سال‌هاست که نخل‌داران استان بوشهر می‌گویند کم‌آبی درختانشان را کم‌جان کرده است.
بوشهر یکی از استان‌های خرماخیز کشور است و خرما نخستین محصول باغی آن به شمار می‌رود.
این استان در ۳۴ هزار هکتار از باغ‌های خود، ۶ میلیون اصله نخل دارد که سالانه بیش از ۱۶۰ هزار تن ثمر می‌دهند. بیش از ۷۰ درصد این ثمر در نخلستان‌های شهرستان دشتستان به دست می‌آید.
وقتی نخل‌دار دل از نخل‌هایش می‌کند
این روزها تصویری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده که در آن اشاره شده باغ‌داران روستای رودفاریاب شهرستان دشتستان به علت کمبود آب، تعدادی از نخل‌های خود را از جا درآورده و فروخته‌اند.این روستا در منطقه‌ای کوهستانی و خوش آب و هوا قرار دارد. روستایی با ۵۴۰ خانوار و حدود ۲ هزار نفر جمعیت.آقای سعیدی یکی از نخل‌داران این روستاست که خشکسالی و کم‌آبی او را ناچار کرده است ۲۰ اصله نخلش را به قیمت هر کدام یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بفروشد.
این کشاورز خریدار نخلش را نمی‌شناسد و نمی‌داند که نخل‌ها را کجا برده است.او می‌گوید: می‌گفتیم درخت بکاریم تا در دوران پیری بتوانیم نانمان را تامین کنیم حالا که پیر شدیم، نمی‌توانیم نان بچه‌مان را بدهیم.این نخل‌دار که ۲۰۰ اصله نخل دارد، با ناراحتی ادامه می‌دهد با این وضعیت کم‌آبی که امیدی به فعالیت باغ‌داری نیست هر کس نخل‌هایمان را خواست به او می‌فروشیم.
آقای دهقان باغ‌دار دیگری است که بیش از ۴۰۰ اصله نخل دارد و می‌گوید، ۵۰ اصله نخلش را از زمین درآورده است.او از دشواری‌هایی که برای آبیاری نخل‌هایش متحمل شده اشاره و عنوان می‌کند که پارسال استخری ساخته، آب خریده، در آن ریخته و سپس با پمپاژ، نخل‌هایش را آبیاری کرده است.او می‌گوید: هر تانکر آب را ۷۰۰ هزار تومان می‌خریدم که فقط برای آبیاری ۱۰ اصله نخل کافی بود.این باغ‌دار به جای خالی یکی از نخل‌هایش اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی خانواده‌ام به باغ می‌آیند و حال و روز نخل‌ها را می‌بینند گریه‌شان می‌گیرد.باغ‌دار دیگری می‌گوید: مجبوریم برای تامین هزینه خانواده نخل‌هایمان را بفروشیم. راه دیگری نداریم. بچه‌مان می‌خواهد مدرسه برود چگونه خرجش را بدهیم؟
یاد ایامی که رودفاریاب سیراب بود
رئیس شورای اسلامی روستای رودفاریاب می‌گوید: ۸۰ درصد مردم این روستا با کشاوزی روزگار می‌گذرانند.
ناصر زارعی از دهه ۶۰ یاد می‌کند که در روستایشان برنج کاشته می‌شد و دهه ۸۰ که بهترین مرکبات را داشتند و انگور و انجیر می‌کاشتند.او می‌گوید:کم‌آبی باعث شد که این کشتها از بین بروند و کشاورزان به سمت کشت نخل روی بیاورند که آب کمتری می‌خواهد. کشاورزان نخل‌ها را به روش غرقابی سیراب می‌کنند و میراب وظیفه سهمیه‌بندی آب میان کشاورزان را برعهده دارد.
رئیس شورای اسلامی روستای رودفاریاب اشاره می‌کند که، سال‌های گذشته نخل‌های روستا هر ۹ یا ۱۰ روز یک بار آب می‌خوردند، اما الان هر ۱۰۰ روز یک بار به نخل‌ها آب می‌رسد. به طوری که در تابستان نخلستان‌های روستا یک بار آب خورده‌اند.به گفته زارعی، نکته دیگری که باعث مشکل در زمینه تامین آب شده رعایت نشدن حق آبه روستا‌های تنگ فاریاب و رود فاریاب است. روستای رودفاریاب سهمی از چشمه تنگ فاریاب نصیبش نمی‌شود.
