قلم از همدان- زنبور عسل علاوه بر خاصیت‌های بی‌نظیری که در درمان بیماری‌ها داشته، هزینه کمی نیز برای نگهداری دارد که این موضوع موجب شده بسیاری از افرادی که جویای کار بوده و دارای سرمایه اندکی هستند بتوانند با پرورش زنبور عسل و فروش عسل تولیدی خود با کمترین هزینه، سود خوبی به دست آورند؛ اما شرایط به این منوال باقی نماند و طی سال‌های گذشته خشک‌سالی و کمبود بارش باران باعث کاهش جمعیت زنبورستان‌ها شد.
بدین ترتیب، اگرچه نظر به اینکه تولید مواد غذایی بهتر و بیشتر از مسائل مهم دنیای کنونی به شمار می‌رود و ازآنجاکه تولید محصول و قابلیت‌های کشاورزی هر منطقه به هوا و مشخصات اقلیمی آن بستگی دارد، بنابراین زنبورداری که یکی از رشته‌های تولیدی مهم کشاورزی است، اما تولید عسل، از شرایط آب و هوایی منطقه تأثیرپذیر بوده و مطالعه سازه‌های جوی مؤثر بر آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آب‌وهوا از مهمترین عواملی است که در طول تاریخ موردتوجه انسان بوده و به‌راستی‌که کمتر فعالیت کشاورزی است که در طول روز با یک یا چند عامل هواشناسی برخورد نداشته باشد. علت این موضوع نقش مهم آب‌وهوا بر زندگی انسان و خصوصاً تولیدات کشاورزی است.
طبق مطالعات علمی صورت گرفته؛ عناصر گروه بارش و رطوبت نسبی به دلیل فراهم ساختن شرایط محیطی مناسب و زمینه‌ساز رشد و نمو گیاهان و افزایش شهدزایی آن‌ها، شرایط را برای بهره‌مندی زنبوران مهیا کرده، بدین ترتیب روابط این عناصر با تولید عسل به‌ویژه در کندوهای بومی مثبت است.
با این تفاسیر، نگاهی به وضعیت جوی و بارندگی‌های استان همدان بیندازیم:
کاهش ۲۱ درصدی بارندگی همدان در فروردین امسال
چندی پیش بود که سرپرست این اداره کل در خصوص بارندگی استان همدان در سال آبی جاری گفت: میزان بارش در استان همدان از شروع سال آبی ۱۳۹۹ تا ابتدای اسفند ۱۳۹۹، به نسبت سایر استان‌های کشور از شرایط بهتری برخوردار بود ولی طی دو ماه اخیر ریزش‌های جوی شدیداً کاهش پیدا کرد.
حسین عابد بابیان اینکه پایان فروردین‌ماه امسال میزان بارش استان همدان به ۲۲۶ میلی‌متر رسیده که نسبت به بلندمدت ۲۱ درصد کاهش را برای استان نشان می‌دهد، گفت: گذشته از این میزان بارش استان همدان در سال زراعی جاری نسبت به بلندمدت کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است.
وی گفت: بین شهرستان‌های استان همدان نهاوند با کاهش ۱۲۵ میلی‌متری نسبت به بلندمدت کمترین ریزش جوی را دریافت نموده و درگزین با ۱۶ میلی‌متر کاهش شرایط به نسبت بهتری را بین شهرستان‌های استان داشته است.
سرپرست اداره کل هواشناسی همدان یادآور شد: بر اساس پیش‌بینی‌های فصلی برای اردیبهشت ۱۴۰۰ احتمال بروز ریزش‌های جوی در حد نرمال و کمتر از نرمال موردنظر است.
عابد با تصریح بر اینکه بارش کشور در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ حدود ۴۳ درصد کمتر از نرمال ثبت شده است که استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان با بیش از ۹۰ درصد کاهش ریزش‌های جوی نسبت به بلندمدت، بیشترین کمبود بارش را تجربه کردند، مطرح کرد: استان‌های البرز، آذربایجان غربی و اردبیل با کمتر از ۲۰ درصد بارش کمترین اختلاف بارش را نسبت به بلندمدت داشته‌اند.
