شهرستان زیبای دالاهو با داشتن مناطق طبیعی چون سراب کرند، سراب شالان یا ریجاب در زبان محلی ریژاو و سراب های دیگری ازجمله سراب قلعه زنجیر و سراب رشمینه، آبشار ژالگه در کنار آثار تاریخی و فرهنگی مهمی چون مجموعه قلعه یزد گرد، مقبره ابودجانه و مسجد عبدالله ابن عمرهمواره نقش مهمی در جذب گردشگران به این منطقه ایفا کرده است.
آب و هوای بسیار مناسب و باغات فراوان و آبشارهای بسیار طبیعی همواره سبب شده تا شمار زیادی از گردشگرانی که از دیدن جاذبه های طبیعی لذت ببرند سری به این منطقه و زیبایش بزنند.
شهرستان دالاهو با مساحت یک هزار و ۹۳۰ کیلو متر مربع، در قسمت غربی استان کرمانشاه واقع شده که از شمال به شهرستان های جوانرود و ثلاث باباجانی، از غرب به سرپل ذهاب، از جنوب غربی به گیلانغرب، از شرق و جنوب شرقی به اسلام آباد غرب و از شمال شرق به کرمانشاه محدود می شود.
اهالی این منطقه بیشتر از طوایف گوران کرندی، باباجانی و دهستان های بیونیج و بان زرده و از نژاد کُرد بوده و با گویش کُردی گورانی که ترکیبی از لهجه‌های کُردی اورامانی، کرمانج، لکی و کُردی کرمانشاهی تکلم کنند.
نمایی از روستای «بان زلان» کرندغرب
کتب کلامیِ شان نیز به سبک کُردی گورانی نگاشته شده و از نظر اعتقادی اکثریت مردمان این دیار پیرو مسلک اهل حق و اقلیتی از آنان اهل تسنن و تشیع هستند.
در شهرستان دالاهو ۲۰۳ نفر صنعتگر وجود دارد که از این تعداد ۱۱۵ نفر چاقوساز، ۶۵ نفر در زمینه ساز سنتی و ۲۳ نفر در رشته گلیم بافی و سایر رشته‌های صنایع دستی مشغول فعالیت هستند.
چاقوسازی، فلزکاری و ساخت ادوات موسیقی و ابزار کشاورزی، گلیم، گیوه موج (چادر شب) و سبد از صنایع دستی شهرستان دالاهو است که بخشی از این آثار به دلیل مرغوبیت به خارج از کشور صادر می شود.
شهرستان دالاهو از نظر موقعیت طبیعی، جغرافیایی و اقتصادی قابلیت های بسیار خوبی دارد که وجود تنگه و گذرگاه پاتاق در غرب آن که در گذشته های دور به دروازه آسیا و عقبه حلوان موسوم بوده و قرار گرفتن بر سر مسیر جاده باستانی ابریشم و شاهراه اتصال ساکنان زاگرس و فلات مرکزی ایران به میان رودان و اماکن زیارتی بر اهمیت این منطقه افزوده است.
روستای شالان با آب و هوایی دلپذیر در فصل بهار و وجود رودخانه الوند در داخل روستا در کنار سایر روستاهای این منطقه ار جمله روستای حریر و سرخه دیزه از قابلیت های گردشگری این منطقه هستند.
پیشینه تاریخی
طبق اسناد تاریخی شهرستان دالاهو همان (بالاهوته) یا (بالاهوتا) باستانی است که شیلهاک- اینشوشیناک، پادشاه عیلام باستان (حدود ۱۱۵۱- ۱۱۶۵ ق. م) از آن یاد می کند.
آثار باستانی به جای مانده تاریخی در منطقه دالاهو بیانگر قدمت این منطقه است که به دوران ایران باستان (دوره ساسانی) و قبل از ظهور اسلام بر می گردد. بر اساس نوشته ها و یادداشت های تاریخ نویسان؛ کرند(کارینا) چنین توصیف شده است: «در مرج القلعه شهر زیبایی وجود دارد که هوای آن بسیار سرد و آبهای سردی نیز در آن جاریست. که باید همان کرند باشد. کرند در میان کوهی بلند واقع است و آب و هوایش دلپسند و نافع، بام خانه هر یک صحن خانه دیگری است؛ و از دور با شکوه و از هر عیب و نقصی، عاری و بریست، از یک طرف کوه و از طرف دیگر باغات بسیار. دارای بارویی مهم و حول و حوش آن روستاهای پرجمعیت و خوب. میوه جات مرغوب، انگورش مشهور آفاق و هندوانه اش در شیرینی طاق. اهالیش با قوت و تنومندند و قوی هیکل و بلند قامت و توانایی هر یک به قدر ۱۰ مرد است.
