وحشت بر زمین ماندن میت چند سالی است که با تهرانی‌ها همراه شده؛ از سال ۸۶ که اعلام کردند بهشت زهرا دیگر جایی برای دفن مردگان تهرانی ندارد و قبور سه‌طبقه خلق شد تا به امروز که می‌گویند تهرانی‌ها دیگر نگران دفن مردگانشان نباشند.
تعداد مردگان تهرانی مانند جمعیت زندگانشان زیاد است، این حجم متوفی نیاز به مکان مناسب برای دفن، دسترسی و خدمات‌رسانی دارند. اما تهرانی ها از چه زمانی مردگانشان را در بهشت زهرای کنونی دفن می کردند.
اولین کلنگ بهشت زهرا کی به زمین زده شد
اولین تلاش‌ها برای طراحی، اجرا و احداث گورستانی به نام بهشت‌زهرا(س)، با هدف پایان دادن به موضوع تعدد گورستان‌ها در سطح شهر تهران در سال ۱۳۴۵ انجام گرفت. در این تصمیم‌گیری‌ها که با حضور شهردار وقت تهران و معاونان و روسای سازمان گورستانهای پایتخت انجام گرفت قطعه زمینی در مسیر تهران – قم با مساحت ۳۱۴ هکتار به این موضوع اختصاص یافت.
بهشت‌زهرا(س) در سال ۱۳۴۹ آماده شد ولی ابتدا به علت وجود گورستانهای متعدد فعال در محله‌های تهران با عدم اقبال عمومی برای دفن اموات مواجه شد و سرانجام با دفن اولین متوفی به‌نام محمدتقی خیال در قطعه ۱ ردیف ۱ شماره ۱ که به خانواده‌ای ارتشی و متنفذ متعلق بود، رسما مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
از آن روز تا به امروز نزدیک به نیم قرن می‌گذرد و بهشت‌زهرا(س) که در زمینی به مساحت ۳۱۴ هکتار در سال ۱۳۴۹ با رعایت مصالح شهرنشینی نوین پی‌ریزی شد، به سبب رشد روزافزون جمعیت و توسعه بی‌رویه شهر تهران و به تبع آن افزایش روند مرگ‌ومیر تا بهمن‌ماه ۱۳۷۶ دوام آورد و مدیران وقت سازمان نیز خرید و تملک ۱۱۰ هکتار از زمین‌های قسمت شمال و شمال شرقی را در دستور کار خود قرار داده و پس از الحاق آن، گورستان شهر در بخش شمالی توسعه یافت. از سوی دیگر روند رو به رشد شهرنشینی و رشد و توسعه تهران به کلانشهر چند میلیونی «تهران بزرگ» و وجود تنها یک گورستان در این شهر اهمیت برنامه‌ریزی‌های شهری را در این سازمان دوچندان کرده است، طوری‌که شهردار تهران در برنامه‌های خود برای کلانشهر تهران در نظر داشت به‌منظور جلوگیری از تردد بی‌رویه شهروندان در ایام سال به جنوبی‌ترین نقطه شهر و دسترسی آسان به یکی از عناصر حیاتی شهرنشینی، تنها گورستان شهر تهران را در سه نقطه شرق، غرب و جنوب تهران توسعه دهد.
جزییات تازه از گورستان جدید پایتخت
احداث گورستان در شرق و غرب پایتخت تنها در حد یک ایده که از سوی مدیران شهری نیز دنبال می شود، ماند. اما به نظر می رسد احداث گورستانی در جنوب شهر تهران به مرحله عملیاتی نزدیک می شود. بعد از دو سال نگرانی از اتمام ظرفیت گورستان کنونی پایتخت مسئولان شهری از تفاهم نهایی برای تملک زمین جدید گورستان پایتخت می گویند.
هرچند بیشتر مدیران شهری از اعلام مکان جدید بهشت زهرا به دلیل ورود واسطه ها و بر هم خوردن تفاهم نامه واهمه دارند، رحمت الله حافظی رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران از نهایی شدن تفاهم نامه تملک مکان جدید بهشت زهرا خبر داد و گفت: امیدواریم از سال ۹۵ احداث گورستان جدید که در چند کیلومتری جنوب بهشت زهرای کنونی قرار دارد آغاز شود،
هزینه تملک این زمین ها که متعلق به آستان حرم امام (ره) است به صورت نقد و تهاتر پرداخت می شود. به گفته حافظی ظرفیت گورستان جدید پایتخت معادل بهشت زهرای کنونی است و دست‌کم تهرانی ها تا ۳۰ سال نباید نگرانی برای دفن مردگانشان داشته باشند.
