همه داروهای کرونا؛ از معجزه ماداگاسکار تا داروی آرتروز و HIV

فرارو- در حال حاضر به نظر می‌رسد دنیا ناامید شده است تا راه‌هایی برای کند کردن گسترش کروناویروس جدید و روش‌هایی برای درمان این بیماری خطرناک پیدا کند. تا تاریخ ۶ آوریل، بیش از ۲۰۰ کارآزمایی بالینی بر روی دارو‌ها و یا واکسن‌های احتمالی COVID-۱۹ انجام شده و همچنان در حال انجام هستند. از گوشه و کنار جهان نیز هر روز اخباری مبنی بر یافتن تأثیر دارویی بر روی کروناویروس جدید منتشر می‌شود که امید به درمان این بیماری را افزایش می‌دهد، اما در حقیقت هنوز هیچ داروی تأیید شده‌ای به دست نیامده است که بتواند بیماری COVID-۱۹ را درمان کند. وبسایت علمی livescience طی گزارشی، به بررسی چندین نمونه از دارو‌هایی پرداخته است که پزشکان جهان امیدوارند، حداقل یکی از آن‌ها بتواند به مبارزه با COVID-۱۹ کمک کند.

دانشمندان در تاریخ ۶ آوریل در نشریه Science Translational Medicine گزارش دادند که نتایج بررسی عملکرد یک داروی خوراکی بنام EIDD-2801 در مطالعات آزمایشگاهی بر سلول‌های ریوی و مجاری تنفسی انسان، نتیجه بخش بوده است. دانشمندان معتقدند که این دارو می‌تواند حتی موثر‌تر از داروی رمدسیویر (Remdesivir)، مسیر SARS-CoV-2 را در ورود به سلول‌های انسان ببندد. رمدسیویر هم جزو دارو‌های ضد ویروسی است که گفته می‌شود چند سال پیش به صورت آزمایشی برای درمان ویروس ابولا مورد استفاده قرار گفته است. این دارو جزو نخستین دارو‌هایی است که برای درمان کووید ۱۹ در ماه مارس و در آمریکا امتحان شد و بعد به دلیل عوارض، استفاده از آن محدود شد.

در حالی که رمدسیویر مانع تکرار مجدد کروناویروس جدید می‌شود، EIDD-2801 جهش‌های ژنتیکی را در RNA ویروس ایجاد می‌کند. ساینتفیک امریکن گزارش داد، در حالی که RNA کروناویروس کپی‌های خود را انجام می‌دهد، این دارو جهش‌های مضر زیادی را در آن ایجاد می‌کند که بدین تریب ویروس دیگر قادر به آلوده کردن سلول‌ها نیست. به نظر می‌رسد این دارو در برابر RNA چندین ویروس دیگر نیز کارا باشد و به همین دلیل محققان معتقدند که این دارو می‌تواند یک ضد ویروس چند منظوره باشد.

همچنین برخلاف رمدسیویر، که باید به صورت داخل وریدی تجویز شود، EIDD-2801 به صورت قرص بلعیده می‌شود. «تیموتی شیاهان»، نویسنده اصلی این پژوهش، از گروه اپیدمیولوژی دانشگاه کارولینای شمالی، در گفتگو با این ژورنال اظهار داشت: «EIDD-2801 یک داروی خوراکی است که می‌تواند در منزل و بلافاصله پس از تزریق تجویز شود. این احتمال نیز وجود دارد که این دارو در آینده، همه جا در دسترس باشد، البته پس از اینکه ثابت شد برای انسان بی خطر است».

این تحقیق توسط دانشمندان دانشگاه اموری، UNC Chapel Hill و مرکز پزشکی دانشگاه Vanderbilt در نشویل انجام شد. این شرکت در بیانیه‌ای گفت: مرکز Ridgeback Biotherapeutics مستقر در فلوریدا، مجوز این دارو را صادر کرده و به تازگی از طرف سازمان غذا و دارو اجازه داده شده است تا آزمایش‌های انسانی این دارو را طی چند ماه آینده آغاز کند.

در ژاپن یک داروی تولید شده توسط Fujifilm Toyama Chemical نتایج امیدوار کننده‌ای را در زمینه درمان COVID-۱۹، حداقل در موارد خفیف و متوسط آن، نشان داده است. داروی ضد ویروس به نام favipiravir یا Avigan، در ژاپن برای درمان آنفولانزا استفاده می‌شود، اما در ماه گذشته، این دارو به عنوان یک آزمایش تجربی برای عفونت‌های COVID-۱۹ تصویب شد.