یعقوبی حکایت می کند: که در مراتع آن خلفای عباسی ایلخی اسبان خود را نگه می‌داشتند و در دوره افشاریه مرکز تدارکات سپاه نادری بوده است.
در سفرنامه ناصرالدین شاه به نقل از “اوژان اوبن” چنین آمده است: «کرند قصبه بزرگی است با ۶۰۰ خانوار کرندی و حدود ۲۰ خانوار یهودی، اهالی آن بیشتر از طایفه گوران کرندی، باباجانی و دهستان های بیونیج و بان زرده می باشند. رباط بسیار بزرگی که شاه سلیمان صفوی به اهتمام شیخ علیخان زنگنه ساخته، لیکن گردش روزگار از کارش انداخته، آسیابشان پانزده مجراست و آبشان بی حد و مرز، ۶ دستگاه چخماق سازی دارند و شب و روز در کارند. چشمه هایی در یک فرسنگی آنجاست که مشهور به سرچشمه و زیباست همه کس از کیفیت آن چشمه در حیرت است و چشم و دل مسافر مجاور از استحضارش بی بصیرت …» در کرند، محلات شوا، زرده و در بند همچنان بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ کرده است.
سرخه دیزه و تاق گرا مشهورترین آثار باستانی قبل از اسلام در شهرستان دالاهو
در روستای سرخه دیزه بقایای قلعه عظیمی از روزگار ساسانیان برجاست که از قلوه سنگ و ملاط ساخته شده و ۲ نوع آجر با ۲ رنگ نخودی و قرمز در ساخت آن به کار برده شده است.
تاق گرا دیگر بنایی است که ایوان سنگی مسقفی دارد که در دروازه کوهسار زاگرس و گردنه گِل سیاه در تنگه پاتاق موجود است، علت بنای آن را عده ای توقفگاه موکب شاهی و عده ای دیگر علامت سرمدی ایالت ماد از ایالت اشکانیان تصور کرده اند.
نمایی از طاق گرا اثری بازمانده از دوران ساسانیان
مقبره ابودجانه، مسجد عبدالله بن عمر و مقبره بابا یادگار آثار باستانی بعد از ظهور اسلام
مقبره ابودجانه (۲جانبه) که برای اهل تسنن متبرک و محترم است، او یکی از یاران پیامبر(ص) بوده که در جنگ های اُحد، بدر و دیگر غزوات نبی اکرم(ص) حضور داشته و در جنگ یمامه با مسیلمه کذاب به درجه شهادت رسید.
این مقبره واقع در قبرستان قدیمی متعلق به دوران صدر اسلام و با معماری دوران ساسانی در نزدیکی ریجاب منسوب به ابودجانه از اصحاب پیامبر اکرم است که در جنگ احد مانند حضرت علی (ع) هنگامیکه مشرکان مسلمین را شکست دادند در کنار پیامبر (ص) ماند و از آن حضرت مردانه دفاع کرد.
مسجد عبدالله بن عمر، این بنا به ظاهر از بناهای قبل از اسلام بوده که پس از ظهور اسلام در ایران به مسجد تبدیل شده، اهالی منطقه بنای مسجد را به عبدالله بن عمر فرزند خلیفه دوم نسبت می دهند و به همین نام نیز معروف شده است.
مسجد عبدالله ابن عمر در محل روستایی قدیمی و متروک در انتهای دره زیبای شالان قرار دارد این مسجد که از معدود مساجد تک مناره جهان است احتمالا از نخستین مساجد ساخته شده در ایران همزمان با فتوحات اولیه مسلمانان صدر اسلام است.
دسترسی به مسجد از طریق کوچه باغ های زیبای بالا دست روستای شالان و حرکت در امتداد مسیر سرچشمه رودخانه الون در کنار سراب شالان امکان پذیر است.
مقبره بابا یادگار، یکی از بقعه های متبرک اهل حق که در قریه بان زرده نزدیک قلعه معروف یزدگردی است، هویت حقیقی بابایادگار مانند دیگر مشایخ اهل حق معلوم نیست ولی از آنجا که غالب این مشایخ در اوایل حکومت صفویان زندگی می کرده اند ردپایی در تاریخ از آنان می توان سراغ گرفت.
