با این حال در یک نگاه کلی این بازار توانسته دست‌کم تا پایان هفته گذشته بازدهی ۱۶۷ درصدی را برای سهامداران به ارمغان آورد. این در حالی است که نماگر در همین مدت، سقوط ۹۰۰ هزار واحدی را هم از سر گذرانده و طی سه ماه ریزش، شاهد خروج پول حقیقی بسیاری بوده است. با این حال اکنون دو هفته است که بازار سرمایه مجددا روی خوشی به معامله‌گران نشان داده و با عبور از حواشی سیاسی و اقتصادی داخلی و بین‌المللی در مدار صعودی متعادلی قرار گرفته است.تحلیلگران بازار سرمایه پیش از این نیز از آغاز دوره رشد بازار و تثبیت روند صعودی آن از آذرماه سخن گفته بودند اما ترس ایجاد شده بر اثر ریزش قیمت سهام در بازار و زیان‌های ۷۰ تا ۸۰ درصدی برخی سرمایه‌گذاران بر تحلیل‌ها و اخبار خوش چیره شد تا مقدمات فرار عده‌ای از سرمایه‌گذاران از بازار سرمایه فراهم شود. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد در روزهای گذشته بازار سرمایه مجددا شاهد ورود نقدینگی و افزایش حجم و ارزش معاملات بوده است. اما از سوی دیگر این بازگشت به مدار صعودی که به ویژه جهش یکباره بازار در روز گذشته از کانال ۳/۱ میلیون واحدی به کانال ۴/۱ میلیونی را هم در مسیر خود تجربه کرده، موجب تداعی خاطره صعودهای پی‌در‌پی بازار در ابتدای سال شده است.بر همین اساس سوال می‌شود که این رشد تا کجا و به چه نحوی ادامه خواهد داشت و آیا ریزش‌هایی نظیر آنچه در تابستان امسال از سر سهامداران گذشت دوباره تکرار خواهد شد؟ اعلام بودجه، تحولات روابط ایران و آمریکا در ماه‌های پیش رو و انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده کشور از جمله مواردی است که برخی را از وقوع شوک و ریزش‌های درازمدت و عمیق بازار ترسانده است. به ویژه در پرونده برجام بیم آن می‌رود که با کاهش نرخ ارز و تثبیت آن در کانال‌های پایین، بازار سرمایه با افت نرخ و کاهش سودآوری شرکت‌ها مواجه شود و سهامداری جذابیت خود را از دست بدهد. با این حال کارشناسان بازار سرمایه با رد این نکته بر روند صعودی اما آرام بازار در ماه‌های پیشرو تاکید کرده و به بررسی متغیرهای اثرگذار بر معاملات و شرایط بازار سهام پرداخته‌اند که در ادامه می‌خوانید.
بورس، بهترین گزینه سرمایه‌گذاری
ولید هلالات کارشناس بازار سرمایه بیان می‌کند: شاخص بازار در مقطعی تا محدوده بالای دو میلیون واحد هم حرکت کرد اما پس از آن یک اصلاح یا به عبارت بهتر، ریزش بسیار عمیق را تجربه کرده است. وی توضیح می‌دهد: معمولا وقتی یک روند صعودی شارپی اتفاق می‌افتد، همه انتظار دارند همچنان ادامه‌دار باشد و وقتی نزولی می‌شود به سختی می‌پذیرند که این روند تغییر کند. به همین دلیل است که هر چه نماگر بالاتر می‌رود تارگت‌های بالاتری می‌زند و هر چه پایین‌تر می‌آید تارگت‌های پایین‌تری می‌زند. این روند نشان می‌دهد پذیرش اینکه بازار می‌تواند پس از یک دوره ریزش پی‌در‌پی، صعود کند سخت می‌شود. هلالات اضافه می‌کند: با این حال برخی فاکتورها هم هستند که همواره در بازار سرمایه اثرگذار هستند مانند نرخ ارز، نرخ تورم، نرخ سود بانکی، روند بازارهای جهانی و بازارهای موازی داخلی.در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائل ما این است که بازارهای موازی به تازگی وارد فاز اصلاح و ریزش شده‌اند و به هیچ عنوان موقعیت سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شوند. این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد: در واقع چشم‌انداز روشن و مثبت و صعودی هم برای بازارهای موازی طی سال‌های آینده وجود ندارد. به عنوان مثال اگر قیمت کالاها، خودرو یا مسکن را بررسی کنید نسبت به نرخ عادی که همواره در آن معامله می‌شده‌اند بسیار بالاتر هستند در نتیجه موقعیت سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شوند.
