ریچارد استون، خبرنگار «ساینس» از سفر اخیر خود به ایران با دست پر برگشته است. گزارشی مفصل درباره وضعیت دریاچه ارومیه و تلاشهای در حال انجام برای نجات آن، گزارشی از طرح رصدخانه ملی ایران، گفت‌و‌گو با معاون پژوهشی وزیر علوم از جمله مطالب شش هزار و دویست و پنجاه و دومین شماره مجله ساینس هستند.
سرمقاله این شماره مجله آمریکایی «ساینس» که ۱۴ آگوست منتشر شده هم به قلم دکتر فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نوشته شده که در آن بر آمادگی ایران برای انجام برنامه های علمی و تحقیقاتی مشترک با دانشمندان سراسر دنیا تاکید شده است.
محمد فرهادی با اشاره به پیشرفتهای سریع ایران در عرصه تولید علم طی سال‌های پس از انقلاب تاکید کرده است: «این دستاوردها بدون مشارکت مشتاقانه دانشمندان و انجمن‌های علمی و حمایت دولت حاصل نمی‌شده است. مشارکتی که از یک مدل توسعه پس از انقلاب برخاسته است که به حق همه ایرانیان برای دستیابی به تحصیلات عالیه احترام می‌گذارد. این فلسفه است که به کشور در تحمل مشکلات داخلی و خارجی کمک کرده است. برای مثال تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، بخش‌های علمی، صنعتی و خدماتی را به سمت کار به شیوه‌های جدید و مثمرثمر کشانده و دانشمندان را مجبور به کار خلاقانه‌تر کرده و همچنین برای نخستین بار در تاریخ ایران، بحث اقتصاد دانش محور را مطرح کرده است.
این محیط همچنین گفتمان سیاسی علم محور را در کشور برانگیخته است. یک مثال برجسته، نقش جامعه علمی در مذاکرات اخیر در مورد برنامه هسته‌یی ایران است. توافق هسته‌یی نمی‌توانست بدون مشارکت دانشمندان در ارائه مباحث تخصصی فنی و روشنگری به زبان علمی تحقق یابد.»
وزیر علوم در ادامه خاطرنشان کرده است: «امروزه ایران در موقعیتی قرار گرفته که مدل توسعه خود را تنظیم کرده و به سمت توسعه کیفی علم و فناوری خود حرکت می‌کند. این مساله شامل افزایش همکاری‌های علمی بین‌المللی است. با توجه به این که همکاری با ایجاد ارتباط مستقیم بین دانشمندان از تاثیر بیشتری نسبت به توافق‌های دولتی برخوردار است، دولت ایران همکاری‌هایی را که توسط دانشمندان داخل کشور یا هر جای جهان آغاز شود، تشویق و حمایت می‌کند.
در حال حاضر تلاش‌هایی مانند برنامه جندی‌شاپور که در قالب آن، ایران با فرانسه برای حمایت از سفر دانشمندان به ایران پس از آغاز پروژه دوجانبه بین دانشمندان دو کشور همکاری می‌کند در حال پیگیری است. یک برنامه مشابه نیز بین ایران و برخی کشورهای اروپایی در مرحله مذاکره است. ایران به تشویق دانشگاههای خود برای بین‌المللی بودن در همه جنبه‌های علم و آموزش ادامه خواهد داد.
با مشاهده تاریخ ایران، واضح است که موسسات علمی بین‌المللی مانند رصدخانه مراغه – که در قرن سیزدهم میلادی توسط چند صد دانشمند از سراسر جهان ساخته شده – می‌تواند راهنمای واضحی برای دیپلماسی علمی در همه حوزه‌های علم، تحقیقات و فناوری باشد.
ایران قصد دارد پروژه‌های علمی بزرگی مانند رصدخانه ملی داشته باشد که دانشمندان ایرانی را به جامعه علمی بین‌المللی متصل خواهد کرد.
علاوه بر افزایش تعداد کارکنان علمی و گسترش زیرساخت‌های علمی، ایران یک محیط منحصربفرد را برای حوزه‌های علمی خاص مانند باستان شناسی، تحقیقات بیابانی، مطالعات زیست‌محیطی و بررسی جانوران و گیاهان منطقه ایران‌وتوران ارائه می‌کند. از این رو، دورنمای همکاری در علوم طبیعی، علوم انسانی، مهندسی و پزشکی و علوم زیستی همگی در افق دید قرار دارند.»
استون در سفر کوتاه خود به ایران با رییس پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و محققانی از پژوهشگاه مهندسی ژنتیک، پژوهشگاه رویان، دانشگاه صنعتی شریف و … گفت‌و‌گو کرده که از امیدهایشان برای بهبود شرایط و گسترش ارتباطات بین‌المللی ایران در شرایط پس از تحریمها سخن گفته اند.