مسجد عبدالله بن عمر در نزدیکی ریجاب
روستای بان زرده
دهستان «بان زرده» و به خصوص روستای «بان زرده» در ۱۲ کیلومتری شمال غربی ریجاب دارای آثار فراوانی از دوره ساسانیان است که مهمترین این آثار می توان به؛ بان مَه زاران، قلعه گَه، گنبد کلایی، قبر سلطان سی قلی مَه، قلعه و برج خاموشی، زندان دو ناب، پل دروازه، قلعه ویرانه، بهشت و دوزخ، بابا شیخ، نقاط حجاری شده دره «هونان»، نهرگبری (جوگوری)، مسجد ریجاب، گمری ملک، قلعه سراب کنار، قلعه تاش خیزی، قبر شیخ بایزی بستان، برج ریجاب، قلعه بان زرده، قلعه یزد گردی، نقاره خانه، آشیابا، گچ گنید، آشپز خانه، دیوار دفاعی نام برد.
قلعه یزگرد
قلعه یزدگرد نام مجموعه تاریخی و فرهنگی در روستای زرده از توابع شهرستان دالاهو است این مجموعه از چندین بنای محصور در پناه دیواری به قطرچهارمتر و مرتفع متشکل از برج های پشتیبان، اتاق های نگهبانی و مزغل های پیکانی شکل جهت استقرار تیراندازان مدافع تشکیل شده است.
بنای قلعه، برج آشیاب، برج نقاره خانه، آشپزگاه، دیوار دفاعی پیوسته پیرامونی مجموعه، دروازه، آتشکده قلعه داور، محوطه گچ گنبد، هشتره و تپه رش، زندان و کاکا کشتیه از جمله بناهای اصلی تشکیل دهنده این بنای متعلق به دوران اشکانی هستند.
موزه مردم شناسی
موزه مردم شناسی از دیگر جاذبه های شهرستان دالاهو است که برخی فعالیت های رایج در منطقه چون ساخت تنبور و آهنگری سنتی با کمک ماکت ها در کنار دیگر جنبه های زندگی مردمان این ناحیه در فضایی محدود به نمایش درآمده است.
دالاهو آماده پذیرایی از مسافران نوروزی است
سرپرست فرمانداری دالاهو با تبریک سال نو گفت: تمامی تمهیدات و اقدام های لازم از سوی ستاد خدمات سفر برای پذیرایی از مسافران و گردشگران نوروزی در این شهرستان فراهم شده است.
«کیومرث جلیلیان» به خبرنگار افزود: در شهرستان دالاهو جاذبه های طبیعی و گردشگری بسیاری وجود دارد از جمله منطقه گهواره، ریجاب و منطقه تفریحی ناودار کرند که از مناطق خوش آب و هوای استان کرمانشاه است و پذیرای شمار زیادی از گردشگران و مسافران نوروزی است و مردم از ابتدای نوروز تاکنون استقبال بسیار خوبی از آن داشته اند.
وی اظهار داشت: ظرفیت اسکان رسمی شبانه ۱۰۰ نفر در شهرستان فراهم شده است و به طور غیر رسمی و با استفاده از مشارکت های مردمی و داوطلبانه ۵۰۰ نفر را به صورت شبانه اسکان داریم.
سرپرست فرمانداری دالاهو ادامه داد: یک هتل و مسافرخانه و ۲ مرکز بوم گردی هم اکنون در کرند و یکی از روستاهای شهرستان برای خدمات دهی به مسافران فعالیت دارند که ظرفیتشان پر شده و مکان های غیر رسمی نیز برای خدمات دهی به مسافران آماده هستند.
جلیلیان از نظارت های لازم در بحث بهداشت با توجه به شیوع کرونا بر مراکز اقامتی و عرضه مواد غذایی خبرداد و گفت: دستگاه های مرتبط در زمینه مقابله با ویروس کرونا کنترل های لازم را انجام می دهند ولی از گردشگران و مسافران درخواست داریم که رعایت مسایل بهداشتی را جدی بگیرند.
او از استقرار ۲ نمایشگاه دایمی خبر داد که یکی عرضه مصنوعات فلزی و چاقو به عنوان یک برند در سطح ملی است و دیگری نمایشگاه عرضه گیاهان خوراکی و دارویی است که استقبال بسیار خوبی از این ۲ نمایشگاه شده است.
شهرستان دالاهو در ۱۰۰ کیلومتری غرب کرمانشاه حدود ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد.
