روز جمعه در گذشته‌های نه چندان دور شاید کمتر از ۱۰۰ تا ۲۰۰ شغل خدماتی وجود داشت، اما امروزه با ظرفیت‌های جدیدی که در بخش خدمات ایجاد شده، تعداد مشاغل این حوزه نیز به هزاران شغل افزایش یافته است.
با وجود اینکه بسیاری از صاحبنظران بازار کار بر بی‌ثباتی مشاغل خدماتی تاکید دارند، آمارها نشان می‌دهد که بسیاری از جوانان و زنان به مشاغل خدماتی گرایش دارند. شاید به این دلیل که بخش خدمات گنجایش بیشتری برای جذب جوانان و زنان در مقایسه با بخش‌های دیگر اقتصادی دارد و می‌تواند بستر برای حضور بیشتر این افراد در عرصه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی باشد.
بررسی‌های داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که سطح اشتغال بخش خدمات در فاصله سال‌های ۷۸ تا ۹۸ افزایش یافته است؛ به نحوی که در سال ۱۳۷۸ سطح اشتغال خدمات ۴۲ درصد بوده که در سال ۱۳۹۸ به ۵۰.۳ درصد رسیده و رشد ۸.۳ درصدی داشته است. این در حالی است که سطح اشتغال بخش کشاورزی در سال ۱۳۷۸، ۲۷.۴ درصد بوده که در سال ۱۳۹۸ به رقم ۱۷.۶ درصد رسیده و سطح اشتغال بخش صنعت از ۳۰.۶ درصد به ۳۲.۶ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده و رشد ۰.۲ درصدی داشته است.
مقایسه سهم اشتغال زنان و مردان در بخش خدمات در این فاصله نیز نشان می‌دهد که سطح اشتغال مردان در حوزه خدمات از ۴۶.۶ درصد در سال ۱۳۷۸ به ۴۹.۷ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده و ۲.۹ درصد رشد کرده و این در حالی است که سطح اشتغال زنان در سال ۱۳۷۸ حدود ۵۱.۶ درصد بوده و طی سال ۱۳۹۸ به ۵۳.۳ درصد افزایش پیدا کرده است که از رشد ۱.۷ درصدی حکایت دارد.
اما سوالی که مطرح می‌شود این است که دلیل استقبال از بخش خدمات چیست و چرا کسب و کارهای خدماتی در حال گسترش است؟
«زهرا کریمی» کارشناس بازار کار در این مورد به گفت: در تمام دنیا اشتغال در بخش خدمات همچون حمل ونقل، بیمه، بانک، رستوران‌ها و خرده فروشی رشد می‌کند و بیشترین فرصت شغلی را ایجاد می‌کند برای نمونه در کشور چین نیمی از فرصت‌های شغلی مربوط به این بخش است.
وی افزود: در بخش صنعت به دلیل استفاده از ماشین‌آلات و مکانیزه شده کارها استفاده از نیروی انسانی کاهش می‌یابد و این امر موجب می‌شود که صنعت نقش محدودی در ایجاد اشتغال داشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران گفت: در کشور ما نیز به دلیل شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه، افراد تمایلی به سرمایه‌گذاری بلندمدت ندارد به خصوص در دهه ۸۰ به دلیل کاهش نرخ ارز و واردات کالا و بعد هم تحریم‌های ظالمانه، صنعت جاذبه خود را از دست داد.
وی با بیان اینکه در صنعت توان اشتغالزایی محدود است، گفت: در صورتی که کارخانه‌ای در شرایط بد اقتصادی تعطیل می‌شود افراد راهی به جز فعالیت خدماتی ندارند و بسیاری از نیروی انسانی آن به عنوان راننده تاکسی و دستفروشی مشغول می‌شوند.
کریمی گفت: در بخش کشاورزی فرصت اشتغالزایی وجود ندارد و با مکانیزه شده فعالیت‌ها شاید نیمی از نیروی انسانی بیکار می‌شود و اگر در مواردی شاهد هستیم که فرصت شغلی در این بخش ایجاد شده به دلیل فعالیت برخی در گلخانه‌ها یا پرورش قارچ در حاشیه شهرهاست و ربطی به فعالیت کشاورزی ندارد.
وی تاکید کرد: ویژگی مهم فعالیت‌های خدماتی در جهان این است که تشکل‌های قوی ندارند، به خصوص در بخش خصوصی و بنگاه‌های کوچک و متوسط نیروی کار احساس ناامنی دارند و این بنگاه‌ها افراد را برای مدت محدود و با مزدهای پایین به کار می‌گیرند.
این کارشناس بازار کار افزود: طی سال‌های اخیر شاهد هستیم که آمار اشتغال زنان افزایش یافته و دلیل آن این است که از آنها در اشتغال غیررسمی و خرده فروشی، هتل‌ها و حقوق پایین و دوره‌های کوتاه جذب می‌شوند.