هلالات تصریح می‌کند: متغیر اثرگذار دیگر نرخ سود بانکی است که جذابیت آن باعث می‌شود افراد سرمایه را در بانک سپرده‌گذاری کنند. بحثی وجود داشت که این سود افزایش خواهد داشت یا کاهشی می‌شود که به نظر می‌رسد سیاست بانک مرکزی با توجه به آرام شدن اوضاع و تغییر چشم‌انداز تورمی کاهش تدریجی نرخ سود بانکی است. وی ادامه می‌دهد: از این جهت تنها محلی که می‌تواند سرمایه افراد را حفظ کند بازار سهام است و علت هم این است که تورم همچنان بالاتر از سود بانکی باقی خواهد ماند. این کارشناس بازارهای مالی توضیح می‌دهد: به عبارت دیگر حتی اگر نرخ دلار تثبیت شود اقتصاد ما ذاتا تورم را درون خود دارد و با آزاد شدن قیمت برخی کالاها که با دلار ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌شوند یا مثلا افزایش اجاره‌بهایی که در سال آینده رخ می‌دهد، تورم همچنان بالاتر از نرخ سود بانکی باقی خواهد ماند. این به معنای آن است که این جهت هم بهترین گزینه سرمایه‌گذاری بازار سهام است.هلالات تصریح می‌کند: افراد بر اساس دیدگاهها و انتظارات خود و مدل سرمایه‌گذاری، از میان صنایع و سهام مختلف انتخاب و شروع به خرید می‌کنند اما اصل همین است که گزینه آنها بازار سرمایه خواهد بود. او تاکید می‌کند: ممکن است شاخص بازار سهام دو ماه بعد بالاتر یا پایین‌تر از رقم کنونی باشد اما واقع امر این است که بخش مهمی از سرمایه‌ها در حال جذب شدن در بازار سهام است و طبعا زمانی که ورود پول توسط اشخاص حقیقی بیشتر از خروج آن باشد شاخص هم مسیر صعودی را طی خواهد کرد. او تصریح کرد: به عبارتی هم می‌توان گفت علت صعود فعلی شاخص هم همین است که منابع در دست مردم، گزینه سرمایه‌گذاری دیگری ندارد.
نقش‌آفرینی ضعیف بازارگردان‌ها در کنترل هیجان معاملات
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه معاملات همچنان هیجانی است توضیح می‌دهد: در سال‌های گذشته این بازار در واقع تعداد معدودی فعال داشته و با افزایش ناگهانی تعداد فعالان، بازارگردان‌ها نتوانسته‌اند بزرگ‌تر و فعال‌تر شوند یا بازارگردان‌های فعال جدیدی ایجاد شوند. هلالات اضافه می‌کند: در حال حاضر معمولا در فاصله بین ۵+ تا ۵-، یعنی میان حداکثر و حداقل در این بازار تقاضای خرید و فروش و اردری در سیستم موجود نیست! به همین دلیل است که وقتی جهت ذهنی خرید است همه سهم‌ها صف خرید هستند و زمانی که جهت ذهنی فروش است همه سهم‌ها صف فروش می‌شوند. او تاکید می‌کند: این روند زمانی می‌تواند تصحیح شود و دیگر هیجانی در بازار ایجاد نشود که بازارگردان‌ها نقش فعالی پیدا کنند و بسیار پرقدرت ظاهر شوند. هلالات تصریح می‌کند: در واقع فعالیت بازارگردان‌ها نسبت به ارزش معاملات هنوز ناچیز است و شاید حتی نه تا ماه‌های آینده بلکه تا سال‌های آینده هم همین فضا را در بازار داشته باشیم که وقتی بازار می‌خواهد حرکت کند با هیجان به سمت صف خرید و صف فروش برود.این کارشناس بازار سرمایه اظهار می‌کند: اما موضوع دیگر این است که در حالی شاخص روز گذشته به ۴/۱ میلیون رسید که ابتدا برخی نمادها منفی شدند اما وقتی قدرت خریدار وارد بازار شد، بازار را به سمت مثبت برد که این روند با شتاب و هیجان شکل گرفت؛ این خاصیت رسیدن به مرزهای روانی است! یعنی چه در صعود و چه در نزول وقتی به حمایت‌ها و مقاومت‌های روانی می‌رسیم حجم معاملات و هیجان بازار افزایش می‌یابد و معاملات روز گذشته هم نمونه‌ای از آن بود.
