صنعت گردشگری نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا به دنبال شیوع پاندومی کرونا تحت تاثیر قرار گرفته و بسیاری از کشورها با اقتصادهای متکی به این صنعت، دچار ضربه بزرگی شده که گردشگری ایران نیز به سهم خود در اقتصاد ضربه بزرگی را متحمل شده است اما مهمترین عامل در ضعف این صنعت پس از شیوع کرونا بنیان نوپای آن است.
به دنبال کرونا، فعالیت کسب و کارهای این صنعت به میزان چشمگیری متوقف شده‌اند و خطر نابودی و انحلال، بسیاری از این فعالیت‌ها را تهدید می‌کند اما وزارت نوپای میراث فرهنگی به میدان آمده تا صنعت رو به افول گردشگری را با تدابیر و اقداماتی کارساز نجات دهد.
این وزارت در وهله‌های ابتدایی بحران کرونا، اقداماتی مانند کنترل پاسپورت مسافران و شناسایی افرادی که در ماه‌های اخیر به چین سفر کرده‌اند، آموزش پرسنل در خصوص نحوه شناسایی و برخورد با مسافران مشکوک به بیماری و اقدامات پیشگیرانه، انجام اقدامات کنترل عفونت در هتل، ضدعفونی کردن نقاط در تماس دست، رعایت پروتکل استاندارد بهداشتی، رعایت بهداشت فردی توسط پرسنل تاسیسات گردشگری، تعامل با مراکز بهداشتی درمانی و به روزرسانی مطالعات، جلوگیری از اشتغال پرسنل مشکوک یا مبتلا به بیماری را به طور مداوم انجام داده و هم راستا با وزارت بهداشت و کادر درمانی کشور که فعالیت‌های خود را در راستای مبارزه با کرونا آغاز کرده بودند، ضدعفونی تمام واحدهای گردشگری را به عنوان یکی از اولین مصوبات خود اعلام کرد.
«علی اصغر مونسان» وزیر میراث در این شرایط که جزو فصول پررونق گردشگری بود، در دو نامه جداگانه به معاون توسعه مدیریت این وزارتخانه و مدیران کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ۳۱ استان کشور، مراتب لغو مراسم نوروزگاه‌ها و تعطیلی موزه‌ها در نوروز ۹۹ را ابلاغ کرد و علاوه بر اعلام تعطیلی موزه‌ها، کاخ‌موزه‌ها و اماکن فرهنگی – تاریخی در ایام تعطیلات رسمی نوروزی در یکی از دیگر مصوبات خود، پیرو تعطیلی مراسمات مذهبی، تصریح کرد: مقتضی است ضمن لغو تمام برنامه‌های پیش‌بینی شده است، از هر گونه اقدامی که منجر به تجمع افراد در مراکز گردشگری، تفریحی و فرهنگی می‌شود، اجتناب شود.
صنعت گردشگری پا به پای خط مقدم مبارزه با کرونا
یکی از مصوبات این وزارت به فعالیت واحدهای اقامتی و هتل‌ها مبنی بر همکاری با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یافت به طوری که قراردادی با تعدادی از مراکز اقامتی و هتلی در شهرهای مختلف به منظور بهره‌مندی از خدمات آن‌ها برای سپری کردن دوران نقاهت بهبودیافتگان بیماری کرونا نیز منعقد شد.
البته در استان‌های مختلف نیز صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پایدار و پاک تحقق مسئولیت‌های اجتماعی را به اوج رساند و در همراهی کشور در مبارزه با کرونا خودنمایی کرد به طوری که «سیدمصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد نیز در یکی از نشست‌های خود در ستاد استانی مبارزه با کرونا از اعلام آمادگی واحدهای اقامتی یزد خبر داد.
این در حالی بود که هتل‌های یزد قبل از این ابلاغ‌ها و مصوبات، به طور خودجوش واحدهای خود را تعطیل کردند و با فعالیت‌های کمک کننده خود به کادر درمان برای صنعت گردشگری کشور افتخار آفریدند.
