اکثر کالاهایی که با افزایش قیمت روبه‌رو شده‌اند، پای ثابت سفره خانوار در سال‌های قبل بودند. حال به‌نظر می‌رسد که در سال گذشته بسیاری از کالاهای پرتورم از سفره خانوارها حذف شده‌اند. گروه خوراکی‌ها حدود یک‌چهارم هزینه خانوارها را دربرمی‌گیرد و در دهک‌های کم‌درآمد این رقم تا ۴۰درصد افزایش می‌یابد؛ یعنی اینکه خانوارهای کم‌درآمد تقریبا نیمی از درآمد خود را صرف هزینه‌های خوراکی‌ها می‌کنند. تورم بالای خوراکی‌ها در حالی است که در سال گذشته حدود ۱۰میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای ثبات قیمت کالاهای اساسی هزینه شد؛ اما بازار اکثر کالاهای اساسی با تورم بالا سال ۹۹ را به پایان رساند. تنها کالایی که در سال گذشته با کاهش قیمت روبه‌رو شد، «پیاز» بود.
خوراکی‌ها در سال ۹۹ در یک رالی پرشتاب حرکت کردند. قیمت اغلب خوراکی‌ها در سال ۹۹، روند صعودی داشت و حتی قیمت برخی به بالای دو برابر رسیده است. جدید‌ترین اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار درباره تورم مواد خوراکی نشان می‌دهد در بین ۵۳ کالای مورد بررسی ۱۶ کالا در سال گذشته شاهد رشد حداقل دوبرابری در قیمت بوده‌اند و تنها یک کالا شاهد کاهش قیمت نسبت به سال گذشته بوده است. آنچه در این آمار جلب‌توجه می‌کند این است که رشد نقطه‌ای بیش از نیمی از این اقلام بالاتر از تورم نقطه‌به‌نقطه سالانه است. براساس آمارهای این گزارش از ۵۳ خوراکی منتخب، قیمت ۳۹ قلم خوراکی تغییر سالانه بیشتر از ۷/ ۴۸ درصد که نرخ تورم نقطه به نقطه است، داشته‌اند. اما اهمیت تورم خوراکی‌ها برای اقتصاد کشور چیست؟
گروه خوراکی‌ها از آن جهت اهمیت دارد که ۲۵درصد هزینه سبد مصرفی خانوار ایرانی را تشکیل می‌دهد و تورم در آن تاثیر قابل‌توجهی بر تورم کل مصرف‌کننده دارد. باید توجه کرد برخلاف تورم بقیه کالاها، تورم اقلام خوراکی موجب از بین رفتن تقاضا در این بازار نخواهد شد، در نتیجه کوچک‌ترین تغییرات در این بخش از کالاهای مصرفی در جامعه تاثیر محسوسی خواهد گذاشت و بیشتر از همه دهک‌های پایین‌تر جامعه متاثر خواهند شد. این موضوع نشان می‌دهد که باید برای حمایت از دهک‌های کم‌درآمد، شرایطی را مهیا کرد که قدرت خرید خانوار در برابر ابرتورم‌های خوراکی حفظ شود.
صدرنشین‌های تورم خوراکیروز گذشته با انتشار آمار قیمت کالاهای خوراکی در مناطق شهری از سوی مرکز آمار ایران، از تورم خوراکی‌ها در فروردین‌ماه رونمایی شد. به‌‌منظور بررسی دقیق تحولات قیمتی خوراکی‌ها در ماه اول سال ۱۴۰۰، رفتار تورمی ۱۶ قلم خوراکی که در یک سال گذشته شاهد رشد بیشتر از ۱۰۰درصدی بوده‌اند، بررسی شده است. این کالاها شامل قارچ، مرغ ماشینی، لوبیا قرمز، تخم‌مرغ ماشینی، نوشابه گازدار، کره پاستوریزه، لپه، خامه پاستوریزه، نخود، عدس، روغن‌نباتی جامد، پرتقال، برنج خارجی، هویج فرنگی، خیار و موز است.
در میان اقلام اساسی بررسی شده در ماه نخست سال‌جاری، موز و خیار رکورددار افزایش قیمت بودند. موز با ثبت تورم بیش از ۱۹۸ درصدی رکورددار افزایش قیمت در سال گذشته بوده و تقریبا ۳ برابر شده است. خیار بارشد ۱/ ۱۶۶ درصدی در رتبه دوم قرار دارد و هویج‌فرنگی با رشد ۱۵۳ درصدی در مکان سوم بیشترین رشد قیمت در ۱۲ ماه گذشته ایستاده است. به‌نظر می‌رسد سبزیجات و میوه‌ها یا به‌طور دقیق‌تر محصولات کشاورزی در صدر رشد قیمت‌ها قرار دارند. با توجه به وارداتی بودن موز رشد قیمت آن متاثر از نرخ دلار است. قیمت خیار و هویج‌فرنگی هم اگرچه مستقیما از نرخ ارز تبعیت نمی‌کند، اما با توجه به نرخ صادراتی این محصولات تعیین می‌شود. نکته قابل‌توجه در آمار منتشرشده این است که پیاز که مانند خیار و هویج از گروه صیفی‌جات است، تنها کالایی بوده که شاهد کاهش قیمت بوده است و چهل درصد از ارزش خود را از دست داده است.