تاکنون گزارش‌ها حاکی از آن است که این دارو بر روی ۳۴۰ نفر در ووهان و شنژن آزمایش شده است. «ژانگ شینمین»، وزیر علوم و فن آوری چین، گفت: «این دارو از میزان ایمنی درجه بالایی برخوردار است و به وضوح در درمان موثر است». به نظر می‌رسد این دارو که با جلوگیری از تکثیر ویروس‌های خاص عمل می‌کند، دوره تکثیر ویروس را کاهش می‌دهد و همچنین شرایط ریه را بهبود می‌بخشد (همانطور که در پرتو‌های ایکس مشاهده می‌شود)، اگرچه نتیجه قطعی این تحقیقات هنوز در یک نشریه معتبر منتشر نشده است.

یک مطالعه جداگانه که در تاریخ ۸ آوریل در پایگاه medrXiv منتشر شد که البته هنوز مورد بررسی قرار نگرفته، داروی فاویپیراویر را با داروی آنفولانزای دیگر یعنی (umifenovir (Arbidol مقایسه کرد. در این مطالعه، آزمایشات کنترل شده بر روی ۲۴۰ نفر نشان داد که داروی فاویپیراویر در مقایسه با داروی امیفنوویر، کمکی به افراد بیمار در بهبودی سریعتر نکرد. با این حال، مطالعه حاکی از آن است که فاویپیراویر مدت زمانی که افراد دچار تب یا سرفه می‌شوند را به طور قابل توجهی کوتاه کرد.

کلروکین و هیدروکسی کلروکین توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای درمان بیماری مالاریا، لوپوس و آرتریت روماتوئید تأیید شده است، اما تحقیقات اولیه بر سلول‌های انسانی، همچنین نشان داد که این دارو‌ها می‌توانند به طور موثر COVID-۱۹ را نیز درمان کنند.

یک مطالعه در سال ۲۰۰۵ نشان داد که کلروکین می‌تواند انتشار ویروس سارس SARS-CoV در سلول‌های آلوده انسانی در کشت را مهار کند. ویروس SARS-CoV ارتباط نزدیکی با کروناویروس جدید، یعنی SARS-CoV-2 دارد که باعث شیوع سندرم حاد تنفسی در سال ۲۰۰۲ شد. کلروکین توانایی ویروس SARS-CoV در ورود و تکثیر در سلول‌های انسانی را مختل می‌کند. پیش از این نیز Live Science گزارش داد، مطالعات کشت سلولی SARS-CoV-2 نشان داد که کلروکین و هیدروکسی کلروکین که مشتق از آن است، تکثیر کروناویروس جدید را به روشی مشابه تضعیف می‌کنند.

پزشکان چین، کره جنوبی، فرانسه و ایالات متحده در حال حاضر این دارو را به برخی از بیماران مبتلا به COVID-۱۹ با نتایج امیدوارکننده، تجویز کرده اند هرچند هنوز فاصله زیادی با تأیید نهایی این دارو داریم. سازمان غذا و داروی ایالات متحده در حال برگزاری یک کارآزمایی بالینی رسمی از این دارو است. تا ۲۳ فوریه، هفت کارآزمایی بالینی در چین ثبت شده است تا آزمایش کند آیا می‌توان عفونت COVID-۱۹ را با هیدروکسی کلروکین درمان کرد. علاوه بر این، دانشگاه مینسوتا در حال بررسی است که آیا مصرف هیدروکسی کلروکین می‌تواند از افرادی که با بیماران آلوده به COVID-۱۹ زندگی می‌کنند، در مقابل ابتلا به ویروس جلوگیری کند.

در یک مطالعه‌ای که در فرانسه انجام شد، به تعدادی از بیماران مبتلا به COVID-۱۹، یا هیدروکسی کلروکین به تنهایی و یا هیدروکسی کلروکین به همراه یک آنتی بیوتیک بنام آزیترومایسین، تجویز شد. نویسندگان این مطالعه گزارش داده اند که میزان قابل تشخیص SARS-CoV-2 در شرکت کنندگان این مطالعه به طور قابل توجهی سریعتر از بیماران کروناویروس در بیمارستان‌های دیگر فرانسه کاهش یافت که هیچ کدام از این دارو‌ها را دریافت نکرده بودند. در شش بیماری که آزیترومایسین نیز دریافت کرده بودند، نتایج حتی امیدوار کننده‌تر بود.

