در حالی که مشارکت حداکثری مردم، یکی از تاکیدات رهبران انقلاب و نخبگان بوده و آن را بر آینده کشور، تهدیدات بیرونی و قوت دولت آینده موثر می‌دانند، گفته می شود برخی معتقدند نیازی به مشارکت حداکثری نیست و محاسنی هم برای مشارکت حداقلی برمی‌شمارند. در عین حال گروهی مشارکت حداکثری در جامعه کنونی را با موانعی روبرو می‌بینند و تحقق این هدف را بدون برداشتن موانع و ایجاد زمینه های لازم شدنی نمی بینند.
این موضوعات، دستمایه برگزاری وبیناری با عنوان «انتخابات ۱۴۰۰؛ مشارکت حداقلی یا حداکثری؟» از سوی دفتر پژوهش و بررسی‌های خبری شد تا با حضور مرتضی مبلغ، معاون سیاسی پیشین وزارت کشور و عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران اسلامی و سیدمحمد حسینی، وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر کل کانون دانشگاهیان ایران اسلامی این موضوع مورد بررسی قرار گیرد.
بخش اول محتوای نشست را در ادامه می خوانید:
: چهار ماه تا روز انتخابات فرصت داریم ولی هنوز فضای کشورچندان انتخاباتی نشده است. به نظر می رسد در شرایط کنونی نگرانی هایی درباره میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ وجود دارد و در عین حال برخی دیدگاههایی مبنی بر مشارکت حداقلی مردم مطرح می کنند. از نظر شما مشارکت حداکثری چه تاثیری بر آینده کشور دارد؟
در بعضی کشورها تبلیغات از یک سال قبل شروع می‌شود
حسینی: همان طور که گفتید چهار ماه تا انتخابات فرصت داریم و به خاطر اهمیت فراوانی که دارد، در بعضی کشورها از یک سال قبل تبلیغات شروع می شود و کاندیداها مسافرت کرده و در بین مردم حضور پیدا می‌کنند. دیدگاه‌های خود را مطرح می کنند تا مردم اطمینانی پیدا کنند و به آنها رای دهند. اما شرایط کرونایی یکی از عواملی بوده که این تحرکات کمتر شده و امسال شاهد این تحرکات نیستیم و مشکلات معیشتی مردم هم مزید بر علت شده است.
مشارکت مردم یکی از نقاط قوت نظام محسوب می شود. به این صورت که از ماه های ابتدایی شکل گیری نظام جمهوری اسلامی حتی درباره این که نظام چه شکلی داشته باشد، رای گیری صورت گرفته و تا امروز، بینش بالای مردم و مشارکتشان یکی از نقاط قوت بوده است. امام راحل و مقام معظم رهبری هم همواره بر مشارکت مردم در انتخابات تکیه داشته اند. جمهوری اسلامی این عرصه را باز کرد برای ملت تا در سرنوشت خود تعیین کننده باشند. اگر در جمهوری اسلامی سرخوردگی و دلسردی مردم باعث شود مشارکت حداقلی شود، این به نفع کشور نخواهد بود. دولتی که روی کار می آید، باید وقتی پشت میز مذاکره می نشیند، در سطح جهانی از جایگاهی برخوردار باشد و نگویند شما در بین مردم خود در اقلیت هستید و به شما توجهی ندارند.
بزرگترین عامل بازدارندگی در برابر تهدیدات، مشارکت مردم است
: از نظر شما مشارکت حداکثری چه تاثیری بر آینده کشور، تهدیدات بیرونی و همین طور کارآمدی دولت آینده برای حل مشکلات مردم خواهد داشت؟
مبلغ: مشارکت به زیرساخت نظام جمهوری اسلامی مربوط می شود. قوت نظام های مبتنی بر مردم سالاری، به حضور و مشارکت مردم بستگی دارد و هر مقدار مشارکت افزایش پیدا کند، هم مشروعیت نظام و هم مقبولیت آن افزایش پیدا می کند. در جمهوری اسلامی هم، مشروعیت و مقبولیت مبتنی بر آراء مردم است.