حال با این تفاسیر، باید دید که وضعیت صنعت زنبورداری چه حال و روزی پیدا کرده است و آیا این وضعیت بارندگی‌ها بر روند کاری در این حوزه اثرات منفی به جای گذاشته است یا خیر؟ در این راستا برآن شدیم تا پای صحبت‌های حمید محمدی؛ عضو هیئت‌مدیره اتحادیه زنبورداران شهرستان ملایر و علیرضا الیاسی، زنبورداری در شهرستان رزن نشستیم تا در این زمینه، گفتگویی ترتیب دهیم که در ادامه متن آن را می‌خوانید:
کمبود باران و پیش‌بینی نصف شدن میزان تولید عسل
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه زنبورداران شهرستان ملایر در گفتگو با خبرنگار ما به نقش حیاتی وضعیت جوی و بارندگی بر زنبورداری تأکید کرد و گفت: با بارندگی‌های کمی که امسال در فصل بهار با آن روبرو بوده‌ایم، ازلحاظ جمع‌آوری گرده گل، جوجه‌ریزی و تهیه ژل رویال شاهد کم شدن عملکرد هستیم.
حمید محمدی با تصریح بر اینکه با این وضعیت میزان تولید عسل پایین خواهد آمد، عنوان کرد: کندوها را در فصل زمستان به سبب شرایط آب و هوایی به خوزستان می‌بریم و سال گذشته تولید خوبی در زمینه عسل داشتیم.
وی با بیان اینکه سال گذشته از هر کلونی، بالغ‌بر ۱۲ تا ۱۴ کیلوگرم عسل تولید شد، اظهار کرد: با وضعیت بارندگی‌ها، پیش‌بینی می‌شود که امسال این میزان تولید نصفِ سال گذشته یعنی در حدود ۶ تا هفت کیلوگرم باشد و کاهشی ۵۰ درصدی را در این زمینه شاهد باشیم.
این زنبوردار ملایری ادامه داد: با توجه به تبلیغات مثبت نسبت به اثرات مناسب عسل در دوران کرونا، شاهد بازار فروش مناسب این محصول بودیم و نسبت به سال گذشته آن، فروش مناسب‌تری را تجربه کردیم اما میزان تولیدمان نسبت به سال‌های قبلی کمتر شده است.
محمدی خاطرنشان کرد: بیشتر عسل‌هایی که به فروش می‌رسانیم را خودمان تولید کرده‌ایم و تولیدی در حدود ۱۴ تن داریم و بخشی از عسل‌هایمان را نیز از زنبورداران دیگر خریداری و به فروش می‌رسانیم.
وی با بیان اینکه در زمستان زنبورهای عسل را به خوزستان و هم‌اکنون به دشت کلزا نهاوند آورده‌ایم، عنوان کرد: پس‌ازآن نیز، زنبورها را به دشت سامن که در آن گیاهانی چون گون، آویشن و غیره وجود دارد، خواهیم برد.
با این وضعیت باید فاتحه زنبورداری را خواند
زنبورداری در شهرستان رزن در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه تجربه ثابت کرده که بارندگی کم بر میزان تولید عسل اثرگذار است، اظهار کرد: وضعیت صنعت زنبورداری تا الآن که خوب نبوده و امیدواریم با اندک بارندگی حداقل وضعیت صنعت زنبورداری از آشفتگی خلاص شود.
علیرضا الیاسی با تصریح بر اینکه متأسفانه به سبب کمبود بارندگی، بدی آب‌وهوا و گرانی مواد اولیه و نهاده‌های مورد نیازمان با مشکلاتی روبرو هستیم، اظهار کرد: طی یک سال اخیر، زنبورداران با گرانی قیمت شکر و موم روبرو بودند.
وی در خصوص این گرانی‌ها به افزایش قیمت شکر، موم و جعبه کندو سخن گفت و افزود: کندوهای عسلمان را به ساوه برده بودیم و در حال حاضر، آن‌ها در دشت‌های رزن مستقر هستند و پس‌ازآن در خردادماه به کوه‌های آوج انتقالشان می‌دهیم.
این زنبوردار رزنی خاطرنشان کرد: اگرچه در دوران شیوع ویروس کرونا و اثرات این محصول و خواص شگفت‌انگیز عسل و احتمال درمان کرونا و پیشگیری از درگیری با این ویروس موجب شد تا شاهد استقبال بیشتری در خرید عسل باشیم اما میزان تولید به سبب مشکلات مطروحه روندی کاهشی داشته است.