تعطیلی واحدهای غیررسمی یک تیر و دو نشان وزارتهتل‌های یزد قبل از تمام این ابلاغ‌ها و مصوبات به طور خودجوش واحدهای خود را تعطیل کردند و با فعالیت‌های کمک کننده خود به کادر درمان برای صنعت گردشگری کشور افتخار آفریدند.
پنجشنبه ۱۵ اسفند ۹۸ به دنبال جلساتی مبنی بر تصمیم گیری‌هایی در مورد مسائلی مانند تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها تا پایان سال جاری، پیشنهادهای وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای جبران خسارات فعالان گردشگری توسط ستاد ملی مبارزه با کرونا برگزار شد.
«علی اصغر مونسان» وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این جلسه، تعطیلی مراکز غیرمجاز، مهمانسراهای دولتی، زائرسراها و اماکنی از این دست که تحت نظارت کامل وزارت نیستند را با همکاری نیروی انتظامی مقرر کرد، چرا که با وجود اقدامات موثری که با جدیت نیز از سوی ادارات میراث فرهنگی دنبال می‌شد باز هم واحدهای اقامتی غیرمجاز که بازار خوبی را در شرایط تعطیلی واحدهای رسمی اقامتی یافته بودند، در صدد استفاده از این موقعیت برآمدند.
این مسئله، از نظر خسارت با تداخل در فعالیت واحدهای رسمی و هم در تداوم فعالیت چرخه شیوع کرونا تاثیر مستقیم داشت لذا وزارت میراث فراهنگی با همکاری تشکل‌های بخش خصوصی، اقدامات لازم برای شناسایی و معرفی واحدهای غیرمجاز گردشگری به مراجع ذی‌ربط به منظور تعطیلی و جلوگیری از فعالیت آن‌ها را مصوب کرد به طوری که در استان یزد نیز این اقدامات به طور جدی پیگیری و تاکنون ۱۷۰ واحد شناسایی و بیش از ۲۰ واحد غیرمجاز نیز پلمب شده‌اند.
لغو تمدید پروانه‌های گردشگری تا اردیبهشت ۹۹
با وجود اقداماتی متعددی که در کشور و به تبع آن در استان‌ها در حال انجام بود، همچنان برخی از ادارات شاهد رفت و آمدهای متقاضیان و ارباب رجوع بودند که یکی از این ادارت نیز ادارت میراث فرهنگی بود، در همین راستا با توجه به نیاز به کاهش تردد، تکریم ارباب رجوع و پیشگیری از شیوع بیماری کرونا صدور دستورات جدیدی لازم بود لذا روز شنبه ۱۷ اسفند ۹۸، «ولی تیموری» معاون گردشگری کشور و دبیر کمیته نظارت بر اماکن عمومی، مراکز زیارتی و سیاحتی و ورزشی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا خطاب به مدیران کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ۳۱ استان کشور در یک ابلاغیه جدید، عنوان کرد: هر گونه مجوز شامل پروانه بهره‌برداری، گواهی‌نامه حرفهای، مجوز فعالیت یا کارت راهنمای گردشگری و موارد دیگر که تمدید آن مستلزم مراجعه حضوری است تا پایان اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ دارای اعتبار بوده و تا تاریخ مذکور نیاز به تمدید ندارد.
رسیدگی به شکایات مردم از حوزه وزارت میراث فرهنگی نیز از نظر این وزارت مغفول نماند به طوری که مصوب شد تا ضمن تشدید نظارت بر فعالیت تاسیسات تحت پوشش به خصوص از نظر بهداشتی، به شکایت مردم و گردشگران از تاسیسات گردشگری با قید فوریت رسیدگی شود از طرفی علاوه بر برگزاری روزانه کمیته رسیدگی به شکایات گزارش، اقدامات به حوزه ستادی ذی‌ربط هم ارسال شود.