تورم قابل توجه روغن و حبوباتبا اینکه در بالاترین میزان تورم‌های خوراکی، میوه‌ها و صیفی‌جات قرار گرفته‌اند، تورم نقطه به نقطه روغن نباتی و حبوبات نیز قابل توجه بوده است. در سال ۹۹ تورم روغن نباتی جامد حدود ۱۵۰ درصد گزارش شد، حبوباتی نظیر عدس، نخود و لپه نیز بیشتر از دو برابر افزایش قیمت را به خود دیدند. این موضوع نشان می‌دهد که کالاهای پرمصرف در سبد خانوارها نیز در سال ۹۹ با افزایش قیمت قابل توجه روبه‌رو شدند. پس از این کالاها، در رتبه‌های بعد کره، نوشابه و تخم‌مرغ ماشینی قرار دارند. به‌نظر می‌رسد برخی از خانوارها به‌دلیل تورم‌های بالای این کالاها، مصرف برخی از این خوراکی‌ها را حذف کردند. اگرچه کاهش مصرف نوشابه ضرری به تامین مواد غذایی خانوارها نمی‌کند، اما کنار گذاشتن برخی خوراکی‌ها نظیر تخم‌مرغ یا حبوبات باعث فقر غذایی خانوارها به‌خصوص در دهک‌های کم‌درآمد خواهد کرد.
اثر دلار ۴۲۰۰ کجاست؟سال گذشته که سطح قیمت اکثر کالاهای خوراکی نظیر روغن، تخم‌مرغ، مرغ، قند و شکر نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن دو برابر شده است، سوال مشخص این است که اثر دلار ۴۲۰۰ در پایین نگه داشتن قیمت خوراکی‌ها، چگونه منعکس شد. در سال گذشته حدود ۱۰ میلیارد دلار به واردات کالاهای اساسی تخصیص داده شد. این موضوع نشان می‌دهد حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رانت غیرمستقیم برای ثابت نگه داشتن قیمت خوراکی‌ها در نظر گرفته شده است. این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد قیمت اکثر خوراکی‌ها نزدیک به دو برابر شده است، تنها کالایی که در سال گذشته تورم سالانه منفی داشته پیاز بوده است که به‌نظر نمی‌رسد ارزانی پیاز ربطی به تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی داشته باشد. حال در نظر بگیرد، اگر به جای اعطای دلار ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان، این سیاست حذف می‌شد، سیاست‌گذار می‌توانست حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه خرید به دهک‌های کم‌درآمد اعطا کند. در نتیجه آمارها نیز نشان می‌دهد سیاست توزیع دلار ۴۲۰۰ باعث کنترل قیمت خوراکی‌های هدف نشده است.
تصویر تورم ماهانه در پایان سالآمارهای منتشر شده نشان می‌دهد در اسفندماه، اغلب خوراکی‌ها شاهد افزایش قیمت بوده‌اند و گروه کوچکی از آنها کاهش قیمت را تجربه کردند. رکورد افزایش قیمت در اسفند ماه، رشد ۴۲ درصدی در قیمت هندوانه است و از سوی دیگر بیشترین کاهش در قیمت گوجه‌فرنگی رخ داده که شاهد افت ۳/ ۲۴ درصدی بوده است. در میان گروه‌های خوراکی، در میان نان و غلات، شیرینی خشک با رشد ۴/ ۵ درصدی و رشته آش با رشد ۲/ ۲ درصدی بیشترین تورم را در این گروه خوراکی داشته‌اند. در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌ها، مرغ با تورم ماهانه ۱/ ۱۲ درصد صدرنشین رشد قیمت در این گروه است. در هفته‌های اخیر صف‌های طولانی برای دریافت مرغ خبرساز شده‌اند. حتی برای کنترل کمبود این کالا در بازار، اتاق اصناف ایران عرضه مرغ قطعه‌بندی شده توسط واحدهای صنفی را ممنوع اعلام کرد و در ادامه اولین جلسه قرارگاه ساماندهی مرغ کشور به ریاست وزیر جهاد‌کشاورزی برگزار شد و قیمت هر کیلوگرم مرغ را ۲۴ هزار و ۹۰۰ تومان اعلام کرد. در این گروه گوشت گوسفند و ماهی قزل‌آلا به ترتیب با تورم ماهانه ۵/ ۵ و ۳/ ۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در گروه لبنیات، تخم‌مرغ و انواع روغن بالاترین تورم ماهیانه متعلق به روغن مایع با ۹/ ۷ درصد تورم است. روغن نباتی جامد با ۲/ ۴ درصد و شیر پاستوریزه با ۳/ ۲ درصد رشد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. نکته قابل‌توجه در این گروه کاهش ۶/ ۴ درصدی قیمت تخم‌مرغ نسبت به ماه قبل است.
سبزیجات رکورددار کاهش قیمت ماهانهبه‌رغم اینکه بالاترین تورم‌های نقطه‌ای در میان خوراکی‌ها به گروه سبزیجات تعلق دارد، اما در تورم ماهیانه بیشترین کاهش را همین گروه تجربه کرده‌اند. گوجه‌فرنگی با ۳/ ۲۴ درصد، خیار با ۳/ ۱۴ درصد و پیاز با ۸/ ۱۳درصد بیشترین کاهش قیمت را در میان تمام خوراکی‌ها به‌‌ثبت رسانده‌‌اند. در میان باقی گروه‌های خوراکی، قند و شکر با رشد به ترتیب ۵/ ۷ و ۹/ ۷ درصد تورم ماهانه شاهد رشد قیمت در فروردین‌ماه بوده‌اند. به‌نظر می‌رسد با توجه به رشد قیمت خوراکی‌ها و کشش‌ناپذیری این کالاها، سفره خانوارها بیش از پیش کوچک خواهد شد.