قول می‌دهیم مشکلات حل شوند، دست به ترکیب باغ نزنید
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر از این روستا به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری استان یاد می‌کند که به علت موقعیت کوهستانی و شرایط آب و هوایی و سرسبز بودنش مورد توجه گردشگران و طبیعت‌دوستان است.خسرو عمرانی به خشکسالی‌هایی اشاره می‌کند که نخلستان‌های این روستا را دچار مشکل کرده است و می‌گوید خواسته‌های کشاورزان رودفاریاب را با تلاش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و شرکت سهامی آب منطقه‌ای بوشهر و تعامل کشاورزان روستا‌های رودفاریاب و تنگ فاریاب پیگیری می‌کنیم تا نخل‌هایی که سرمایه ملی و روستا هستند، حفظ شوند.او از نخل‌داران می‌خواهد دست به ترکیب باغشان نزنند و درختانشان را حذف نکنند.
صادرات نخل قانونی است یا …؟
در نخلستان‌ها، میان نخل‌های مثمر نخل‌هایی هم هستند که دیگر به ثمر نمی‌نشینند یا رقمشان به گونه‌ای است که بازارپسندی ندارد. در این شرایط نخل‌دار می‌تواند تقاضای حذف درختش از زمین و صادرات آن را بدهد تا گروه تحقیقاتی برای آن تصمیم بگیرند.به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر، گروه تحقیقاتی استانی و ملی چند بار از باغ متقاضی بازدید می‌کنند و در صورت تایید، با شرایطی به او اجاز می‌دهند که نخل‌هایش را صادر کند.عمرانی می‌گوید: گونه‌هایی مانند کبکاب، خاصویی و شکر که جزء ذخایر ژنتیکی کشور به شمار می‌روند به هیچ وجه صادر نمی‌شوند، اما گونه‌هایی مانند زاهدی و برهی که در کشورهای حوزه خلیج فارس وجود دارد، در شرایط خاصی امکان صادرات دارند.
او ادامه می‌دهد: نخل‌هایی می‌توانند صادر شوند که غیراقتصادی و غیرتجاری باشند، فرسوده شده باشند و با تعهدی که از کشاورز گرفته می‌شود گونه‌هایی دیگر جایشان را بگیرد.عمرانی ادامه می‌دهد: بسیاری از کشاورزان در کنار نخل‌های قدیمی‌شان نخل نو کاشته‌اند و از ما می‌خواهند کمکشان کنیم تا نخل‌های قدیمی را صادر کنند.
نخل‌های رودفاریاب صادر نشده، در همین منطقه است!
در همین حال، در پی انتشار تصاویری در فضای مجازی مبنی بر فروش درخت‌های نخل در شهرستان دشتستان و صادرات آنها به کشورهای حوزه خلیج فارس، دادستان این شهرستان فضاسازی‌های صورت گرفته را در این زمینه تکذیب کرد.یاسر حیدری با بیان اینکه این نخل‌ها غیرمثمر و دارای محصول با کیفیت پایین بوده‌اند، گفته است، فردی که صاحب این درخت‌های نخل بوده، حدود ۱۸ درخت را به دلیل بی کیفیت بودن محصول به قیمت هر کدام حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌فروشد و کارشناسان جهاد کشاورزی نیز غیرمثمر بودن و نداشتن صرفه اقتصادی نخل‌ها را تایید کرده‌اند.
او با تکذیب ادعای صادرات نخل‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس، بیان کرده است: حسب مصاحبه صورت گرفته کارشناسان جهاد با فرد مورد نظر، این نخل‌ها در فضای سبز منطقه مورد استفاده قرار گرفته است.دادستان دشتستان عنوان کرده است: صادرات نخل فقط با مجوز جهاد کشاورزی صورت می‌گیرد و جهاد کشاورزی تنها در مورد محصولات غیرمثمر چنین مجوزی صادر می‌کند و این اقدام هم تشریفات پیچیده‌ای دارد.
تصاویر صادرات نخل مربوط به سال‌های قبل بود
حیدری با بیان اینکه فروش نخل در شهرستان دشتستان رواج ندارد، تاکید کرده است، تصویر منتشر شده که نشان‌دهنده بارگیری و صادرات نخل در اسکله است نیز مربوط به سالیان قبل است و ارتباطی به این نخل‌ها ندارد.
او گفته است، از آنجایی‌که درخت نخل نیاز به آب‌دهی مستمر ندارد، ادعا‌های مطرح شده مبنی بر بی‌حاصل بودن این درختان بر اثر کم آبی نیز صحت ندارد.دادستان دشتستان گفت: نخل‌های با کیفیت بالا جایگزین نخل‌های غیرمثمر شده است.
حذف نخل در رودفاریاب بدون مجوز بوده است
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر با اشاره به اتفاق اخیری که در روستای رودفاریاب دشتستان رخ داده است، می‌گوید: حذف نخل‌ها در این روستا بدون مجوز بوده است و باید علت اینکه باغ‌داران تصمیم به جابه‌جایی درختانشان گرفته‌اند به طور دقیق بررسی شود.