نحوه اثرگذاری متغیرهای سیاسی پیشرو
هلالات با اشاره به انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده و تغییر چیدمان دولت اظهار می‌کند: رویکرد دولت بعدی در واقع رویکرد دولت فعلی در بودجه‌نویسی برای سال ۱۴۰۰ است. این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: در گذشته کسی که می‌خواست رییس‌جمهور شود درباره سهام صحبت نمی‌کرد زیرا طیف فعالان بازار بسیار اندک بود. اما حال قطعا یکی از بحث‌های مناظراتی بازار سرمایه خواهد بود. او ادامه می‌دهد: امروز هم می‌بینیم افرادی که احتمال می‌رود کاندیدای ریاست‌جمهوری سال آینده باشند در مقابل ریزش بازار موضع‌گیری می‌کنند و این نشان می‌دهد که قطعا بورس هم یکی از مسائلی است که هر کاندیدایی به آن خواهد پرداخت؛ چون چند میلیون نفر مستقیما دارند در این بازار فعالیت می‌کنند.این کارشناس بازار سرمایه همچنین با اشاره به تحولات احتمالی در روابط ایران و آمریکا پس از انتخاب بایدن می‌گوید: قطعا آمریکایی‌ها به لحاظ شکلی و ظاهری به برجام بازمی‌گردند و در آن بحثی نیست اما اینکه در این بازگشت چه امتیازاتی خواهند داد نکته اصلی است؛ آیا در همان ابتدا تحریمی ملغی یا متوقف خواهد شد یا خیر؟ هلالات تاکید می‌کند: نکته اصلی که می‌تواند در این روند برای بازار سهام مهم باشد بحث تجارت بین‌المللی شرکت‌هاست. بخشی از شرکت‌ها در حال حاضر محصولات خود را با تخفیف ارائه می‌دهند و در واقع ارزانفروشی می‌کنند؛ یا محصول خود را به صورت مستقیم صادر نمی‌کنند بلکه به کشورهای واسطه می‌برند و از آنجا مجددا صادر می‌کنند که این روند هزینه آنها را افزایش می‌دهد.او تصریح می‌کند: اگر به هر دلیلی مذاکره یا بازگشت به برجام باعث شود کشورهایی نظیر چین، مالزی و ترکیه که از ما کالا می‌خرند بتوانند بدون واسطه خرید کنند و تخفیف کنونی محصولات مس، فولاد، اوره و… را حذف کنیم قطعا همگی اتفاقات مثبتی است که می‌تواند به نفع سودآوری شرکت‌ها باشد. سوخت شدن‌ها و بلوکه شدن‌های پول در اثر تنش‌های سیاسی هزینه زیادی برای شرکت‌ها ایجاد کرده است.این کارشناس بازار سرمایه در جمع بندی آرای خود تاکید می‌کند: همه این موارد در بازار سرمایه اثر دارد اما باید به مرور زمان مورد بررسی قرار گیرند؛ با این حال به نظر من برآیند کلی همه اینها برای بازار سرمایه مثبت خواهد بود و ریسکی را از جانب آمدن آقای بایدن یا انتخابات سال آینده ایران برای بازار سرمایه مشاهده نمی‌کنیم.