با این حال، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های ایالات متحده خاطرنشان کرد که این مطالعه کوچک و غیر تصادفی «مزایای یک مطالعه بالینی در ارتباط با درمان یک بیماری را ندارد. به عبارت دیگر، این تحقیق این مسئله را بررسی نکرد که آیا بیماران تحت درمان، در شرایط حاد بیماری خود نیز بهبود می‌یابند یا خیر. علاوه بر این، آژانس توصیه کرده است که پزشکان هنگام دادن هر دو دارو به بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه، احتیاط لازم را داشته باشند».

 

---

یک داروی Gilead Science یعنی رمدسیویر که در ابتدا در افراد مبتلا به ابولا آزمایش شده بود، مجدداً بر سر زبان‌ها افتاد تا مگر اینکه بتواند به طور مؤثر COVID-۱۹ را درمان کند. این دارویی بود که نتوانست کارایی خود را بر روی بیماری ابولا به اثبات برساند، اما در مطالعات آزمایشگاهی، در مهار رشد ویروس‌های مشابه همچون سندرم حاد شدید تنفسی (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) موفق عمل کرد. براساس مقاله‌ای که در ماه فوریه در مجله Nature منتشر شده است، تأکید شد که رمدسیویر می‌تواند از آلوده شدن سلول‌های انسانی به SARS-CoV-2 جلوگیری کند.

سازمان غذا و داروی آمریکا در حال حاضر استفاده از رمدسیویر را برای شرایط اضطراری تصویب کرده است، به این معنی که فقط بیماران حاد COVID-۱۹ می‌توانند برای درمان از این دارو استفاده کنند. با این حال در کشور‌های دیگر، الزامات و محدودیت‌های دریافت این دارو ممکن است حساسیت کمتری داشته باشد. سایت خبری پزشکی STAT، در حال حاضر پنج کارآزمایی بالینی در چین و ایالات متحده مشغول بررسی این موضوع هستند که آیا رمدسیویر می‌تواند باعث کاهش عوارض و یا مدت بیماری، در COVID-۱۹ شود.

 

به نظر می‌رسد بسیاری از پزشکان از پتانسیل این دارو هیجان زده هستند. «بروس آیلوارد» از سازمان بهداشت جهانی در ماه گذشته گفت، در حال حاضر تنها یک داروی وجود دارد که فکر می‌کنیم می‌تواند اثر واقعی بر COVID-۱۹ داشته باشد و آن هم «رمدسیویر» است. «جورج تامپسون»، متخصص بیماری‌های عفونی در مرکز پزشکی UC که یک مورد شدید COVID-۱۹ را معالجه می‌کند، به مجله Science گفت که بیمارشان پس از دریافت این دارو، حدود ۳۶ ساعت پس از تشخیص، بهتر شد. تامپسون گفت، پزشکان در ابتدا فکر می‌کردند که این بیمار خواهد مرد.

با این حال، چنین شواهدی هنوز نمی‌تواند اثربخشی این دارو را تأیید کند و آزمایشگاه‌ها هنوز نمونه خون این افراد را تجزیه و تحلیل نکرده اند تا نشان دهد پیشرفت بالینی بیمار پس از تجویز رمدسیویر بوده است. همچنین، یک مطالعه ارسال شده به پایگاه داده medRXiv که سه بیمار تحت درمان با رمدسیویر را مورد بررسی قرار داده، نتایج جالبی را ارائه می‌دهد. در این مطالعه، هیچ رابطه مستقیمی بین مصرف دارو و بهبود علائم در افراد، مشاهده نشد. بیماران همچنین خونریزی، آنزیم‌های کبدی بالا، استفراغ و حالت تهوع را تجربه کردند که به طور بالقوه می‌تواند به این دارو گره خورده باشد.