یکی دیگر از نتایج مشارکت بالا، بحث بازدارندگی است؛ یعنی در کشور ما که در یک منطقه پرتنش قرار گرفته و دشمنان زیادی دارد، بزرگترین عاملی که می تواند بازدارنده باشد، مشارکت مردم است. یعنی مخالفان و دشمنان می بینند با یک ملت مواجه هستند، نه صرفاً با یک دولت و مسئولان خاص، و به تبع آن، عزت ملی و عزت سیاسی ایجاد می شود. چهارمین اصل هم گشایش و پیشرفت در امور است. وقتی یک ملت پشت یک نظام و حاکمیت باشد، حاکمیت کارهایش را خیلی بهتر پیش می برد. بنابراین اینکه کسانی که می گویند مشارکت حداقلی می تواند تضمین کننده پیروزی آنان باشد، باید توجه داشته باشند که به خاطر برخی از مطامع شخصی چه آسیب جبران ناپذیری به مردم و نظام می زنند.
رهبری استدلال حامیان مشارکت حداقلی را نپذیرفتند
: به نظر شما، چه کسانی مخالف مشارکت حداکثری هستند و استدلال آنها برای اینکه بهتر است مشارکت حداکثری نداشته باشیم و مشارکت حداقلی داشته باشیم چیست؟
حسینی: احزاب و تشکل های سیاسی و سیاسیون مشهور کشور، کمتر بر زبان می آورند که ما خواهان مشارکت حداقلی هستیم، ولی ممکن است بعضی ها طرفدار این نظریه باشند. ما شاهد بودیم در دیداری که دانشجویان با رهبری داشتند، این بحث مطرح شد که اگر مشارکت کمتر باشد، افراد متدین و پایبند به نظام شرکت می کنند و انتخابشان هم انتخاب یک فرد پایبند به ارزش ها و اصول خواهد بود. اما رهبری این را نپذیرفتند و فرمودند که من وظیفه دارم که دعوت به مشارکت کنم و شما هم تلاش کنید انتخاب خوبی انجام شود. پس این با دیدگاه رهبری منافات دارد و نیروهای انقلابی و اصولگرا که خودشان را پایبند به منویات رهبری می دانند، با مشارکت حداقلی مخالفند.
اما برخی از افراد ممکن است خواهان این قضیه باشند که این برگرفته از یک نوع نگاه تنگ نظرانه است. در صورتی که هرچه حضور گسترده تر باشد، در مجموع به نفع نظام است. وگرنه ضد انقلاب تبلیغ می کند که این رفراندوم علیه نظام جمهوری اسلامی بود. لذا اول باید پایه های نظام را همواره مستحکم نگه داریم و در مرحله بعد اینکه چه کسی انتخاب شود. البته آن هم بسیار مهم است؛ یعنی هم انتخابات خوب مهم است، هم انتخاب خوب و شایسته. باید گروه های سیاسی و فعالان در این زمینه ها کار کنند، نه اینکه بخواهند یک مشارکت محدود باشد و تصور کنند که این به نفع آنها یا به نفع نظام است.
در هر دو طیف افرادی هستند که نمی‌خواهند انتخابات جدی برگزار شود
: پس رویکرد کلیت جریان اصولگرا هم در انتخابات گذشته و هم انتخابات پیش رو حداکثری است؟
حسینی: من گفتم تشکل های رسمی و سیاسیون که اظهار نظر می کنند. اما ممکن است در بدنه این مجموعه، افرادی باشند که نظر شخصی آنها مشارکت کمتر باشد. همان طور که در دوره های قبل در بین اصلاح طلبان گروهایی بودندکه مثلاً در سال ۹۰ در انتخابات مجلس شرکت نکردند یا افرادی که شرکت کردند را مورد نکوهش قرار دادند، الان هم ممکن است در مجلس باشند که هنوز جدی حضور پیدا نکردند و سکوت کرده اند. پس در هر دو طیف افرادی پیدا می شوند که با انگیزه های متفاوت، نخواهند یک انتخابات پرشور و جدی در کشور برگزار شود. اما اینها اشخاص هستند و ما نمی توانیم آنها را به این دو جریان سیاسی کشور تعمیم دهیم.
