خلوت شاعرانه مرد بازیگر را به تماشا نشسته ایم
در خانه قدیمی آنها اتاقی بود به نام اتاق عقبی؛ اتاقی نمور و تاریک با پرده ضخیم قهوه ای بی ریخت که اجازه نمی داد روشنای آفتاب به درون بتابد. شب که می شد، مادر و پسر که به خواب می رفتند، تازه زندگی شبانه پدر آغاز می شد.
و این پدر فقط بازیگری نبود که روی صحنه یا از قاب دوربین تماشاگران را مسحور خویش کند. باید او را به هنگام شعرخوانی می دیدی ولی برای ما که فرصت دیدار او را در آن لحظه های بی قرار نیافتیم، لذت شنیدن صدای جادویی اش، کم از آن نداشت.
خسرو شکیبایی چنین بازیگری بود؛ هم دیدنی و هم شنیدنی.
او که زاده هفتمین روز فروردین بود، از شوریدگی بهاری سرمست بود و جهانش با بازیگری یا حتی صداپیشگی کامل نمی شد. بی تاب تر از اینها بود. عشق به شعر را به عنوان ارثیه ای از نیاکان ایرانی مان در دل داشت و خداوند هم که صدایی زنگدار به او بخشیده بود. پس هیچ کم نگذاشت و با دلکمه شعرهای بسیار، ما را به مهمانی بهاری دیگری برد؛ ضیافتی از شعر و ترانه و آهنگ.
پس اجازه بدهید در این نوشتار که همزمان با هفتاد و ششمین سالروز تولد او منتشر می شود ،دیگر از «هامون» نگوییم یا از «مراد بیگ» یا از «رضا» هایی که او بازی کرد در «کیمیا» و «خانه سبز».
اجازه بدهید این بار، در این بهاری که غریبانه ترین بهار این سال های ماست، در این بهاری که بیش از هر بهار دیگر در خلوت خود جا خوش کرده ایم و سفری به درون داریم، کمی به خلوت این مرد سرک بکشیم و مهمان لحظه های شعرخوانی اش باشیم.
پس همراه با هم به آن اتاق عقبی سرکی می کشیم، اتاقی که ,(طبق گفته پسرش پوریا) که شاهد همه آن لحظات تنهایی بود؛ لحظاتی آرام یا نفس گیر، رویایی یا بیش از حد واقعی و البته لحظه هایی که با شعر و شور آمیخته بود. این مرد زاده بهار، دیوانه قطعه «تا بهار دلنشین» بود و خدا می داند در آن اتاق عقبی، چند بار این قطعه را زمزمه کرده بود.
فرزند «احمد» و «فریده» در سکوت پررمز و راز شبانگاهی در آرامش بی پایان اتاق عقبی، یا روی متن هایش کار می کرد یا از میان کتاب هایی که در کتابخانه اش داشت، کتابی می خواند. در کتابخانه او همه جور کتابی بود؛ شعر، رمان، کتاب های تئاتری و سینمایی، آثار استانیسلاوسکی ، کتاب های فلسفی به همراه چاپ اول یکسری کتاب های ارزشمند مثل «چشم هایش» بزرگ علوی و…
نمی شود هنرمند باشی، ایرانی باشی، دوستدار شعر باشی و عاشق مولانا و حافظ و سعدی نباشی! اما هرگز به خود اجازه نمی داد حتی در جمعی دوستانه شعری از «حافظ» بخواند مبادا که غلط بخواند، ولی از بی شمار شعرهایی که در حافظه داشت، چیزی می خواند.
این علاقه سرانجام او را به سمت دکلمه شعر کشاند. او که پیش از ورودش به سینما در سال های آغازین جوانی، تجربه صداپیشگی داشت و به جای شخصیت های بسیاری همچون چارلتون هستون، جیمز میسون، بیلی کازبی و در آثاری همانند «زلزله»، «غازهای وحشی»، «شعله»، «چهار تفنگدار»، «نبرد میدوی»، «آخرین مردان سرسخت» و … سخن گفته بود، برای دکلمه شعر هم سراغ سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، سید علی صالحی، محمدرضا عبدالملکیان و … رفت و ما را به جشنی شنیدنی از «صدای پای آب»، «نامه ها»، «تولدی دیگر» و «مهربانی» مهمان کرد اما هرگز سراغ شاملو نرفت. نه که دوستش نداشته باشد، شاملو خط قرمزش بود! و آنقدر فریفته «پریا»ی او بود که هر شب این شعر را در گوش پسرکش «پوریا» زمزمه می کرد. «پوریا» شکیبایی با «پریا»ی شاملو قد کشید.
«پوریا» بزرگ می شد و می دید و می شنید پدرش چگونه شعرهای شاملو را زمزمه می کند. شاید این زمزمه ها تنها از روی عشق نبود. برای تمرین بیان هم به کارش می آمد چراکه استادان فن بیان معتقدند خسرو شکیبایی در شعرخوانی هایش دیالوگ می کند و گویی با مخاطب شعرها سخن می گوید و این ویژگی به پیشه بازیگری او بر می گردد زیرا که بازیگر هماره به دنبال کسی است که او را ببیند و بشنود.
و این دانش آموخته تئاتر دانشکده هنرهای زیبا، دیدنی و شنیدنی بود. فرقی نمی کرد روی صحنه تئاتر باشد یا در قاب دوربین، روشنفکری سردرگم باشد یا شوریده ای عارف مسلک، وکیلی قهار یا راننده اتوبوسی با عرق گیری نم دار …
در هفتمین روز بهار سال ۱۳۲۳ در تهران زاده شد و روز ۲۸ تیر ماه سال ۱۳۷۸ که در بیمارستان پارسیان سعادت آباد، چشمش را بر جهان و هر آنچه در آن بود، بست، آرامشی دیگرگونه می خواست که روی صحنه هیچ تئاتری یا در هیچ فیلم و سریال و لابه لای هیچ کتاب شعری یافت نمی شد. پس کوله باری را که در این ۶۴ سال اندوخته بود، به یادگار گذاشت و رها و بی دغدغه رفت تا هیچستان.
خوب می دانست یادگارهایش کم شمار نیستند. درست است که به جز چند عکس از نقش آفرینی هایش در نمایش های «شاهزاده و گدا»، «شب بیست و یکم» و «بیا تا گل برافشانیم»، یادگاری دیگر نمانده ولی برای کودکی مان «خواهران غریب» را ماندگار کرد و برای روزهای پر تاب و تب نوجوانی مان «هامون»، «سارا»، «پری»، «کیمیا»، «روزی روزگاری» ،«خانه سبز» و … و خوشوقتیم که کارنامه هنری او در واپسین سال های زندگی اش با «اتوبوس شب» برایمان ماندنی تر شد.
ندا ال طیب
