزو فیلم سیاسی در نظر بگیریم چون مخاطب آنها حکومت پهلوی بودند نه حکومت زمان خود و در این بین چند فیلم مستقیم سیاسی داشته ایم که فیلم نقطه ضعف ساخته محمدرضا عالمی،گزارش یک قتل ساخته محمدعلی نجفی،خط قرمز ساخته مسعود کیمیایی و فیلم گفت هر سه نفرشان ساخته غلامعلی عرفان جزو فیلم های سیاسی مستقیم بوده اند.
در دهه شصت با سیاست ضد قهرمان آن زمان آقای محمد بهشتی که سینمای گلخانهای دستاورد شان بود ما فیلم های خنثی،هپروتی،خراباتی،عرفانی و به تعبیر یکی از منتقدین عرفان بنگی را به عنوان فیلم های مطرح داشته ایم مثل فیلم خانه دوست کجاست،نار و نی، صعود و افسانه آه و….
در دهه هفتاد بعد از دوم خرداد و فضای باز نسبی اجتماعی ما فیلم هایی را میبینیم که عمدتا بعد از فضای خفقان اجتماعی دهه شصت در اغلب فیلم ها یک دختر و پسر مطرح هستند که به فیلم های پسر و دختری معروف شدند و در این دوران به آزادی روابط بین جوانان پرداخته شد ولی فیلم سیاسی ساخته نشده و معمولا افراد مثبت اصلاح طلبان و افراد منفی اصولگرا بودند یا مثلا بسیار فیلم هایی بودند که پسری اصلاح طلب و آزاد اندیش با پدری مذهبی و حزب اللهی و دگم دچار اختلاف جدی سیاسی میشدند یا شبیه به این داستان ها مثل پارتی،آواز قو،پرپرواز ،شب برهنه و فیلم سایه خیال و….
در دهه هشتاد با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد فیلم جدی اجتماعی نداشته ایم تا سال هشتاد و هشت که تعدادی فیلم سیاسی به مناسبت آن ایام ساخته میشود که عمدتا از سوی وزارت ارشاد ممنوع میشود مثل فیلم گزارش یک جشن ابراهیم حاتمی کیا و فیلم پل چوبی که یک اشاره ای به ماجرای ۸۸ داشت و بعد چند سال مجوز پخش گرفت و فیلم هایی سیاسی که مجوز پخش گرفتند و اکران شدند ولی به دلیل انتقاد نکردن از حکومت و سفارشی ساخته شدن نمیتوان جزو فیلم های سیاسی آن را قرار داد مثل فیلم قلاده های طلا که حامی آن ناجا بود و فیلم پایان نامه حامد کلاهداری که با حمایت سازمان سینمایی ساخته شد.
در دهه نود با روی کار آمدن دولت روحانی در فضای سیاسی کشور مساله اختلاس و آقازادگی یکی از بحث های اصلی جامعه شد که تا به امروز ادامه دارد و در فیلم ها و سریال ها به این موضوع اشاراتی شد که با این وجود نمیتوان آن را به عنوان فیلم سیاسی در نظر بگیریم به عنوان مثال در مصاحبه اخیر وزیر اطلاعات در این چند روز اخیر ایشان اذعان داشتند که وزارت اطلاعات سفارش ساخت فیلم هایی همچون شیار ۱۴۳ ،ماجرای نیمروز،سیانور،تنگه ابوقریب و لباس شخصی را داده است و آیا میشود یک فیلم سیاسی که به سفارش یک نهاد امنیتی ساخته میشود منتقد به حکومت باشد؟
یا برای مثال در سریال آقازاده باز هم نمیتوان جزو فیلم سیاسی باشد چون میگوید یک آقا زاده خوب داریم و در این حال آقازاده بد هم داریم و روحیه انتقادی نسبت به مسئولین به صورت جدی نداریم.
در انتها ممکن است بپرسید پس آثار ابراهیم حاتمی کیا چه میشود و حتما سیاسی است،باید در پاسخ بگوییم که حاتمی کیا با دولت ها مشکل داشته و با اصل نظام نه تنها مشکلی ندارد بلکه خود را فیلم ساز حکومتی میداند و فیلم گزارش یک جشن حاتمی کیا که انتقاد به حکومت نه به صورت جدی بود این فیلم مجوز نگرفت.