اما نهایی شدن این تفاهم نامه را معاون خدمات شهری شهردار تهران تایید نمی کند. پرویز سروری رییس کمیسیون نظارت شورای شهر تهران نیز در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: موضوع تملک زمین برای احداث گورستان جدید پایتخت در دستور کار مدیریت شهری است اما این که این زمین حتما در نزدیکی بهشت زهرای کنونی باشد جزو اولویت ها نیست.
او در خصوص وجود دلال های خرید و فروش قبر در بهشت زهرا توضیح داد: این موضوع امکان پذیر نیست زیرا مالکان قبر تنها می توانند به بستگان درجه اول خود قبر منتقل کنند و امکان فروش قبر به افراد غیر را ندارند و از طریق همین قانون می توان با دلالی قبر مقابله کرد. اما اگر همشهریان تهرانی از تخلفات مشابه اطلاع دهند حتما با آن برخورد می کنیم.
ساماندهی گورستان های قدیمی
یکی از راهکارهای افزایش ظرفیت دفن در تهران استفاده از گورستان های قدیمی پایتخت بود. موضوعی که به نظر می رسد در حال حاضر در اولویت کاری مدیریت شهری نباشد.
مجتبی عبدالهی، معاون خدمات شهری شهردار تهران در این رابطه به مهر گفت: برنامه ای عملیاتی برای ساماندهی گورستان های قدیمی پایتخت نداریم و تنها مشاورین ما در حال مطالعه اطلاعات گورستان های قدیمی هستند. از دو سال پیش مشاورینی برای احیای گورستان های متروکه و متبرکه، مطالعاتی را آغاز کرده و ۱۲۰ گورستان قدیمی شهر تهران شناسایی شدند.
وی ادامه داد: ۴۰ گورستان به طور کامل تغییر کرده و ۸۰ گورستان متروکه و متبرکه که تعدادی از آنها در امام‌زاده ها بودند در حال مطالعه و شناسایی هستند تا چگونگی احیای آنها مشخص شود.
معاون خدمات شهری شهردار تهران با تاکید بر اینکه مدیریت شهری قصد احیای گورستان های قدیمی را دارد، گفت: در حال حاضر این طرح در مرحله مطالعاتی است و برنامه ای برای اجرایی کردن آن در دستور کار نیست. به گفته عبدالهی بررسی امکان بازدفن اموات به صورت محدود و محلی برای احیای این گورستان های قدیمی و شناسایی و تکمیل اطلاعات آن از برنامه های شهرداری در خصوص گورستان های قدیمی است.
وی ادامه داد: هنوز بسیاری از شهروندان، گورستان های قدیمی پایتخت را نمی شناسند و نیاز داریم این اطلاعات تکمیل شود.
نظرسنجی از تهرانی‌ها درباره قبر
اما تهرانی ها چقدر با دفن مجدد در گورستانهای قدیمی موافق هستند. یک نظرسنجی از شهروندان تهرانی درباره دفن مجدد در آرامستان‌های متروکه نشان می‌دهد در آرامستان‌هایی که در میان بافت‌های روستایی درون شهری قرار دارند و تدفین در آنها جریان دارد اغلب مردم نظر ممتنع دارند، در آرامستان‌هایی که در بافت جدید شهری قرار گرفته‌اند، تدفین در آنها متوقف شده، اما نشانه‌های بازار آرامستان در آن وجود دارد، نیمی از مردم موافق دفن مجدد هستند، در آرامستان‌هایی که در بافت جدید شهری قرار دارد و تدفین در آنها انجام نمی‌شود و نشانی از آرامستان نیز باقی نمانده اغلب مردم موافق دفن مجدد هستند همچنین در آرامستان‌هایی که در بافت حومه‌ای شهر قرار گرفته‌اند و تدفین در آنها جریان دارد، اغلب مردم مخالف دفن مجدد هستند، در مجموع ۴۳ درصد از شهروندان ساکن در محلات مجاور آرامستان‌ها موافق دفن مجدد، ۴۸ درصد مخالف و ۹ درصد ممتنع هستند. / مهر
