دوپامین یک هورمون انتقال دهنده عصبی می باشد که سیگنال های عصبی را در طول سیناپس ها انتقال می دهد و همچنین مانند سایر هورمون ها به انتقال پیام در کل بدن کمک می کند. یعنی اینکه نقش کلیدی را در توانایی مغز ایفا می کند و سیگنال های عصبی خاصی را انتقال خواهد داد.
دوپامین عملکردهای مختلفی دارد که شامل انگیزه دادن ، پاداش دهی ، یادگیری، حرکت، افزایش حافظه و غیره است. کمبود دوپامین می تواند باعث ایجاد مشکلات زیادی مثل پارکینسون، اسکیزوفرنی و اعتیاد شود. اگرچه کمبود دوپامین به خودی خود تشخیص پزشکی ندارد.
علاوه بر آن هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد کمبود دوپامین می تواند از طریق مکمل ها دو برابر شود. دوپامین در نواحی از مغز ساخته می شود که در دو قسمت جداگانه قرار می گیرند.
آسیب رسیدن به این نواحی از مغز روی تولید دوپامین تاثیر گذار است. ممکن است که فرد نشانه های کمبود دوپامین را مشاهده کند . داروهایی هستند که به مغز اجازه می دهند تا دسترسی بهتری به دوپامین داشته باشند که معمولاً تاثیر عکس می گذارند.
بوپروپیون نیز یک جلوگیری کننده از دوپامین است که سطح دوپامین را در مغز افزایش می دهد که معمولا پزشکان آن را برای جلوگیری از افسردگی و یا درمان آن و همچنین اختلالات فصلی تجویز می کنند.
دوپامین در سازمان جهانی سلامت جزء داروهای ضروری محسوب می شود زیرا می تواند وضعیت های مختلفی را مثل فشار خون پایین و گرفتگی رگ ها مخصوصاً در نوزادان تازه متولد شده را درمان کند.
علائم کمبود دوپامین در بدن
علائم کمبود دوپامین روی عملکرد مغز و نشانه های جسمی تاثیر گذار است و بنابراین علائم کمبود آن در افراد مختلف متفاوت می باشد که بعضی از این عوامل شامل موارد زیر می باشند:
- افسردگی
- مشکلات مربوط به انگیزه و تمرکز
- مشکلات مربوط به حافظه مثل سخت به یاد آوردن جملاتی که افراد به تازگی بیان کردند.
- سندروم پای بیقرار
- لرزش دست ها و دیگر قسمت های بدن
- تغییرات در هماهنگی بدن
- کاهش میل جنسی
- احساس رضایت نداشتن و لذت نبردن از فعالیت ها
- ایجاد علائم مربوط به بیش فعالی
- ایجاد علائم مربوط به اسکیزوفرنی
- اختلال در شنیدن صدا ها
- شنیدن صداهای غیر واقعی باور کردن چیزهایی که وجود ندارند.
- ایجاد علائم جنون مثل مشکلاتی در عملکرد اجرایی
- مشکلات حافظه کوتاه مدت
- ناتوانی در مدیریت وظایف روزانه یا حل مشکلات ساده ذهنی
- درد عضلانی
- اسپاسم
- درد در نقاط مختلف بدن
- سفتی عضلات
- از دست دادن تعادل
- یبوست
- سختی در غذا خوردن
- کاهش یا افزایش وزن
- رفلاکس معده
- مشکلات خوابیدن یا خواب آشفته
- کمبود انرژی
- ناتوانی در تمرکز بیش از حد هنگام صحبت کردن یا حرکت کردن
- احساس خستگی
- احساس بی انگیزگی
- احساس ناراحتی و ترس زیاد
- عدم تعادل روحی
- احساس ناامیدی
- اعتماد به نفس پایین
- احساس گناه
- احساس اضطراب و افکار مربوط به خود کشی
- آسیب زدن به خود
- توهم
- کاهش بینایی و خودآگاهی
سبک زندگی ، ژنتیک و دیگر عوامل وابسته به علائم مغزی فرد متفاوت است و می تواند در افراد مختلف نشانه های متفاوتی داشته باشد . به عنوان مثال اعتیاد، افسردگی و جنون همگی انواعی از کمبود دوپامین هستند . سن و وضعیت سلامتی ، آسیب دیدگی های ذهنی و وضعیت های مختلف پزشکی و مزمن سطح دوپامین را تغییر می دهد.