در مصوبه دیگری از این وزارت خانه با هدف حمایت از مردم و فعالان گردشگری، هماهنگی با دبیرخانه ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا و اخذ پروتکل‌های مربوطه و ابلاغ آن به تاسیسات گردشگری، زیارتی و ورزشی در سطوح ستادی و استانی مورد بررسی قرار گرفت.
تعطیلات جایگزین نوروز، تقویت نشاط مردم و گردشگری
کرونا برای صنعت گردشگری جنگی اقتصادی بود که اقتصاد ذی نفعان گردشگری را مورد هدف قرار داد و جبران صنعت متضرر و زخمی گردشگری به بازسازی نیاز داشت، همین عامل نیز منجر به ارائه پیشنهاد تعطیلات چند روزه از سوی وزیر میراث فرهنگی شد.
این مسئول در نشست مربوطه تصریح کرد: با توجه به افت درآمدهای مراکز گردشگری در نوروز، برنامه‌ریزی‌هایی برای تعریف و ارائه فرصت تعطیلاتی به مردم ارائه شد تا مردم با هدف تقویت و بهبود بهداشت روانی، بعد از مهار بیماری کرونا بتوانند سفر کنند و از این طریق رونق گردشگری را دوباره در کشور داشته باشیم.
البته دغدغه بیرون رفتن از خانه هم همچنان در شهرهایی مانند یزد که فصل بهار بهترین و ارزشمندترین فرصت گردش و گشت و گذار برایشان بود، از دست میرفت و همین عامل زمینه را برای سهل انگاری مردم و استفاده از این فرصت مغتنم فراهم کرده بود اما وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بیانیه‌ای ضمن دعوت مردم برای سفر نرفتن و در خانه ماندن به منظور مقابله با کرونا، تمهیدات ویژه سفر برای هم‌وطنان بعد از فروکش کردن شیوع کرونا را وعده داد.
«علی اصغر مونسان» با بیان این که مهمترین انگیزه سفر و گردشگری کمک به ارتقای سلامت جسمی و روحی انسان‌هاست، خطرآفرینی و ناامنی برای مسافران به دنبال شیوع کرونا را لازمه حذف سفر در این بازه زمانی دانست و گفت: از عموم مردم می‌خواهم با خودداری از سفر، نوروز ۹۹ را در کنار اعضای خانواده در منزل با صحت و سلامتی سپری کنند.
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بیانیه‌ای ضمن دعوت مردم برای سفر نرفتن و در خانه ماندن به‌منظور مقابله با کرونا، تمهیدات ویژه سفر برای هم‌وطنان بعد از فروکش کردن شیوع کرونا را وعده داد.وی وعده داد تا پس از شکست کرونا شرایط خوبی را در شان ملت ایران و به منظور ایجاد موجی از سفرهای نشاط انگیز فراهم خواهد کرد.
ایجاد فرصت سفر همگانی به خصوص اعیاد فطر و قربان با لحاظ کردن بنزین سفر و تخفیفاتی مانند هتل‌ها و تاسیسات گردشگری در سراسر کشور و همچنین پیشنهادهای اقتصادی به هیات دولت و رییس جمهور، توسط این وزارت مورد بررسی قرار گرفت.
یکی از دیگر مصوبات این وزارت با هدف کمک به مردم در خانه ماندن و حفظ سلامت آن‌ها، پر کردن اوقات فراغت مردم با اقداماتی مانند گردشگری مجازی بود که این مسئله نیز مورد بررسی قرار گرفت.
«گام» برای جبران معضل سرمایه در گردش
گردشگری صنعت در حال فروپاشی و متضرری بود که برای احیای آن باید تسهیلاتی را در نظر می‌گرفتند لذا وزیر میراث فرهنگی در بخشی دیگر از مصوبات خود از اجرای طرح گام بانک مرکزی برای تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی خبر داد و به تصویب طرح تعویق سه ماهه اقساط تسهیلات، حق بیمه کارفرمایی، مالیات و قبوض حامل‌های انرژی برای تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی در خصوص مصوبه جلسه کارگروه مدیریت آثار و پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا نیز اشاره کرد.
