خبرنگار ، از سیل بهار پارسال، تا ناآرامی‌های پاییز و زمستان ویروسی همه و همه دست به دست هم داد تا گردشگری و سفر که سال ۱۳۹۸ را پرامید آغاز کرده بود، ناامید ادامه دهد. سال سخت گذشت، اما دریغ که سالِ سرد و سیاه در انتظار بود. ناگهان صدای مهمانی ناخوانده از شرق عالم آمد و دنیا را در حیرت و مردم را به گوشه خانه‌ها فروبرد. هم‌زمانی شیوع ویروس کرونا با تعطیلات عید نوروز و اوج سفرهای داخلی باعث شد تا شرایط «فورس ماژور» توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام شود.
این بدان معنا بود که دفاتر خدمات سفر هزینه تمام آن تورهایی که برای عید نوروز و همچنین تورهای خارجی بهار و تابستان که پیش فروش کرده بودند را باید تمام و کمال به مسافران باز می‌گرداندند تا با تعطیلی سفر، زنجیره ابتلا نیز قطع شود. این اتفاق افتاد، دفاتر مسافرتی شوک بزرگ را متحمل شدند تا کشور و دنیا را در راه مقابله با بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ یاری دهند. تصور بر این بود که شرایط همیشگی نیست و این ویروس چند هفته‌ای مهمان ما است.
اما ماه‌ها گذشت و شرایط روز به روز سخت‌تر شد، حالا دیگر کرکره‌های نیمه باز بسته، چراغ‌ها خاموش، مالکان دفاتر سرخورده و کارمندان بیکار و به دنبال بیمه بیکاری رفتند. اما باز هم امید بود، امید به عصر ریکاوری و هیجانی که پس از بحران کرونا برای سفر ایجاد خواهد شد. شرایط اقتصادی، تورم و گرانی این امید را نیز گرفت تا دفاتر عصای بر دست بگیرند و با جسم سست خود قدم بزنند.
بسیاری همان عصا را هم نداشتند و مجبور شدند که کرکره‌های خود را برای همیشه ببندند. طبق اعلام نائب رئیس انجمن صنفی دفاتر گردشگری، مسافرتی و هوایی استان اصفهان تنها در این استان ۷۵ درصد دفاتر تعطیل شدند. غول‌های بزرگ تهرانی که در زمینه تورهای ورودی و خروجی کار می‌کردند نیز با بحران‌های شدیدی روبرو شدند و یک صنعت رو به زوال رفت.
سرمایه‌ای که از دست رفت
محمدحسن ظریفی معتقد است که مشکلات بسیاری از جمله عدم وجود مسافر و عدم وجود مسیرهای پروازی از ابتدای شیوع ویروس کرونا وجود داشته و از طرفی افزایش نرخ دلار نیز تاثیر بسزایی در کاهش سفرها و فعالیت‌های مرتبط با گردشگری داشته است.
نایب رئیس انجمن صنفی دفاتر گردشگری، مسافرتی و هوایی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار گفت: «پیش از شیوع ویروس کرونا ۴۱۷ دفتر خدمات سفر در سطح استان اصفهان فعالیت داشتند که هم‌اکنون حداقل ۷۵ درصد این دفاتر تعطیل شدند. تعداد بسیاری از آژانس‌ها با قدمت‌های بالای ۱۵ سال تعطیل و پرسنلی که سال‌ها در این صنف فعالیت کرده بودند، بیکار شدند.»
او نیروی انسانی را مهمترین سرمایه یک صنعت دانسته و توضیح داد: «برای این نیروی انسانی سال‌ها هزینه شده و تجربیات ارزشمندی در این شغل کسب کرده و تبدیل به نیروهای فعال و با بازدهی بالا شدند؛ اما هم‌اکنون مجبور به ترک شغل هستند. در تمام دفاتر خدمات مسافرتی استان اصفهان تعدیل نیرو صورت گرفته و آن‌هایی که هنوز تعطیل نکردند، تنها روزی یکی دو ساعت برای خاموش نماندن چراغ آژانس خود در دفتر حاضر می‌شوند.»