کمبود دوپامین تشخیص پزشکی ندارد و در موارد نادری پزشکان سطح دوپامین را بررسی می کنند. برای درمان دوپامین، اول از همه باید علائم را بررسی کرد و سپس یک تشخیص صحیح را اعمال کرد. درمان نیز بر اساس وضعیت فعلی فرد تجویز می گردد.
اگر فردی به کمبود دوپامین دچار باشد ، همیشه افزایش سطح دوپامین، درمان صحیح نخواهد بود . افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا هستند، نوعی از کمبود دوپامین را در خود نشان می دهند که باعث اختلالات حرکتی در آن ها و یا افسردگی می شود که گاهی اوقات داروهای ضد افسردگی برای آن ها تجویز می گردد.
دوپامین و مشکلات سلامت ذهنی
وضعیت های سلامت عصبی و ذهنی مختلفی در افراد وجود دارد که مربوط به دوپامین می شود. داروها و الکل به صورت کوتاه مدت می توانند دوپامین موجود در مغز را تحت تاثیر قرار دهند.
احساس رضایت نیز از این داروها عاملی است که فرد را بیشتر دچار مشکل می کند . اگر از استفاده از این داروها دست بکشید ، مغز در کوتاه مدت دوپامین کم تری تولید می کند و خطر بازگشت مشکل، کاهش پیدا می کند.
سایر وضعیت های مربوط به سلامت عصبی و ذهنی که معمولا در افراد با کمبود ویتامین دوپامین ایجاد می شود، شامل موارد زیر می باشد :
- افسردگی
- اختلال عملکردی مثل بیش فعالی
- جنون
- بیماری پارکینسون
دوپامین بسیار بالا نیز به مغز آسیب می رساند . محققان مربوط به سلامت ذهن ، تئوری های مختلفی در این زمینه دارند. بعضی از آن ها به این نتیجه رسیدند که دوپامین بیش از حد بالا باعث اسکیزوفرنی می گردد.
پس به این نتیجه می رسیم که دوپامین کم و دوپامین زیاد هردو آسیب زننده هستند . البته باید مراقب باشید که در این شرایط برای خودتان دارو تجویز نکنید و حتماً برای تشخیص درمان به پزشک مراجعه کنید.
چگونه میزان دوپامین را افزایش دهیم؟
تشخیص کمبود دوپامین سخت است . آزمایش خون در این شرایط می تواند سطح دوپامین را مشخص کند و فرقی ندارد که مغز شما چگونه به دوپامین پاسخ می دهد . بعضی از بیماری ها عاملی برای این هستند که بدن فرد نتواند دوپامین را بسازد و یا آن را انتقال دهد و بنابراین پزشکان سطح دوپامین را تست نمی کنند و به جای آن به علایم اکتفا می کنند.
اگر فکر می کنید که با کمبود دوپامین مواجه هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا کمبود آن قابل درمان می باشد . اگر بیماری خاصی در شما تشخیص داده نشود، احتمالاً باید دوپامین را از راه طبیعی افزایش دهید.
مکمل غذایی برای درمان خانگی وجود ندارد که قطعا افزایش دوپامین را در بدن تضمین کند . البته بعضی از مطالعات نشان می دهد که بین ویتامین دی مکمل های امگا ۳ و منیزیم با دوپامین ارتباطی وجود دارد که هنوز اثبات آن قطعی نشده است.
