در یادداشتی در روزنامه شرق به قلم رحیم عبادی می‌خوانیم: «بر اثر ویروس کرونا مدارس و مراکز آموزشی در سراسر جهان تعطیل شده و بر اساس آمار سازمان یونسکو در نهم فروردین بیش از ۱.۵ میلیارد نفر به‌واسطه کرونا از آموزش رسمی محروم شده‌اند. از سوی دیگر درس‌ها و کتاب‌های جدیدی در مدرسه کرونا گشوده و جهانیان را به یادگیری آموزه‌های نوینی فرامی‌خواند که ذهن و اندیشه بسیاری را در ایران و جهان مشغول خود ساخته است. مروری بر درس‌های کرونا می‌تواند درِ مدرسه جدیدی را به نام «مدرسه کرونا» به روی همه ما بگشاید.
درس اول: تندرستی و سلامتی بالاترین نعمت‌هاست
به تعبیر حضرت علی (ع) «سلامتی تن نه‌تنها بزرگترین موهبت الهی است بلکه سرچشمه همه فعالیت‌ها و تلاش‌ها و برکات است.» شاید این تعبیر پیامبر خدا (ص) که فرمود: «دو نعمت است که شکر آن گذارده نمی‌شود، نعمت امنیت و نعمت سلامت» بیش از گذشته تأمل‌برانگیز باشد. ارزش سلامتی جان انسان تا آنجاست که برای حفظ و نگهداشت آن صمیمانه‌ترین و عاشقانه‌ترین روابط انسانی از روابط مادر و فرزند تا زن و شوهر، برادر و خواهر و… تا روابط بین دولت‌ها و روابط جهانی فدای سلامت انسان خواهد شد. بنابراین جا دارد که برای حفظ و ارتقای سلامتی بالاترین سرمایه‌گذاری‌های فردی و حکومتی را در جامعه جایز شمرد.
درس دوم: احترام و تبعیت از دانش تخصصی و حرفه‌ای
حوادث کرونا نشان داد که مرجع تصمیم‌سازی و تصمیمگیری در هر زمینه باید مبتنی بر دانش تخصصی و حرفه‌ای باشد و باید به دانش بشری و تجارب سال‌های متمادی تلاش اندیشمندان و حکیمان و دانایان هر حوزه احترام گذاشت و آنها را در صدر تصمیم‌سازان نشاند و هر کس فقط مجاز باشد در حوزه تخصصی خودش اظهار نظر و تصمیم‌سازی کند. یعنی همان گونه که در امور پزشکی نظر پزشکان مرجعیت دارد، باید در امور اقتصادی رأی اقتصاددانان، در امور سیاست خارجی دیدگاه دیپلمات‌ها، در امور اجتماعی نظر صاحب‌نظران اجتماعی و در امور مدیریت رأی متخصصان امر مدیریت حجت باشد؛ کمااین‌که در امور فقهی و احکام نظر فقها و مراجع دینی حجت قطعی است.
درس سوم: وحدت در مدیریت و اداره کشور
تجارب بشری و تجارب ما در ایران نشان داده است که برای حل مسائل اساسی کشور باید در سیاست‌گذاری‌ها و اجرا وحدت رویه، همدلی و همراهی وجود داشته باشد. این مهم موجب چابکی در تصمیمات و سرعت عمل و اقدام به موقع خواهد بود.
درس چهارم: برابری همه انسان‌ها
مداخلات بشر تاکنون به نحوی رقم خورده که گویی طبقه فرادست و فرودست، شاه و گدا، ارباب و رعیت، ثروتمند و فقیر، حاکم و محکوم، تفاوت‌های نژادی، مذهبی، قومی و قبیله‌ای و جغرافیایی و… بخش‌های جداناپذیر عالم هستی است و انسان مغرور در عالم هستی شرایط زیستی را به نحوی رقم زده که به فکر ساختن ماشین هوایی در سال ۲۰۲۰ است و رهبران جهان در این که کدام‌یک باید کل جهان را اداره کنند، با هم در نزاع هستند. در حالی که ویروس کووید ۱۹ شیوع پیدا کرده و همه معادلات بشری و نظام‌های اجتماعی جهان را مختل کرده است. ویروس کووید ۱۹ معروف به کرونا در عمل هیچ‌گونه تبعیض میان فقیر و غنی، قوی و ضعیف، سفید و سیاه، ارباب و رعیت قائل نیست و تفاوت‌های نژادی، مذهبی، ملیتی، پیشرفته یا عقب‌مانده در مدرسه‌اش جایی ندارد. در این مدرسه همه انسان‌ها باهم برابر هستند و هیچ‌یک بر دیگری برتری ندارد.
درس پنجم: برادری انسان‌ها نسبت به یکدیگر
درس دیگر ویروس کووید ۱۹ پیوستگی سرنوشت همه انسان‌ها در جهان هستی است و دیواری میان انسان‌ها و ملت‌ها وجود ندارد و تنها راه نجات درک متقابل، تعاون و همکاری با یکدیگر است و ملت‌ها و دولت‌ها حتی برای نجات جان خود باید به دیگران کمک کنند. تعیین مرزهای جغرافیایی نباید به معنای دوری از درد و رنج دیگران و احساس امنیت در چاردیواری محلی، ملی و بین‌المللی باشد. همدلی، همراهی، همکاری و کمک به یکدیگر در میان مردم ما موجب همبستگی اجتماعی و همدردی میان آنان است؛ چنانچه برخی از اتفاقات ایام اخیر یادآور همدلی هشت سال دفاع مقدس است، این همدلی‌ها و کمک به یکدیگر موجب انسجام اجتماعی، همبستگی ملی و هم‌زبانی ملت و دولت خواهد بود؛ امری که جامعه ما بیش از هر زمانی به آن نیازمند است.