: اقای مبلغ نظر شما چیست؟ فکر می کنید افرادی که طرفدار مشارکت حداقلی هستند، چه استدلالی برای رویکرد خود دارند و برای چه این رویکرد را دنبال می کنند؟ آیا در جریان اصلاح طلب گروه هایی هستند که طرفدار مشارکت حداقلی باشند؟
مبلغ: کسانی که طرفدار مشارکت حداقلی هستند، دو دسته اند: یک دسته که عمده اینها را تشکیل می دهند، مسئله‌شان قدرت است. یعنی نگاه می کنند که اگر مردم مشارکت حداکثری داشته باشند رای نمی آورند. بنابراین تصمیم می گیرند سازوکارهایی فراهم کنند که مردم کمتر بیایند و در مشارکت حداقلی پیروزیشان تضمین شده است.اما گروهی هم هستنند که ته دلشان معتقد به جمهوریت نظام نیستند. آنها می گویند رای مردم برای حاکمیت فاقد موضوعیت است و خبرگان باید مملکت را اداره کنند. اینها عوام هستند و تشخیص درستی ندارند و نمی توانند مسئله را درک کنند. مردم ممکن است افراد نادرستی را انتخاب کنند که چیزهایی که مد نظر آنهاست عمل نکنند. بنابراین سعی می کنند به هر قیمتی این اتفاق نیافتد.
این دو جریان را نمی توانیم تقلیل دهیم که بعضی افراد این طوری هستند، چون ما می بینیم در متن حاکمیت چنین جریان هایی وجود دارد و اگر کمی کالبدشکافی کنیم، می بینیم آن جاهایی که باید برای مشارکت حداکثری تلاش کنند، این کار انجام نمی دهند. سازوکارهایی از درون بخش هایی از داخل حاکمیت منبعث می شود که منتج به این می شود که مشارکت مردم را مخدوش کنند و منجر به مشارکت حداقلی می شود. یک نمونه بارز آن، نحوه نظارت بر انتخابات است؛ یعنی جریانی که یکطرفه عمل می کند و به همه سلیقه هایی که در کشور هستند و می توانند شرکت کنند، چنین اجازه ای داده نمی شود. برای نمونه باید به رد صلاحیت ها در دوره های قبل اشاره کرد که اصلاح طلبان نتوانستند لیست بدهند. پس ریشه های این مسئله در جاهای دیگر است.
اصولگرایان هم به برخی ردصلاحیت‌ها انتقاد داشتند
: آقای حسینی از نظر شما مشارکت حداکثری در جامعه کنونی ما چه موانعی دارد ؟
حسینی: ما نظارت در انتخابات را مانند بسیاری از کشورها داریم و ممکن است انتقاداتی هم باشد و خود ما هم به شورای نگهبان در مقاطعی نقد داشتیم. اما معنایش این نیست که ما اساس نظارت را زیر سوال ببریم. در انتخابات سال ۹۶ ما گفتیم چرا بعضی از چهره های شناخته شده مانند دکتر حاج بابایی که چندین دوره نماینده مجلس و وزیر آموزش و پرورش بود،یا دکتر زاکانی رد صلاحیت شدند؟ یا چرا بعضی ها را تایید کردید؟ بحث ما این بود که آقای اسحاق جهانگیری که از اول معلوم بود می خواهد از آقای روحانی حمایت کند و خودش نمی خواهد بماند. چرا باید فرصت بدهند که بیاید از این همه امکانات و فرصت های تبلیغی در رسانه ملی برخوردار شود؟ یا هاشمی‌طبا و غرضی را برچه مبنایی تایید کردید؟ اما اینها دلیل نمی شود که ما تبعیت از قانون نکنیم. زیرا قانون شورای نگهبان را فصل الخطاب قرار داده است.
ردصلاحیت‌های شورای نگهبان یکطرفه نبوده است
یا در اسفند سال قبل اشاره کردند که برخی از اصلاح طلبان تایید نشدند، خب افرادی هم که به اسم اصولگرا بودند و حتی نماینده مجلس بودند، در دوره قبل، چندین نفر رد صلاحیت شدند. پس یک طرفه نبوده است. اما اینکه چرا مردم ممکن است شرکت نکنند، مهمترین عاملش این است که مردم امید نداشته باشند. اگر مردم امید نداشته باشند به اینکه شرایط بهبود پیدا کند، ممکن است سرخورده شوند و شرکت نکنند. چرا مردم ناراحت هستند؟ باید مدیران اجرایی کشور پاسخ دهند و دولت بگوید چرا وعده هایی که داده تحقق پیدا نکرده است؟ اینها باعث آسیب به سرمایه اجتماعی کشور می شود، اعتماد مردم سلب می شود و مردم می گویند شما قبل از انتخابات وعده هایی می دهید و بعد عملا اتفاقی نمی افتد. بعد که پایان دوره که می شود، می گویید ما که اختیارات نداریم! اگر اصولگرایان و اصلاح طلبان منافع ملی را در نظر بگیرند و به جای اینکه بخواهیم یکدیگر را تخریب و از صحنه حذف کنیم، دست به دست هم دهیم، شرایط بهتری ایجاد می شود و امیدواری به وجود می آید.