صعود آسان به قله ۵/۲ میلیونی
مصطفی صفاری دیگر کارشناس بازار سرمایه هم با اشاره به روند طی شده در بازار سهام می‌گوید: از همان زمان ابتدای ریزش‌ها همواره تاکید کرده بودم که از نیمه دوم آبان ماه بازار روند مثبتی را در پیش می‌گیرد و در آذرماه نیز مستحکم خواهد شد. اطلاعات موید این پیش‌بینی هم در مدت اخیر به طور واضح و روشن از سوی شرکت‌ها منتشر شد. او می‌افزاید: در همین حال ریسک سیستماتیک اقتصاد ایران نیز کاهش یافت. این روند باعث شد بسیاری از پول‌های خارج شده مجددا به بازار سرمایه بازگردد. بسیاری از افراد هم که همچنان در بازار حضور داشتند اما در انتظار بودند بازار برگردد حالا وارد معاملات شده‌اند. این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد: طی این مدت بازگشت، حجم معاملات افزایش یافته و ارزش معاملات هم دوباره به بالای ۲۰ هزار میلیارد تومان برگشته که نشان می‌دهد شادابی به بازار سرمایه بازگشته است.پیش‌بینی من این است که با چنین روندی نماگر به راحتی مسیر خود را تا کانال ۵/۲ میلیون واحدی طی خواهد کرد. صفاری با بیان اینکه چندان به تحلیل‌های تکنیکال و مقاومت‌ها و حمایت‌های تکنیکالی معتقد نیستم اظهار می‌کند: باور دارم که نگاه و تحلیل‌های فاندامنتال و ساختاری در معاملات بسیار افزایش‌یافته و نسبت به تحلیل‌های تکنیکال بیشتر شده است. اثر آن هم در بازار قابل مشاهده است. این کارشناس بازار سرمایه اضافه می‌کند: همواره تاکید کرده‌ام که حجم معاملات مهم‌تر از شاخص است و خوشبختانه این حجم معاملات در حال بازگشت است. در همین حال بازارهای دیگر هم دورنمای ویژه‌ای ندارند و طبیعی است که سرمایه به سمت بازار سهام بیاید. صفاری تاکید می‌کند: بازار سرمایه درگاه‌های پیش رو حتما بازار خوبی خواهد شد؛ هر چه به پایان سال نزدیک‌تر شویم و اطلاعات شفاف‌تری منتشر شود جذابیت بازار بیشتر خواهد شد.
افزایش نقدشوندگی
این کارشناس بازار سرمایه همچنین با بیان اینکه در حال حاضر جو هیجانی ابتدای سال در بازار وجود ندارد اظهار می‌کند: به هر گروهی که نگاه کنید چند نماد قرمز و چند نماد سبز در آن وجود دارد اما عموم بازار مثبت است. صفاری ادامه می‌دهد: نمی‌توانیم بگوییم که همه بازار صف فروش یا خرید است. مهم مثبت و منفی‌ها نیست مهم این است که نقدشوندگی بازار دارد افزایش می‌یابد و از ریسک آن کم می‌شود. مثلا سهامی که حتی تا سه ماه معامله‌ای در آن صورت نمی‌گرفت امروز معامله می‌شود و این نوید مثبتی برای بازار سرمایه است. این کارشناس بازار سرمایه همچنین با تاکید بر اینکه بعید می‌دانم هیجان به شکل ابتدای سال مجددا تکرار شود تصریح می‌کند: ریزش سه ماهه، موجب بلوغ بازار شد و این نگاه که فکر کنید در بازار سرمایه حتما برنده هستید تغییر کرد. این روند در واقع درک بازیگران بازار سرمایه را بالا برد. او اضافه می‌کند: شاهد این بلوغ فکری استقبالی است که از سبدگردان‌ها و صندوق‌ها شده است و نشان می‌دهد مردم به این نتیجه رسیده‌اند که فعالیت در این بازار مستلزم داشتن علم آن است.
تغییر عوامل رشد بازار
این کارشناس بازار سرمایه همچنین با بیان اینکه اعتقادی به بدبینی اقتصادی ندارم در توضیح اثرگذاری نوسان نرخ ارز بر بازار سرمایه می‌گوید: در واقع تحریم‌های آمریکا نرخ ارز را افزایش داده بود. نرخ ارز ارزش جایگزینی شرکت‌ها را بالا می‌برد. بنابراین نرخ سهام هم بالا می‌رود. اما این دال بر این مطلب نیست که در شرایط ثبات بازار ریزش کند. اتفاقا عکس این موضوع صادق است.وقتی دموکرات‌ها آمدند و بحث بازگشت به برجام مطرح شده است آرامشی بر بازر حاکم شده است و می‌بینید که سرمایه‌گذارانی که به بازارهای طلا و دلار رفته بودند دوباره دارند به بازار سهام برمی‌گردند. زیرا نتیجه مثبت برجام در شرکت‌های داخل بورس است نه بیرون از بازار سرمایه. صفاری تاکید می‌کند: در واقع دلایل رشد متفاوت است. دلیل رشد در مورد اول تفاوت نرخ برابری ارز بود اما در مورد دوم یعنی روی کار آمدن بایدن و بحث برجام رشد اقتصادی و رشد صادرات و پایدار بودن اقتصاد است. در حقیقت عوامل و جنس رشدها با هم فرق دارد.