درس ششم: صداقت و راست‌گویی
در مدرسه کرونا دروغ ممنوع است و راه نجات از بیماری فراگیر ویروس کرونا همکاری مردم و پیش‌نیاز همکاری مردم، گفتار و رفتار صادقانه دولت‌ها، حاکمیت و رسانه‌های رسمی با مردم است. رسانه‌های خارجی و جریانات بدخواه ملت ایران در خارج از کشور بر موج بی‌اعتمادی سوار شده و طبل بی‌اعتمادی و در نتیجه تشدید شکاف بین ملت و دولت را بر هر کوی برزن به صدا درآورده‌اند. اینک که اراده ملی بر همدلی، همبستگی و اتحاد برای مبارزه با کرونا فراهم شده و زمینه برای انسجام اجتماعی بیش از هر زمان مهیا شده، بر حاکمیت، دولت و همه نهادهای مسئول فرض است با اطمینان به مردم و انجام رفتارهای پیش‌بینی‌پذیر و مسئولانه اعتمادآفرینی را نهادینه کنند.
درس هفتم: پذیرش تغییرات
جامعه و جهان در حال تغییر است. حتی بیماری‌ای مانند کووید۱۹ به تعبیر پزشکان در حال تغییرات پیچیده و پیشرفته‌ای است که به‌راحتی تشخیص، درمان و حتی مقابله با آن امکان‌پذیر نیست. این نشان می‌دهد همه چیز در زندگی، ثابت، جاوید و پایدار نیست. پس انسان‌ها هم باید خود را برای تغییرات بزرگ در زندگی شخصی، شغلی و اجتماعی آماده کنند و یک بازنگری همه‌جانبه در آرای و اندیشه‌ها و رفتار خود با خالق هستی، جهان آفرینش، جامعه جهانی و با خویشتن آغاز کنند.
درس هشتم: تحول در نظام آموزشی
سال‌های متمادی است که دانشجویان، دانش‌پذیران و دانش‌آموزان، استادان، صنعتگران و نخبگان جامعه از ناکارآمدی و ناتوانی نظام آموزشی در تأمین نیازهای اساسی بشر برای زندگی بهتر گله دارند. با ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات انتظار می‌رفت این مقاومت‌ها شکسته و نظام‌های آموزشی، دنیای مجازی و فناوری‌های تحول‌آفرین از جمله شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی باز و تحولات محیطی مبتنی بر فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی(ICT) را همراهی کنند. اینک ویروس به ظاهر کوچک کرونا توانست درِ همه مدارس و دانشگاه‌ها، آموزشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی را یک‌باره ببندد و بیش از ۱.۵ میلیارد نفر را در جهان از رفتن به مدارس و دانشگاه‌ها محروم کند. اگرچه مدارس و دانشگاه‌ها در روزهای اخیر تعطیل شده‌اند اما به یاد داشته باشیم که یادگیری تعطیل نشده است و کلاس‌ها، مدارس و دانشگاه‌های جدیدی متناسب با تحولات امروزی به روی آنان گشوده شده و مؤلفه‌ها و فاکتورهایی دارد که سال‌های متمادی مورد انتظار نظام‌های آموزشی بوده است؛ ازجمله کاربردی‌بودن آموزش، انعطاف‌پذیری، در دسترس بودن منابع آموزشی آسان و کم‌هزینه، متنوع بودن منابع یادگیری به تأکید بر استفاده از فیلم و تصاویر در یادگیری، عشق و علاقه به یادگیری یا تقاضامحوری به‌جای عرضه‌محوری.
درس نهم: کرونا معلم بزرگ هوشمند و روزآمد است.
هم قدرت تخریب بالا و هم قدرت سازندگی شگفت‌انگیزی دارد، هم انسان را ناتوان می‌کند و هم انسان را توانمند نسبت به گذشته خواهد کرد؛ به قول بیل گیتس به ما یادآوری می‌کند که این شرایط می‌تواند یک پایان یا آغازی دوباره باشد، می‌تواند زمانی برای تأمل و درنگ باشد برای یادگرفتن از اشتباهات یا می‌تواند آغاز چرخه‌ای باشد که آن‌قدر ادامه یابد تا ما نهایتا آن چه را باید یاد بگیریم، به ما یادآوری کند که کره زمین بیمار است. باید همان‌طور که به سرعت خالی‌شدن قفسه‌های دستمال توالت را نگاه می‌کنیم، به میزان جنگل‌زدایی نیز نگاهی داشته باشیم. در حالی که بسیاری از مردم و سیاست‌مداران کرونا را یک فاجعه بزرگ به حساب می‌آورند، به قول بیل گیتس من ترجیح می‌دهم آن را یک اصلاح‌کننده بزرگ ببینم؛ چیزی که فرستاده شده تا درس‌هایی را که ظاهرا فراموش کرده‌ایم، به ما یادآوری کند و البته این بستگی به ما دارد که یاد بگیریم یا نه.
درس دهم: تولید سرمایه اجتماعی
امروزه در کنار سرمایه‌های انسانی و اقتصادی، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی (social capital) نیز مورد توجه قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی، یا بعد معنوی یک اجتماع، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به «همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع، فائق آید و حرکت به سوی رشد و توسعه شتابان اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… را امکان‌پذیر کند. ویروس کرونا توانست زمینه تولید سرمایه اجتماعی را در جامعه ایران فراهم کند. مهم‌ترین پرسش آن است که آیا ما شاگردان خوبی برای مدرسه بزرگ کرونا در روزهای آینده خواهیم بود و از این امتحان الهی سربلند بیرون خواهیم آمد یا خیر؟ آینده این مهم را گواهی خواهد داد.»
انتهای پیام
