در حالی که معضل سوء تغذیه پروتئینی و کمبود برخی ویتامین‌ها مدت‌هاست از دایره مشکلات تغذیه‌ای کلی کشور رخت بر بسته، اما ساکنان هفت استان کشور هنوز دچار کمبودهای تغذیه ای هستند؛ این درحالیست که کشاورزی در بسیاری از استان‌ها بحرانی شده و بی‌تردید خشکسالی رو به گسترش نیز این وضعیت را تشدید خواهد کرد.
مسلم آن است که کودکان و زنان باردار ساکن این مناطق، بیشترین آسیب را می‌بینند و عواقب آن نسل‌های آینده را دچار چالشی جدی خواهد کرد.
امنیت تغذیه‌ای به معنی دسترسی به غذای سالم، با کیفیت و کافی برای رسیدن به زندگی سالم و با تاکید بر سیری سلولی است. در این میان تامین تمام درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها مانند ویتامین دی، آهن، اسیدفولیک و… نیز مطرح می‌شود. عدم تامین حتی یک ریزمغذی در هر کشوری به عنوان ناامنی غذایی مطرح می‌شود؛ چراکه تامین نشدن حتی یک مورد هم می‌تواند فرد را بیمارکرده یا منجر به مرگ وی شود. بر همین اساس است که امنیت غذایی و تغذیه‌ای برای کشورها حتی همردیف با حوزه امنیت ملی قرار می‌گیرد و جزو شرایط اولیه ایجاد یک جامعه سالم است.
دکتر مجید حاجی فرجی، رییس انستیتو تحقیقات تغذیه کشور ،در این باره می‌گوید: کشور در مورد ریز مغذی‌ها درگیر است و وضعیت برخی از استان‌های ناامن غذایی از لحاظ دسترسی به آب آشامیدنی و بهداشتی، فقر و سیری شکمی و به فراخور آن ریز مغذی‌ها بسیارنامناسب است. هفت استان کشور (سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، کرمان، ایلام و بوشهر) دچار ناامنی تغذیه‌ای شدید هستند و در وضعیت بحرانی قرار دارند. در این میان، علاوه بر دسترسی به غذای کافی برای سیری، مشکلات تامین سیری سلولی و فقر و مشکلات بهداشتی هم وجود دارد. مثلا در استان‌های جنوب‌شرقی، سیستان و بلوچستان بعضی عناصر اصلا فراهم نیست و یا درهرمزگان مساله کمبود ویتامین «آ» هنوز حل نشده است.
تغییری در راه است؟
وی طرح جامع الگوی مصرف غذا در کشور را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: طرح جامع الگوی مصرف غذا هر۱۰ سال یکبار در کشور توسط انستیتو تحقیقات تغذیه انجام می‌شود. آخرین بار نیز این تحقیق در سال ۸۲ انجام شد و مطابق زمان‌بندی مشخص شده، آخرین تحقیق باید درسال ۹۱ انجام می‌شد که به دلیل عدم تخصیص اعتبار به انستیتو، تحقیقات صورت نپذیرفت. در نهایت نیز این کار به صورت یک طرح ملی سند مراقبت غذا و تغذیه در شش استان ناامن آغاز شد و قرار است سالانه سه یا چهار استان به آن اضافه شوند. یکی از مصارف این طرح نیز به دست آمدن وضعیت امنیت تغذیه‌ای، کمبودها و وضعیت خانوار از لحاظ درآمد و خوراک است.
حاجی فرجی درخصوص اقدامات استان‌ها برای اجرای اهداف سند ملی تغذیه می‌گوید: قرار است براساس یافته‌های آن، سبد مطلوب خانوار نیز تدوین شود. آخرین بار درسال ۹۱ این برآورد انجام شد. درطول یک سال اخیر وظیفه پایش و دیده‌بانی تغذیه کشور به انستیتو تحقیقات تغذیه کشور سپرده شده است. طبق این سند قرار است بالاترین مقام استان، گزارش خود را به شورای مراقب این سند دهد و به نهادهای ذینفع ابلاغ شود که پیگیری کنند.
بحران با خشکسالی جان می‌گیرد
حاجی فرجی با تاکید براینکه خشکسالی این وضعیت را تشدید می‌کند، ادامه می‌دهد: آب هم برای انسان و هم در نوع غذایی که نیازدارد، لازم است. غذای ما وابسته به آب است و اگر نباشد هیچ زراعتی موفق نیست. اگر خشکسالی به همین شیوه پیش رود، می‌تواند وضعیت را در استان‌ها ناامن‌تر کند؛ چراکه روی میزان تولید در استان‌هایی که می‌شود دامپروری و کشت را اضافه کرد، تاثیر می‌گذارد.
وی با اشاره به ناامن بودن کشور از لحاظ حوادث غیر مترقبه نیز می‌گوید: وقتی سیل رخ می‌دهد تمام محصولاتی را که حاصل کار چندماهه کشاورز است، منهدم می‌کند و آن سال کشاورز در فقر غذایی و درآمدی است. باتوجه به وضعیت اکولوژیک و ژئوپلتیک از لحاظ عوامل غیرمترقبه مثل سیل و زلزله و … جزء کشورهای پرخطرهستیم، اما از لحاظ کلی در منطقه مشکلی نداریم. وضعیت ما نسبت به کشورهای منطقه از نظر سیاست‌گذاری، قوانین و شدت آن نسبت به سایر کشورهای منطقه بسیار خوب است. اما در رنکینگ جهانی نیز نسبت به برخی کشورها اوضاع مساعدی داریم و نسبت به برخی دیگر در حال توسعه هستیم.
چاق‌هایی که سوءتغذیه دارند
حاجی فرجی درعین حال می‌گوید: ایران از لحاظ دریافت ریزمغذی‌ها نیز مشکل دارد، اما پرخطر به حساب نمی‌آید. این درحالیست که از لحاظ چاقی در کنار کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است و به سوی اضافه وزن و چاقی پیش‌رونده حرکت می‌کند.
به گفته رییس انستیتو تحقیقات تغذیه، ایران از نظر اضافه وزن و چاقی کشور پرخطری است. در کشورهای توسعه یافته مهم‌ترین عامل ناامنی غذایی به دلیل اضافه دریافت یا همان چاقی است. درحدود ۶۰ تا ۷۰ درصد اضافه وزن و چاقی در کشور وجود دارد که عامل بروز و تشدید بیماری‌های غیر واگیر است.