استراتژی هایی در سبک زندگی هستند که می توانند دوپامین را افزایش دهند که شامل موارد زیر می باشند :
- ورزش
- ماساژ
- مدیتیشن
فعالیت هایی که فرد از آن لذت ببرد، مثل باغبانی ، کتاب خواندن یا بازی کردن به درمان افرادی که از عدم کمبود دوپامین رنج می برند، کمک می کند و همچنین می تواند به خوبی مشکلات دیگری مثل بیماری پارکینسون را درمان کند و چالش هایی مثل کمبود انگیزه و افسردگی را بهبود ببخشد. البته در این پروسه حتما باید زیر نظر پزشک عمل کنید.
عوارض کمبود دوپامین به طور کلی ۵ مورد اصلی را شامل می شود:
اسکیزوفرنی
پیچیدگی مغز در مورد اسکیزوفرنی بسیار زیاد است و نمی توان به راحتی ارتباط آن را با کمبود دوپامین مشخص کرد . وضعیت های دیگر عصبی نیز وجود دارند که نشان دهنده به هم خوردن تعادل در بدن می باشند که بیش از همه به اسکیزوفرنی اشاره شده است.
دیابت نوع دو
بعضی از گزارشات حاکی از آن است که چربی بالای بدن و یا اضافه وزن می تواند با کمبود دوپامین مرتبط باشد و در نتیجه اختلالات متابولیسمی در فرد به وجود می آید که این اختلالات می تواند عاملی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ باشد.
بیماری پارکینسون
این وضعیت در گروهی از افراد مورد آزمایش قرار داده شده و متاسفانه نتایج نشان می دهد که افراد مبتلا به کمبود دوپامین بیش از بقیه با اختلال عملکرد مغزی مثل پارکینسون مواجه خواهند شد.
میل به استفاده از داروهای روانگردان
زمانی که دوپامین مغز کاهش پیدا می کند ، احساس رضایت در او کاسته می شود و در نتیجه به دنبال تجربه رضایت از طرق مختلف می باشد که یکی از آن ها استفاده از الکل ها و داروهاست که در نهایت ممکن است به اعتیاد منجر شود.
اختلالات مربوط به افسردگی
بسیاری از پزشکان باور دارند که احساس افسردگی به دلیل کمبود دوپامین می باشد. در حالی که بعضی از آن ها کاملاً برعکس این نظر را دارند . این انتقال دهنده های عصبی در مغز کم یافت می شوند و در نتیجه فرد را به مشکلات روانی دچار می کند و احساس رضایت از زندگی را در آن ها کاهش خواهد داد.
مقایسه دوپامین و سروتونین
دوپامین و سروتونین هر دو به طور طبیعی مواد شیمیایی در بدن هستند که نقش زیادی را در سلامت ذهنی و جسمی فرد ایفا می کنند . سروتونین روی روحیه و احساسات فرد ، الگوهای خواب ، اشتها، دمای بدن و فعالیت های هورمونی مثل چرخه قاعدگی تاثیر گذار هستند.
بسیاری از متخصصان و محققان باور دارند که کمبود سروتونین عاملی برای افسردگی است . ارتباط بین افسردگی و اختلالات مربوط به روحیه با دوپامین پیچیده است . علاوه بر آن دوپامین روی چگونگی حرکت بدنی فرد تاثیر می گذارد اما هنوز ارتباط شفاف آن با سروتونین مشخص نشده است.
فواید دوپامین
- کمک به کاهش وزن
- مقابله با افسردگی
- احساس سرزندگی و شادابی
- کمک به مقاومت در برابر رفتارهای مخرب
- کمک به ترک اعتیاد
- بهبود حافظه
- بهبود بیماری هایی مثل پارکینسون
مواد غذایی مناسب و موثر برای افزایش سطح دوپامین
مواد غذایی حاوی چربی های سالم
مواد غذایی مثل تون ماهی تازه ، روغن زیتون و گردو می توانند عاملی برای افزایش سطح دوپامین باشند و پروتئین ها را افزایش می دهند . پروتئین های موجود در مرغ، ماهی، گوشت گاو از این دسته می باشند.
