وقوع سیل در کشور فقط محدود به سال گذشته یا امسال نیست. بر اساس آخرین اطلاعات دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، ایران چهارمین کشور سیل‌خیز دنیا است و ۹۶ درصد مساحت کشور سطوح متفاوتی از سیل‌خیزی را دارند.
سیل‌خیزی ایران در حالی مطرح است که بسیاری از کارشناسان فعالیت‌های آبخیزداری را راهکاری برای مدیریت ریسک سیل می‌دانند. با فعالیت‌های آبخیزداری علاوه بر کاهش سرعت و شدت سیلاب می‌توان فرسایش خاک هنگام سیل را کنترل کرد. برای تصور فاجعه‌ای که فرسایش خاک می‌تواند به دنبال داشته باشد ذکر این نکته کافی است که سالانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب خاک وارد سدهای کشور می‌شود این در حالیست که برای تولید یک سانتیمتر خاک به ۸۰۰ سال زمان نیاز است.
براساس آخرین گزارش‌ها تاکنون عملیات آبخیزداری در ۱۲ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز انجام شده است که این میزان تنها حدود ۱۰ درصد حوزه‌های آبخیز را شامل می‌شود همچنین در ۱.۵ میلیون هکتار از حوزه‌ها اجرای عملیات آبخیزداری در دست اقدام است و در ۱۴ میلیون هکتار دیگر نیز مطالعات اجرایی وجود دارد. باوجود اینکه عملیات آبخیزداری در کشور ما هنوز در ابتدای راه خود است خبرهایی از حذف پژوهشکده آبخیزداری به گوش می‌رسد. این پژوهشکده تنها مجموعه‌ای است که از سال۱۳۷۲ در کشور بصورت بنیادین و کاربردی در زمینه آبخیزداری و حفاظت خاک پرداخته است.
طی سال گذشته پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری «اطلس ملی سیل» را تدوین و مناطق بحرانی آن را مشخص کرد. با تمام این‌ها قرار است که بر اساس مصوبه شورای عالی اداری، به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و سازمان اداری و استخدامی کشور، این پژوهشکده با موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ادغام شود و مرکزی به نام «موسسه تحقیقات جنگل، مرتع و آبخیزداری »شکل گیرد.
این مصوبه شورای عالی اداری، اعتراض جمعی از اساتید حوزه آبخیزداری را به دنبال داشته است. سید آهنگ کوثر – پدر آبخوانداری کشور – در نامه‌ای به کاظم خاوازی -وزیر جهاد کشاورزی- که نسخه‌ای از آن برای ایسنا ارسال شده است، ضمن اعلام مخالفت خود با حذف تنها پژوهشکده آبخیزداری کشور نوشته است که «بهتر است تصمیم‌ها به بهتر شدن دستاوردها بینجامد نه کمتر شدن ارزش‌ها. ما بر این باوریم که باید آبخوانداری در تمام عرصه‌های مستعد آن در سطح کشور گسترش یابد تا زمینه نجات سرزمین ما از بحران منابع آب زیرزمینی فراهم شود و این پژوهشکده به عنوان تنها نهاد تخصصی که خود را وقف مطالعه در این زمینه کرده است باید تقویت شود نه اینکه با یک تصمیم، تمام تلاش‌های پیشینیان بر باد داده شود.»
کارشناسان و فعالان آبخیزداری کشور بر این باورند که حذف پژوهشکده آبخیزداری و ادغام آن به عنوان یکی از زیر بخش‌های موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با سیاست دولت بر اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای کاهش سیلاب و فرسایش خاک و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، در تضاد است. جهانگیر پرهمت – استاد تمام پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری – ضمن اشاره به اینکه در کشور ما از یک طرف سیل خانمان سوز شده است و از سوی دیگر کم آبی بحران آفرینی می‌کند، به ایسنا می‌گوید: حذف پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ضربه جبران ناپذیری به زیرساخت‌های طبیعی تولید و حفاظت، پایداری و سلامت حوزه‌های آبخیز وارد می‌کند.
پرهمت با بیان اینکه این ادغام به علت موازی کاری در حال انجام است، تصریح می‌کند: تصور اینکه این دو مجموعه مشابه یکدیگر هستند مانند این است که بگوییم کار زراعت، باغبانی، جنگلداری و آبخیزداری مشابه یکدیگرند.
این استادتمام حوزه خاک و آبخیزداری با تاکید بر اینکه آبخیزداری و حفاظت از خاک موضوع گسترده‌ای است که جنگل، باغ، مناطق مسکونی، رودخانه و… بخش‌هایی از چگونگی مدیریت آن هستند، اظهار می‌کند: این موارد از نظر تخصصی ارتباطی به یکدیگر ندارند و از هم مستقل هستند.
پرهمت ادامه می‌دهد: پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با نگرش نوین، مدل مدیریت جامع و یکپارچه حوزه های آبخیز (IWM) را مطرح کرده و به دنبال پیاده‌سازی این الگوی چاره‌ساز در کشور است که بر این اساس مجوز تاسیس «مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز و تنوع زیستی» از سوی یونسکو به ایران داده شده است. آیا با در نظر گرفتن این موضوع باید موجودیت مستقل پژوهشکده حذف شود و به عنوان زیر مجموعه‌ای از موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور درآید؟
این استاد آبخیزداری در پایان با اشاره به اینکه در دوره‌های خشکسالی نیز کشور ما با سیل‌های زیادی مواجه بود و اکنون نیز که بارش‌هایی خوبی در کشور داریم همچنان با سیل مواجه هستیم، گفت: در کنار این از ۶۰۰ آبخوان مهم تولیدی و سکونتی در کشور ۴۰۰ آبخوان و دشت در شرایط بحرانی و با خطر جدی فرونشست زمین روبرو هستند. از این‌رو حذف پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری می‌تواند نشان‌دهنده بی توجهی به اهمیت و جایگاه موضوع بسیار حیاتی آبخیزداری و آبخوانداری در کشور باشد.
انتهای پیام