کارشناسان اداره امور مالیاتی در این کشور زندگی می‌کنند؟
نایب رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی معتقد است انتظارات صنفش از دولت محقق نشده و گفت: «بارها ذکر کردیم که دولت اگر کاری برای اصناف ضرر دیده از شیوع ویروس کرونا نمی‌کند، آسیب هم نرساند. علی‌رغم اینکه چند روز پیش سازمان امور مالیاتی نامه‌ای زد مبنی بر اینکه فعلاً به پرونده‌های مالیاتی ورود نخواهد کرد، اما همچنان گرفتاری‌هایی وجود دارد. اصناف مختلف تعطیل هستند، اما سازمان مالیاتی مشغول بررسی تراکنش‌ها از سال ۱۳۹۳ است، آن هم در شرایطی که دفاتر خدمات سفر از زمستان سال گذشته تا امروز کار نکردند.»
او در ادامه با یک طرح سوال افزود: «دفتری که یک سال و نیم است کار نکرده چطور می‌تواند پاسخ تراکنش‌های بانکی سال ۱۳۹۳ را بدهد؛ مگر کارشناسان و تصمیم‌گیرندگان سازمان امور مالیاتی در این کشور زندگی نمی‌کنند؟ روز به روز شرایط رو به تاریکی می‌رود و آژانس‌های بسیار معتبری تعطیل کردند ضمن اینکه این صنف کارشناسان و صاحب‌نظران برجسته بسیاری را بر اثر ترک شغل از دست داد. شغل‌های مرتبط با گردشگری بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا متحمل شدند.»
قول‌هایی که تنها حرف ماند
در بین این طوفان هرازچندگاهی در رسانه‌ها و تلویزیون مسئولان نیز حاضر شده و صحبت‌هایی می‌کنند تا بلکه صاحبان کسب‌وکارهای گردشگری کمی آرام شوند. اما این وعده‌ها هیچگاه از متن‌های خبری فراتر نرفته و چه بسا مانند نمکی بر زخم هستند.
ظریفی با اشاره به جلسه‌ای که انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان اصفهان نزدیک یک ماه پیش با ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی داشت، اینگونه توضیح داد: «مشکلات و مسائل خود را در آن جلسه بیان کردیم و قول‌هایی نیز از سوی وزارت میراث فرهنگی به ما داده شد؛ ولی متاسفانه علی‌رغم پیگیری‌های انجمن صنفی هیچ اتفاقی رخ نداد. هنوز دفاتری در استان‌ها هستند که نتوانستند طلب‌های خود را از دفاتر همکار در تهران بگیرند. چندی پیش دولت اعلام کرد که بسته حمایتی پرداخت شود، این بسته حمایتی شامل امحال وام‌ها در کل سال ۱۳۹۹ است؛ اما هیچ بانکی مصوبه هیات دولت را نمی‌پذیرد! یکی دیگر از موارد نیز امحال بیمه‌ها بود که هنوز محقق نشده است. همچنین قبوض نیز قرار بود امحال شود که همچنان بخشی از آن نیز محقق نشده است. شرایط برای اخذ وام کرونا نیز بسیار دشوار است، یک وام ۱۵۰ میلیونی نیاز به چند ضامن، سند و غیره دارد ضمن اینکه بهره آن بین ۱۲ تا ۱۸ درصد است. همکاران ما از گرفتاری‌های خود ناله می‌کنند و این سنگ‌ها هم روبروی پای آن‌ها قرار می‌گیرد. دولت اگر قصد کمک کند، باید شرایط را تسهیل کند.»
مشکل دیگر بر سر راه دفاتر مسافرتی طلب‌های آنان از شرکت‌های هواپیمایی است؛ نایب رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی در این باره نیز گفت: «تعداد بسیاری از مسافران همچنان از شرکت‌های هواپیمایی طلب دارند. دفاتر خدمات مسافرتی کانالی هستند که خدمات اقامتی و حمل و نقل را در قالب بسته تورهای مسافرتی به مسافران می‌فروشند، زمانی که تور لغو و یا شرایط فورس ماژور اعلام و هتلدار و شرکت هواپیمایی نتواند پول دفاتر را بپردازد، مسافران از دفاتر گلایه می‌کنند. هتل‌ها و شرکت‌های هواپیمایی نیز در شرایط نامساعدی هستند و دولت‌مردان باید به صحنه بیایند و متوجه شرایط باشند.»
