ابوالفضل مکرمی‌فر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی اظهار کرد: حوض انبار سه‌گنبدی تخته مایان در پشت ارتفاعات جنوبی شهر مشهد و ۸ کیلومتری شرق روستای مایان‌پایین(سفلی) در شهرستان بینالود قرار دارد.
وی در مورد تاریخچه و وجه تسمیه اثر اضافه کرد: روستای مایان، روستایی از توابع بخش طرقبه شهرستان بینالود در استان خراسان رضوی ایران است که منبع درآمد اهالی روستا محصولات کشاورزی که بیشترحاصل از باغداری، میوه و همچنین کشاورزی به‌صورت دیم و میوه‌هایی شامل گیلاس، آلبالو، زردآلو، آلو، سیب، گردو و از محصولات عمده این روستا است؛ از این رو به دلیل قرارگیری این حوض انبار در دشت‌های دیمه‌زار نزدیک این روستا آن را به این نام می‌شناسند.
محمود طغرائی، مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی نیز در خصوص مشخصات اثر، اظهار کرد: تخته‌مایان شامل عرصه نسبتا هموار با مساحت تقریبی ۳۰۰۰ هکتاری درپشت ارتفاعات جنوبی شهر مشهد است. این عرصه محل کشاورزی به صورت دیم اهالی روستاهای مایان بوده و در این عرصه کشاورزی، دو سازه آبی تاریخی برجای مانده است.
وی ادامه داد: حوض‌انبارسنگی سه گنبدی یکی از این دو بنای تاریخی بوده و این حوض‌انبار که عمدتا از سنگ ساخته شده شامل سه مخزن مدور متصل به هم است.
طغرائی تصریح کرد: ورودی بنا از سمت شمال بوده وشامل ۷ پله و دارای پوشش گنبدی است، قطرمخازن به ترتیب ۲.۸۰ متر، ۲.۸۰متر و۲.۴۰متر بوده و مخازن با یکدیگر ارتباط دارند.
مسئول دفترثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: بدنه این حوض‌ها سنگی بوده، ۳.۶۸ مترارتفاع داشته و۱.۸۰ متر در داخل زمین ایجاد شده‌اند، پوشش هریک ازآن‌ها با ترکیبی ازسنگ وآجر ایجاد شده است، هنوز بخشی از اندود ساروجی داخل آن‌ها باقی‌مانده و در برخی از نقاط با سیمان مرمت شده‌اند.
وی افزود: مالکان اراضی کشاورزی در مدیریت هدایت آب‌های سطحی به هنگام نزول باران و بهره‌برداری در فصول گرم برای آب شرب، استفاده از مصالح بومی وهمچنین مرتبط کردن سه مخزن مذکور، ازجمله ویژگی‌های فنی ونظام بهره‌برداری آن است.
طغرائی با بیان این‌که این سازه آبی کتیبه ندارد، ابراز کرد: با توجه به منحصربه‌فرد بودن طرح اثر و بومی‌بودن آن، نمی‌توان ازمقایسه تطبیقی به قدمت آن پی برد، اما با توجه به استفاده از آجرهای مربع شکل قدیمی دربدنه و سقف آن، قدمت این اثر را می‌توان به دوره صفویه نسبت داد.
وی در مورد ویژگی‌های خاص اثر گفت: مصالح بومی و همچنین مرتبط کردن سه مخزن مذکور، ازجمله ویژگی‌های فنی و نظام بهره‌برداری آن است.
