حوادث ناشی از کار، سومین عامل مرگ‌ومیر در جهان و دومین عامل مرگ‌ومیر در ایران پس از سوانح رانندگی هستند. در صنعت ساخت و ساز، سقوط از ارتفاع بیشترین علت مرگ‌ومیر کارگران است و شناسایی و درک و اولویت‌بندی دلایل حوادث سقوط از ارتفاع اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی ایران به بررسی دلایل بروز این حوادث پرداختند.
در این پژوهش با بررسی میزان تأثیر عوامل موثر در بروز حوادث سقوط از ارتفاع در پروژه‌های ساختمانی، به شناسایی ریز فاکتورهای مؤثر در هر یک از این عوامل پرداخته شد. همچنین با استفاده از روش «تحلیل سلسله مراتبی» میزان اهمیت و اولویت هر یک از عوامل مورد بررسی قرار گرفت.
تحلیل سلسله مراتبی، روشی است که از طریق آن با انتخاب مولفه‌های دخیل در یک موضوع، بهترین گزینه را انتخاب می‌کنند. همچنین این روش برای وزن‌دهی به مولفه‌ها نیز استفاده می‌شود.
شهرام وثوقی و محمدعلی چالاک، به همراه همکارانشان در گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی ایران، در این پژوهش به بررسی حوادث رخ داده در ۵ پروژه احداث پالایشگاه گاز در جنوب ایران در سال‌های ۹۰ تا ۹۴ پرداختند. از میان ۳۷۷ مورد حادثه شغلی در این بازه زمانی، ۷۴ حادثه تحت عنوان سقوط از ارتفاع ثبت شده است.
در این مطالعه از نظرات ۱۰ نفر از متخصصین حوزه ایمنی و بهداشت استفاده شد و عوامل دخیل در این حوادث به سه دسته اصلی و ۱۴ دسته زیر عوامل تقسیم شدند.
سه دسته اصلی عوامل دخیل در این حوادث «عوامل فردی»، «عوامل سازمانی» و «عوامل محیطی» بودند. هر یک از این عوامل به زیرعامل‌هایی تقسیم می‌شدند. عوامل فردی شامل: استرس‌های روانی و شغلی، سن و تجربه، وسایل ایمنی فردی (PPE)، ساعت آموزش و تحصیلات بودند. عوامل سازمانی شامل: اندازه سازمان یا پروژه، نظارت و بازرسی، درک متقابل، فرهنگ ایمنی و تعهد مدیریت بود. همچنین عواملی مثل ارتفاع سکوی کار، همواری سطح، تداخل کاری و استرس‌های حرارتی، به عنوان عوامل محیطی دخیل در حوادث سقوط از ارتفاع شناسایی شد.
بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل سلسله مراتبی، عوامل محیطی به عنوان اصلی‌ترین دلیل این حوادث شناسایی شد و عوامل فردی و سازمانی در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
در بین زیر عوامل سازمانی بررسی شده، زیر عامل فرهنگ ایمنی از بالاترین اهمیت برخورد است و پس از آن نظارت/ بازرسی و تعهد مدیریت اولویت‌های بعدی هستند. به اعتقاد این محققان؛ «اگر در سازمان‌ها ایمنی مبتنی بر فرهنگ و رفتارهای افراد نهادینه شود آنگاه می‌توان از مستمر و بادوام بودن آن نیز اطمینان حاصل کرد».
در دسته عوامل فردی، زیر عامل استرس‌های روانی و شغلی، بیشترین اهمیت را دارد و پس از آن وسایل ایمنی فردی (PPE) در رتبه دوم و تحصیلات رتبه سوم اهمیت قرار گرفتند.
به گفته پژوهشگران این مطالعه: «باید یک استراتژی مدون را در جهت کاهش شرایط ناایمن محیطی دنبال کرد همچنین یک برنامه مدیریت کنترل استرس همراه با آموزش‌های تخصصی به کارگیری اصول ایمنی مربوطه و تبلیغ و فرهنگ‌سازی ایمنی باید اجرا شود و این، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش بروز حوادث و افزایش کارایی مدیریت داشته باشد».
یافته‌های این مطالعه نشان داد که در دسته عوامل محیطی، زیر عامل ارتفاع سکو مهم‌ترین عامل بروز حوادث هستند و پس از آن زیرعامل تداخل کاری و استرس‌های حرارتی رتبه‌های بعدی را دارند.
برخلاف تصور بیشتر کارشناسان امر، بیشترین تعداد حوادث کار در ارتفاع حین کار در ارتفاع کمتر از ۹ متر رخ می‌دهد. بنابراین نیاز است به کارگرانی که در ارتفاع کمتر از ۹ متر فعالیت می‌کنند، توجه بیشتری داشت.
پژوهشگران این مطالعه برای پیشگیری از حوادث سقوط از ارتفاع پیشنهاد می‌کنند: «برنامه‌های آموزشی و مدیریت کنترل استرس تدوین شود و این برنامه‌ها را در تمامی سطوح سازمان پیاده‌سازی کرد تا عملکرد سیستم ایمنی و بهداشت صنعت مذکور از طریق ارتقاء سطح فرهنگ ایمنی افزایش پیدا کند».
بر اساس یافته‌های این پژوهش؛ برای کاهش حوادث سقوط از ارتفاع، در برنامه‌های مدیریت ایمنی باید به عوامل محیطی و فردی بیشترین توجه را داشت و اقدامات کنترلی برای این عوامل را در اولویت قرار داد. توجه کردن به ارتقاء فرهنگ ایمنی کارکنان و کاهش سطح استرس شغلی آنها، در برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند در کاهش این حوادث موثر باشد.
نتایج این پژوهش تابستان سال جاری (۱۳۹۹) به صورت مقاله علمی پژوهشی در فصل‌نامه «بهداشت و ایمنی کار»، وابسته به انجمن علمی بهداشت کار ایران منتشر شده است.
انتهای پیام