الیاسی در پایان سخنان خود یادآور شد: درصورتی‌که وضعیت آب‌وهوا همچون سال گذشته باشد باید فاتحه زنبورداری را خواند، کما اینکه در حال حاضر نیز شاهدیم که اکثر زنبورداران، کندوهایشان را می‌فروشند.
پرورش و نگهداری زنبور عسل، تلاشی مفید در جهت افزایش تولید مواد غذایی است و زنبور عسل تنها موجود استفاده‌کننده از منابع وافر و رایگان طبیعت (شهد و گرده گل‌ها) د جهت تبدیل آن به مواد غذایی مهم است که همه‌ساله می‌تواند در غیاب زنبورعسل به هدر رود. این حشره ضمن حفظ و گسترش منابع طبیعی که در اثر گرده‌افشانی صورت می‌گیرد، از این ثروت خدادادی استفاده شایانی برده و منابع شهد و گرده طبیعت را به محصولی ارزشمند به نام عسل تبدیل می‌کند.
میانگین رطوبت نسبی در اردیبهشت‌ماه، تعداد روز با بارش یک میلی‌متری و بیشتر (در دوره پرورش)، تعداد روز با بارش پنج میلی‌متر و بیشتر در اسفندماه، اثرات میانگین دمای حداقل فصل بهار در تولید عسل بومی و مواردی ازاین‌دست، همه و همه می‌توانند تولید عسل را با شرایط مطلوب یا نامطلوب محیطی روبرو سازند.
و حال، طبق صحبت‌های زنبورداران استان شاهدیم که کاهش میزان بارندگی و وضعیت پوشش گیاهی بر تعداد کلنی‌های موجود و در نهایت تولید عسل استان همدان تأثیرگذار است و به‌نوعی می‌تواند مانعی بر سر راه توسعه زنبورداری باشد، زنبورداران همدانی که با این وضع روبرو بوده‌اند، این روزها به‌راستی کامی تلخ داشته و تنها امیدشان به باران‌های اردیبهشتی است.
بدین ترتیب حال که یکی از فاکتورهای مؤثر بر صنعت زنبورداری وجود بارندگی مناسب و به‌موقع است، به‌طوری‌که وجود بارندگی‌های مناسب باعث ایجاد پوشش گیاهی مناسب خواهد شد که رکن اساسی در تولید محصولات زنبور عسل است و از طرفی عدم وجود بارندگی مناسب و یا بارش‌های بی‌موقع در بعضی مواقع باعث خسارات جبران‌ناپذیری خواهد شد؛ اهمیت پیش‌آگاهی‌های بارندگی در صنعت زنبورداری مشخص می‌شود تا در کنار آگاهی از پیش‌بینی بارندگی بلندمدت و میان‌مدت به سبب ا
همیت فراوانی در انتخاب محل مناسب جهت کوچ آتی زنبورداران بتوانند از وجود باران در فصول خاصی از سال در بعضی مناطق آگاه شوند.
در بسیاری از مواقع آگاهی از پیش‌بینی بارندگی می‌تواند جلوی خسارت احتمالی به کلنی‌ها را بگیرد به‌خصوص در فصل رشد چنانچه چند روز متوالی بارندگی باشد و قبل از بارندگی تغذیه صورت نگیرد خسارات شدید به کلنی وارد می‌شود و در صورت نبود بارندگی، مراتع به پوشش گیاهی مناسب نمی‌رسند، در نتیجه تغذیه زنبورها با مشکل روبرو می‌شود.
بدین‌سان، آگاهی از زمان بارندگی کلیه عملیات روزمره زنبورداری را تحت تأثیر قرار خواهد داد و جهت مدیریت کلیه امور اطلاع از وضعیت بارندگی اهمیت بسزایی دارد، بدین‌سان امید است تا این اقدامات در جهت حمایت از این صنعت و جلوگیری روند کاهشی تولید عسل در کشور و به‌صورت ویژه در استان همدان شود و مسئولان امر در سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» حمایت بیشتری از زنبورداران داشته باشند و در سال‌هایی که آن‌ها برای تولید با مشکل مواجه هستند با واگذاری تسهیلات و فراهم کردن نهاده‌های موردنیاز، زمینه را برای گسترش فعالیت‌های زنبورداری فراهم کنند.