وی با تاکید بر ضرورت اجرایی طرح گام (گواهی اعتبار مولد) برای تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی، گفت: با اجرای این طرح، بخشی از معضل سرمایه در گردش آن‌ها که به دلیل شیوع ویروس کرونا به وجود آمده است، رفع می‌شود.
وی در مورد شرایط استفاده از این طرح برای صاحبان تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی علاقه‌مند، خاطرنشان کرد: آن‌ها توسط وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به بانک‌ها معرفی و با تضمین بانک، گواهی اعتبار دریافت می‌کنند به این ترتیب در زنجیره ارزش، اوراق بهادار جای پول نقد را می‌گیرد.
به گفته این مسئول، گواهی اعتبار مولد به عنوان ابزاری بازار محور و با قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه در کنار سایر ابزارهای موجود، تسهیلات جدیدی را برای تأمین اعتبار این بخش‌ها و رونق تولید فراهم می‌کند.
به گفته وزیر میراث گواهی اعتبار مولد به عنوان ابزاری بازار محور و باقابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه در کنار سایر ابزارهای موجود، تسهیلات جدیدی را برای تأمین اعتبار این بخش‌ها و رونق تولید فراهم می‌کند.از دیگر اقدامات این وزارت خانه، استقرار دبیرخانه کمیته در معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، شبکه‌بندی و تعیین وظایف هر یک از معاونین وزارتخانه برای مشارکت در کنترل و مقابله بیماری، معرفی نماینده تام‌الاختیار وزارتخانه برای استقرار دائمی در ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا و تشکیل سه نشست تخصصی با حضور دستگاه‌های عضو، تشکل‌ها و فعالان بخش خصوصی مرتبط و ابلاغ مصوبات به ذی‌نفعان بود.
یکی از اقدامات مهم دیگر، اطلاع از وضعیت اقتصادی این صنعت به منظور اخذ تصمیمات و تدابیر لامز بود که باید هر چه زودتر انجام می‌شد، به همین منظور نیز وزیر میراث در مصوبه دیگری بر تدوین و ارائه گزارش مشروح از پیامدهای اقتصادی بیماری کرونا در صنعت گردشگری تاکید کرد.
علاوه بر آن وزارت میراث، به کارگروه مستقر در معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصاد و دارایی، اجرای ساز و کارهای پیشگیری در سطوح ستادی و استانی در وزارتخانه و تهیه اقلام ضدعفونی در حد توان، تدوین دستورالعمل و تشکیل کارگروه‌های رسیدگی به شکایات مرتبط با لغو و ابطال سفرهای مردم، اعطای مرخصی‌های استحقاقی به کار کنانی که دارای بیماری‌های مزمن بوده‌اند، بررسی مقدماتی برای برقراری سیستم دورکاری خصوصاً برای تعطیلات نوروزی، لغو عمده جلسات و مسابقات، همایش‌ها و نشست‌های گروهی و حتی بازدیدهای استانی با جایگزینی ویدئوکنفرانس، آموزش‌های مجازی و از راه دور برای همکاران ستادی و استانی با موضوع مواجهه با بیماری کرونا با همکاری وزارت بهداشت و درمان، سیاست‌گذاری و اهتمام به برنامه‌ریزی‌های نوروزی برای کنترل سفرهای اجتناب‌ناپذیر مردم در ایام تعطیلات پیش رو و تولید خبر و محتوا از تمام فرایندها و تصمیمات کمیته نظارت بر اماکن عمومی گردشگری زیارتی و ورزشی با هدف اطلاع‌رسانی را نیز مصوب کرد.