من اشاره کردم که اگر افرادی باشند، نظر شخصی خودشان است. همان طور که گفتم، در طیف اصلاحات هم ممکن است افراد افراطی باشند که در یک مقطع انتخابات را تحریم کنند. ما این را به حساب جریان اصلاح طلبی نمی دانیم، این را به حساب بعضی افراد می گذاریم و افرادی هم اگر این بینش را داشته باشند، باز در اقلیت هستند؛ یعنی آن جریان کلی سعی می کنند شور و نشاطی ایجاد بشود و مردم در انتخابات شرکت کنند.
: منظور از بحث فرآیند کلی است که نتیجه آن امکان مشارکت حداقلی و حداکثری را رقم می زند. این آیا ادعای مطرح شده از سوی آقای مبلغ وجود دارد یا خیر؟
حسینی: من این را در حد افراد می دانم، نه نگاه حاکم و کلی بر طیف اصولگرا در کشور. چون اینها می توانند تحلیل درستی داشته باشند که بدانند اگر ما مشارکت کم داشته باشیم، به زیان کشور است زیرا ما نمی توانیم بر پایه آن در سطح جهانی مطرح باشیم و این نظر مقبول نیست. اگر افرادی این نظر را قبول داشته باشند، خودشان باید بیایند جوابگو باشند و بنده این نگاه را تایید نمی کنم و محکوم می کنم. ما در دانشگاه ها هم به دنبال این هستیم که دانشجویان دلسرد نشوند. در مقطی در دولت سازندگی در دانشگاه ها می‌خواستند کاری کنند که دانشجویان در فعالیت سیاسی مشارکت جدی نداشته باشند که رهبری ورود پیدا کردند و این تفکر را محکوم کردند. باید دانشگاه ها، باشگاه احزاب نشود، اما دانشجو باید بینش سیاسی داشته باشد. ما خودمان همواره تاکید داریم که مشارکت بالا باشد، ولو اینکه افراد مورد نظر ما انتخاب نشوند.
حمایت اصولگرایان از مشارکت حداکثری امر مبارکی است
: نظر شما در خصوص نقش ناکارآمدی و خلف وعده دولت ها در مشارکت حداقلی مردم چیست؟ آیا به جز بحث نظارت که اشاره کردید،موانع دیگری را هم در مشارکت حداکثری سهیم می دانید؟
مبلغ: اینکه عملکرد دولت ها در میزان مشارکت مردم موثر است، یک امر قطعی است. ا چماون بحث به ریشه های این موضوع برمی گردد، باید وارد این مسایل شد. این امر مبارکی است بین اصولگرایان که بحث مشارکت حداکثری را مطرح می کنند، اما من می خواهم معطوف به نکاتی که دکتر حسینی می‌فرمایند و این رویکرد مشارکت حداقلی را شخضی می دانند، بگویم واقعا این طور نیست، خیلی فراتر از اینهاست.
در انتخابات ۹۸، در کل کشور بیست کاندیدای تاییدشده نداشتیم
مثلا همین نظارت. نظارت استصوابی به این نحو که اعمال می شود، حذف گسترده یک جناح و خیلی از افراد دیگر است. این را شما مقایسه نکنید با این که دو سه نفر اصولگرا را تایید نکردند. مسئله شخصی ما نیست، بلکه مسئله ملی است که همه نگران هستیم. ما در انتخابات ۹۸، بیست نفر در کل کشور که لیست بدهیم نداشتیم و این خوب نیست. شما می گویید تن به قانون باید بدهیم، بله! تن به قانون باید بدهیم؛ ولی شورای نگهبان بیش از همه باید تن به قانون بدهد. ببینید وقتی برای یک نفر می نویسند عدم احراز، ما هیچ جا عدم احراز نداریم. قانون می گوید اگر کسی تخلف دارد، قاچاقچی است، معتاد است یا سابقه دارد، این فرد رد بشود. ولی می گویند احراز نشد، آن هم کسانی که در انتخابات حضور داشتند و سوابق روشنی دارندیا افراد معتقد و متدین با سوابق روشن و درخشان هستند.