جابه‌جایی نخل آخرین راه حل است
رحیم خادمی با اشاره به شناسایی ۱۶۵ رقم خرما در این استان می‌گوید: برخی از این رقم‌ها بومی هستند یعنی در استان بوشهر یا برخی استان‌های دیگر کشت می‌شوند و برخی غیر بومی به شمار می‌روند یعنی در کشورهای دیگر هم وجود دارند.او ادامه می‌دهد: رقم کبکاب یا شهابی، بومی استان بوشهر است و در کشورهای دیگر وجود ندارد، اما رقم مجول خارجی است یا رقم برهی در دیگر کشور‌ها نیز وجود دارد و غیربومی هستند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر عنوان می‌کند که اجازه حذف نخل با شرایط خاصی صادر می‌شود که یکی از آنها این است که رقمش غیربومی باشد و دیگر اینکه باغ از حالت باغ خارج نشود و تغییر کاربری پیدا نکند.
او می‌گوید: نخل‌های مثمر هم اگر بومی نباشند پس از طی روال قانونی می‌توانند جابه‌جا شوند.این پژوهشگر ادامه می‌دهد: به طور کلی در صورتی اجازه جابه‌جایی نخل‌ها داده می‌شود که راه‌حلی غیر از آن وجود نداشته باشد و در این حال هم ترجیح این است که در داخل کشور جابه‌جا شوند.او عنوان می‌کند: در استان بوشهر هم گاه جابه‌جایی نخل را درون استان داشته‌ایم، البته برخی جابه‌جایی‌ها درست نبوده است مانند بزرگراه امام علی (ع) بوشهر که هم نخل‌های مناسبی انتخاب نشدند هم زیرسازی لازم برای کشت مهیا نشده بود.
صادرات ذخایر ژنتیک ممنوع است
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر می‌گوید: کمیته بذر و نهال در زمینه جابه‌جایی یا حذف درختان نظر می‌دهد که مرکز ما هم در این کمیته نماینده دارد.خادمی تاکید می‌کند که اجازه صدور درختانی که ذخایر ژنتیک استان و کشور محسوب می‌شوند به خارج از کشور، به هیچ وجه داده نمی‌شود.
به گفته او، کسانی که قصد حذف درختان به تعداد زیاد دارند باید درخواست خود را به سازمان جهاد کشاورزی بدهند تا پس از بررسی‌هایی که سختگیرانه هستند، مجوز صادر شود.معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر نیز بیان می‌کند به طور معمول باغ‌دارکه مالک خصوصی است دست به حذف پراکنده درختان فرسوده و غیرتجاری باغش می‌زند، اما اگر کسی بخواهد به صورت گسترده این کار را انجام دهد باید مجوز بگیرد.عمرانی همچنین به این نکته اشاره می‌کند اگر نخل‌داری قصد دارد با حذف درختان، باغش را تغییر کاربری دهد، این کار نیاز به مجوز امور اراضی دارد.
قطر خریدار اصلی نخل‌های بوشهر
معاون سازمان جهاد کشاورزی بوشهر عنوان می‌کند: از سال ۱۳۹۷ تا کنون، ۳ هزار و ۷۴۷ اصله نخل در سطح ۲۴ هکتار با مجوز صادر شده است.عمرانی بیان می‌کند: عمده نخل‌های استان بوشهر به قطر صادر شده است، زیرا این کشور برای برگزاری جام جهانی فوتبال آماده می‌شود و برای توسعه فضای سبز خود به این نخل‌ها نیاز دارد.
نخل‌داری که ۱۲۰۰ نخل غیرتجاری خود را فروخت
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر با اشاره به تعهد باغ‌داران متقاضی صادرات نخل به جایگزینی نخل‌های جدید، می‌گوید: نخل‌داری در شهر دالکی شهرستان دشتستان رقم زاهدی در باغ خود کاشته بود که مناسب منطقه نبود و محصول مناسبی نداشت.سمیه فرح‌بخش ادامه می‌دهد: سال ۱۳۹۷ با بررسی صورت گرفته مجوز صادرات برای ۱۲۰۰ اصله یا نفر نخل او صادر و درختانش به قطر فرستاده شد، اما به جای آن گونه برهی را کاشت که رقمی بازار پسند است. همچنین روش آبیاری باغش را به روش قطره‌ای تغییر داده است تا در شرایط کم‌آبی، نخل‌هایش تشنه نمانند.
نخل‌های ۷ هزار هکتار نخلستان دشتستان باید نو شوند
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی بوشهر می‌گوید: به طور طبیعی نخل‌های فرسوده باید حذف و ارقام جدید جایگزین آنها شوند. ما در طرح تحول نخلستان دشتستان هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم که بیش از ۷ هزار هکتار از نخل‌های این شهرستان که درجه ۳ هستند و قابلیت تولید اقتصادی ندارند، حذف شوند و ارقام تجاری جای آنها را بگیرند.