بازگشت ۷۰۰ میلیارد وجوه پرداختی مردم برای لغو سفر
فارغ از این اقدامات، برخی از مردم هزینه‌هایی را صرف رزرو خدمات و تاسیسات گردشگری کرده بودند که این نگرانی نیز به دغدغه‌های جامعه اضافه شده بود، به همین دلیل معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در اجرای مصوبات ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا با همکاری و همراهی مدیران و کارکنان تاسیسات گردشگری از بازگشت بیش از ۷۰۰میلیارد ریال از وجوه پرداختی توسط مردم و گردشگران بر حسب درخواست آنان برای لغو سفرهای خود خبر داد.
حتی به منظور رعایت حقوق متقابل مردم، فعالان و تأسیسات گردشگری در چارچوب قانونی موظف شدند، چنانچه از تاریخ اول اسفندماه سال جاری تا اطلاع ثانوی، گردشگری درخواست انصراف از سفر کند، تمام تاسیسات گردشگری و دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری بدون هیچ گونه جریمه‌ای نسبت به بازگرداندن وجوه دریافتی از گردشگران اقدام کنند.
با این حال «ولی تیموری» معاون گردشگری وزارت میراث از گردشگران درخواست کرد تا با توجه به شرایط اقتصادی خاص فعالان گردشگری در این بحران در صورت امکان، به جای اخذ نقدی وجوه خود، سفر را به زمان مناسب‌تری موکول کنند.
اما در حالی فعالان صنعت گردشگری باید هزینه‌های مردم را برمی‌گرداندند که اکثر این هزینه‌ها صرف خرید اقلام مورد نیاز یا ارتقای خدمات و زیرساخت تاسیسات گردشگری شده بود لذا این اقدام خسارت چشمگیری را به این صنعت وارد می‌کرد، به همین منظور معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد که برای جبران خسارات واحدهای اماکن عمومی، نامه‌ای به معاونت اقتصادی ریاست جمهوری ارسال شده که در دست بررسی قرار گرفته و امیدوار به اخذ نتایج و تصمیمات خوبی است.
ولی تیموری معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد: برای جبران خسارات واحدهای اماکن عمومی، نامه‌ای به معاونت اقتصادی ریاست جمهوری ارسال شده که در دست بررسی قرار گرفته و امیدوار به اخذ نتایج و تصمیمات خوبی است.مسائل دیگر نیز از نظر وزارت میراث فرهنگی و صنایع دستی و گرشگری مغفول نماند و جلساتی نیز به منظور جلوگیری از سوء استفاده برخی کشورها برای تشدید ایران‌هراسی به بهانه بیماری کرونا و خدشه‌دار کردن خصلت مهمان‌نوازی ایرانیان نیز برگزار شد که در راستا رعایت اصول اخلاقی مورد نظر قرار گرفت.
پیشآمد بحران کرونا، پروتکل بازگشایی واحدهای اقامتی تعطیل شده در اثر شیوع کرونا، پروتکل تعطیلی موزه‌ها در اثر شیوع کرونا، پروتکل بهداشتی و حفاظتی واحدهای اقامتی فعال در زمان شیوع کرونا، پروتکل بازگشایی واحدهای سیاحتی، تفریحی و موزه‌های تعطیل‌شده در اثر شیوع کرونا، پروتکل بهداشتی و حفاظتی واحدهای اقامتی طرف قرارداد با وزارت بهداشت و درمان برای اسکان بیماران بهبود یافته نیز از دیگر اقداماتی است که این وزارت خانه تاکنون انجام داده است.
با این حال هر چند شاهد اقدامات مطلوبی از سوی وزارت میراث فرهنگی هستیم اما صنعت گسترده گردشگری محدود به وزارت میراث فرهنگی نیست و می‌طلبد تا تمام کشور دست به دست هم بدهند و برای احیای صنعتی که هزاران فرد در آن مشغول به کار هستند و تداخلی با محیط زیست و فرهنگ و تاریخ و تمدن یک سرزمین ندارد و مسیر سبز توسعه را پیش روی کشور قرار داده است، اقدامات لازم را در راستای ترمیم آن به کار بگیرند.