غذاهای حاوی امگا ۳
امگا ۳ خوشمزه به رژیم غذایی خود مثل ماهی، آجیل و دانه های روغن های گیاهی را اضافه کنید.
شکلات و کاکائوی خام
شکلات خام یک میان وعده مناسب برای افزایش سطح دوپامین می باشد . مخصوصا اگر در آن کاکائو خام به کار رفته باشد. این ماده علاوه بر دوپامین، سروتونین را نیز بالا می برد.
بلوبری و توت فرنگی
توت فرنگی می تواند انگیزه شما را کاملا تغییر دهد. این میوه های خوشمزه حاوی آنتی اکسیدان می باشند که بخش هایی از مغز را که مخصوص کنترل دوپامین و تولید آن هستند، سالم نگه می دارند.
مصرف مواد غذایی حاوی ترکیبات سولفور
غذاهای حاوی سولفور می توانند سطح دوپامین را افزایش دهند که برای سلامت ذهن ضروری هستند. همچنین دوپامین بیشتری را آزاد خواهند کرد.
دانه ها و آجیل های سالم
حتماً بایستی از تنقلات موجود در آجیل لیست تهیه کنید و روزانه آنها را مصرف نمایید . مثلاً بادام خام، تخمه کدو، گردو، دانه چیا در افزایش دوپامین موثر می باشد.
مصرف غذاهای حاوی فولات
برای جذب فولات می توانید از سبزیجات برگ دار مثل بروکلی ، گل کلم، لوبیا سیاه و پاپایا استفاده کنید.
مصرف سیب
سیب نیز باعث سلامت بدن شما می شود . این میوه نسبتا آبدار مانند آنتی اکسیدان است که تولید دوپامین را نیز تحریک می کند.
مصرف موز و آلو
بعضی از مواد غذایی هستند که سطح دوپامین را بالا می برند ، مثلا موز و آلو.
کاهش مصرف قند
قند بالا در بدن مشکلات زیادی از جمله کاهش دوپامین را ایجاد می کند . در واقع قند مانند الکل و داروهای روانگردان برای کاهش دوپامین عمل می کند . پس بهترین کار این است که مصرف آن را در طول روز کاهش دهید.
کاهش مصرف چربی های اشباع شده
مطالعات نشان می دهد که چربی های اشباع شده در تولید دوپامین اختلال ایجاد می کنند و سیگنال ها را به مغز نمی رسانند . چربی های اشباع شامل چربی های حیوانی و محصولات لبنی ، روغن پالم، کره یا روغن نارگیل می باشند.
کاهش مصرف قهوه
بسیاری از افراد عادت دارند که روزانه کافئین یا همان قهوه مصرف کنند تا انرژی خود را افزایش دهند . در حالی که کافئین موجود در قهوه شباهت زیادی به اثر قند برای دوپامین دارد و انرژی بخشی آن تنها در مدت کوتاهی است و بیش از خاصیت برای بدن شما ضرر دارد که یکی از آن ها کاهش شدید سطح دوپامین می باشد.
شروع به مصرف پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها در سلامت مغز و بدن بسیار موثر هستند و باکتری های مفید را در بدن تولید می کنند . مصرف آن ها سلول های عصبی و انتقال پیام توسط آن ها را قدرت می بخشد و در نتیجه از کاهش دوپامین جلوگیری خواهد کرد.
درمان کمبود منیزیم
کمبود منیزیم یکی از عوامل مهم در کاهش سطح دوپامین می باشد. تقریباً نصف افرادی که با کاهش دوپامین روبه رو هستند، کمبود منیزیم را تجربه می کنند . پس هر چه زودتر باید این مشکلات را شناسایی کنید و اقدام به برطرف کردن آن ها کنید.
کمبود منیزیم در بدن نشانه هایی از جمله یبوست ، فشار خون بالا ، ضربان بالای قلب ، اسپاسم عضله ، درد در نقاط مختلف بدن ، خستگی ، افسردگی ، اضطراب ، سردرد و کلافگی را دارد.