نخل‌داران رودفاریابی راهکار را چه می‌دانند؟
دهقان یکی از نخل‌داران روستای رودفاریاب می‌گوید: تنها مشکل نخل‌های اینجا کم‌آبی است از مسئولان کمک خواسته‌ایم می‌گویند منابع آبی وجود ندارد که بخواهند به ما اختصاص دهند. زمین اینجا هم تا عمق ۱۵ یا ۱۶ متر، آب ندارد و باید چاه را با عمق بیشتری حفر کرد که اجازه نمی‌دهند.او ادامه می‌دهد: از آذر که بارندگی شروع می‌شود تا اردیبهشت می‌توانیم از آب باران برای آبیاری باغ استفاده کنیم، اما برای این کار نیاز به طرح آبخیزداری داریم.
رئیس شورای اسلامی روستای رودفاریاب هم به پیشنهاد‌هایی که کشاورزان برای بهبود این شرایط دارند اشاره می‌کند و می‌گوید: اجرای طرح آبخیزداری که البته کار‌هایی شروع شده، ساخت استخر مشترک، لوله‌گذاری در کانال‌های آبیاری نخلستان‌ها تا آب کمتری تبخیر شود و اجازه حفر چاه عمیق که به صورت مشاع همه از آن بهره ببرند، خواسته‌هایی است که کشاورزان از مسئولان دارند.زارعی بیان می‌کند: پارسال برای مجوز حفر چاه درخواست دادیم، اما شرکت سهامی آب منطقه‌ای بوشهر مجوز نمی‌دهد.
رئیس شورای اسلامی روستای رودفاریاب عنوان می‌کند که مشکلات کم‌آبی را پیش از این به گوش مسئولان رسانده‌اند و حتی کارگروهی برای حل این مشکلات تشکیل شده بود، اما کرونا باعث شد که کار ادامه نیابد.
مطالعه ۴۳ سازه آبخیزداری در حوزه آبخیز رودفاریاب
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر از برنامه‌های این اداره کل برای کمک به حفظ ذخایر آب رودفاریاب اشاره می‌کند و می‌گوید: حوزه آبخیز رودفاریاب ۲۲ هزار و۸۶۱ هکتار مساحت دارد که برای ساخت ۴۳ سازه آبخیزداری به ارتفاع مفید ۳ تا ۱۰ متر در آنجا مطالعه شده است.غلامرضا منتظری ادامه می‌دهد: برای امسال تکمیل سازه شماره ۶ و احداث سازه شماره ۹ با حجم ۲ هزار و۸۹۰ مترمکعب سنگ و ملات واعتبار۳۰ میلیارد ریال برنامه‌ریزی شده است.
او عنوان می‌کند: اگر اعتبار بیشتری اختصاص یابد می‌توانیم سازه‌های بیشتری را بسازیم.مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر با اشاره به اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری باعث مهار سیلاب و تقویت سفره‌های زیرزمینی می‌شود، بیان می‌کند: این طرح‌ها موجب می‌شود که آب به تدریج جاری شود و به همین علت باغ‌های منطقه با تاخیر می‌توانند از آب استفاده کنند و از سوی دیگر سفره‌های زیرزمینی تغذیه می‌شوند تا از بحران‌های بعدی جلوگیری شود.
نخل‌ها سرمایه کشورند
معاون سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر هم نخیلات را سرمایه کشور می‌داند که از نظر‌های مختلف از جمله اقتصادی، امنیتی و محیط زیست اهمیت دارد و صیانت از آن را وظیفه خطیر جهاد کشاورزی عنوان می‌کند.
عمرانی از همه کسانی که از موارد قطع درختان اطلاع پیدا می‌کنند خواست به سازمان‌های متولی خبر دهند تا قبل از اینکه درختی قطع شود چاره‌کنند و از حذف این سرمایه ملی جلوگیری شود.نخل‌داران روستای رودفاریاب از همه مسئولانی که دستشان می‌رسد درخواست کمک دارند؛ کمک برای حفظ تنها راه گذران زندگی‌شان.آنان می‌گویند اگر کسی به دادشان نرسد و نخل‌ها تشنه بمانند، باید قید باغ‌داری را بزنند و نخل‌ها را بفروشند. چون درآمد دیگری ندارند، بیمه هم نیستند که بازنشستگی داشته باشند.کم‌آبی، فقط مشکل باغ‌داران این روستا نیست، دیگر نخل‌داران بوشهری هم با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند.نخل‌های صبور این دیار تشنه چاره‌ای هستند که همین جا سرپابمانند و صاحبانشان مجبور نشوند آنها را روانه کشورهای دیگر کنند. فعالان حوزه کشاورزی نیز امیدوارند که حذف نخل‌ها به قیمت از دست رفتن سرمایه‌های این دیار تمام نشود.