کجدار و مریز ادامه می‌دهیم
علی وشمه، صاحب یکی از دفاتر خدمات مسافرتی در اصفهان نیز معتقد است که اگر تغییر آیین‌نامه دفاتر نبود، تاکنون پروانه بسیاری از دفاتر باطل شده بود. او توضیح داد: «هر دفتر خدمات سفر اگر شش ماه فعالیت نداشته باشد، وزارت میراث فرهنگی پروانه فعالیت دفتر را باطل می‌کند. با توجه به شرایط اخیر این قانون برداشته شده و تنها دلیلی که بسیاری از دفاتر هنوز تعطیل نشدند نیز همین است. بسیاری از همکاران ما دفاتر خود را تعطیل و ترک شغل کردند. تقریباً تمام دفاتر پرسنل خود را برای دریافت بیمه بیکاری معرفی کردند. دولت تسهیلاتی با سود ۱۲ درصد مقرر کرده که به کار هیچیک از دفاتر نمی‌آید. این وام در ابتدای شیوع ویروس کرونا مصوب شد و اولین سررسید بازپرداخت آن هم با این تصور که اوضاع بهتر خواهد شد، مهر امسال بود؛ اما دیدیم که در پاییز نه تنها شرایط بحران کرونا بهتر نشد، بلکه وخیم‌تر هم شد.»
او با بیان اینکه “دفاتری که اجاره نشین هستند، حداقل ماهی چهار الی پنج میلیون باید برای اجاره بدهد”، تاکید کرد: «تمام این عوامل باعث شده تا بسیاری از دفاتر جابه‌جا و یا تعطیل شوند. حتی دفاتر قدیمی که در حوزه گردشگر ورودی از خارج کار می‌کردند نیز دفاتر را تعلیق کردند. دفاتری که تمرکز بیشتری در تورهای داخلی دارند، کجدار و مریز به کار ادامه می‌دهند.»
وشمه درباره بدهی هتل‌ها و شرکت‌های هواپیمایی به دفاتر خدمات سفر، اینگونه توضیح داد: «مطالباتی از شرکت‌های هواپیمایی داریم که هنوز پرداخت نشده است. این مطالبات بیشتر در تورهای داخلی است که در بخش بزرگی از آن به لغو تورهای عید نوروز سال جاری برمی‌گردد و مربوط به چارتر کنندگان است. خوشبختانه مسافران برای بازگشت پول خود شکیبایی کردند، اما برای آن‌ها ضرر است.»
او در پایان صحبت‌هایش همچنان به روزنه‌های امیدی که وجود دارد اشاره کرد و گفت: «دیگر نمی‌توان روی الگوهای سفر قبلی حساب کرد. اینکه روزی برسد که بگوییم همه آژانس‌های مسافرتی تعطیل شدند دور از ذهن است. باید الگوها و مدل‌ها تغییر داد و البته بیماری کووید ۱۹ وارد مراحل درمانی نیز خواهد شد. اگر تا یک‌سال آینده این اتفاق بیافتد شرکت‌هایی که دوام آوردند، می‌توانند احیا را آغاز کنند و چرخه بازگردند.»
وضعیت فعلی دفاتر خدمات مسافرتی مانند شیشه‌ای شکننده است که با کوچک‌ترین لرزشی فرو می‌ریزد. البته شاید بسیاری از این آژانس‌های شیشه‌ها تاکنون ترک‌های بسیاری برداشته باشند؛ اما آن‌هایی که از دل تعطیلی، ویروس، منع تردد بین شهری و … گذشته‌اند، همچنان امیدوار به روزهای پررونق هستند. روزهایی که بدون یاری دست‌های محکم و سفت برای نگه‌داشتن این شیشه شکننده، امکان پذیر نیست.