دکتر تامپسون در گفتگو با نشریه Science علت انجام آزمایشات بالینی اندک بر روی این دارو را محدودیت‌های اعمال شده توصیف کرد. وی گفت: یک مورد دیگر این است که دارو‌های ضد ویروسی معمولاً هنگامی بهتر عمل می‌کنند که در مراحل اولیه بیماری تجویز شوند، اما از آنجایی که سازمان غذا و داروی ایالات متحده، اجازه استفاده از رمدسیویر را برای مصارف عمومی نداده، فقط بیماران حاد قادر به استفاده از آن هستند. روز یکشنبه (۲۲ مارس)، Gilead Sciences اعلام کرد که به دلیل «تقاضای زیاد»، استفاده اضطراری از رمدسیویر را متوقف کردند.

دارو‌های ضد ویروسی kaletra، ترکیبی از لوپیناویر و ریتوناویر نیز در ابتدا باعث پدید امدن امیدواری‌هایی شد. با این حال، داده‌های جدید از چین که در ۱۸ مارس در مجله پزشکی نیو انگلند منتشر شد، نشان می‌داد که تجویز این دارو تأثیری در روند بهبودی بیماران کروناویروس جدید ندارد. در این مطالعه در مجموع ۱۹۹ نفر با میزان اکسیژن کم، به طور تصادفی کالترا را دریافت کردند. در این میان افرادی که کالترا را دریافت کرده بودند، تعداد کشته کمتری نسبت به بیمارانی داشتند که این دارو را دریافت نکرده بودند، اما این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود. از طرف دیگر هر دو گروه با گذشت زمان، سطح مشابهی از ویروس در خون خود داشتند.

اما مطالعات دیگری در خصوص این دارو هنوز ادامه دارد و هنوز کسانی وجود دارند که امیدوارند این ترکیب بتواند فوایدی را نشان دهد. فعلاً تنها قطعیت در مورد این دارو این است که مانند سایر دارو‌های ضد ویروسی، این دارو اگر در مراحل اولیه بیماری تجویز شود بهتر عمل می‌کند.

برای برخی از بیماران مبتلا به COVID-۱۹، ویروس به خودی خود بدترین آسیب را ایجاد نمی‌کند. در بعضی از افراد سیستم ایمنی بدن واکنش‌های شدیدتری از خود نشان می‌دهد و حمله‌ای همه جانبه را انجام می‌دهد که به «طوفان سیتوکین» معروف است. این واکنش بیش از حد سیستم ایمنی می‌تواند به بافت آسیب برساند و در نهایت افراد را به قتل برساند.

برای خاموش کردن طوفان‌های سیتوکین و کاهش واکنش شدید و غیر معمول سیستم ایمنی بدن، پزشکان اکنون از دارویی موسوم به اکتمرا یا توکیلیزوماب بهره می‌گیرند. این دارو برای درمان آرتریت روماتوئید و آرتریت روماتوئید جوانان تأیید شده است. این دارو گیرنده سلولی را که به چیزی به نام اینترلوکین IL-۶) ۶ ) متصل می‌شود، را مسدود می‌کند. IL-۶ یک سیتوکین یا نوعی پروتئین است که توسط سیستم ایمنی بدن آزاد می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد طوفان‌های التهابی خطرناک شود.

در ۱۹ مارس، شرکت داروسازی روشه Roche اعلام کرد که در حال انجام یک کارآزمایی است تا ببیند آیا توکیلیزوماب می‌تواند علائم را در بیماران مبتلا به COVID-۱۹ بهبود بخشد یا خیر. قرار است یک گروه از بیماران سایر درمان‌های استاندارد را دریافت کنند، در حالی که گروه دیگر این دارو را به علاوه درمان‌های استاندارد خواهند داشت. همچنین شرکت Regeneron در حال آزمایش بیماران در یک کارآزمایی بالینی است تا بتواند یکی دیگر از مهار کننده‌های IL-۶ را که به نام ساریلوماب kevzara) (شناخته می‌شود، برای معالجه بیماری COVID-۱۹ آزمایش کند. منطق استفاده از این دارو نیز مشابه با توکیلیزوماب است.

Losartan یک داروی فشار خون است که برخی دانشمندان امیدوارند بتوانند به بیماران مبتلا به COVID-۱۹ کمک کند. دانشگاه مینسوتا دو کارآزمایی بالینی را با استفاده از این داروی عمومی ارزان قیمت آغاز کرده است. ارزیابی اول با هدف اینکه آیا لوزارتان می‌تواند از نارسایی چند عضو بدن در افرادی که با علائم COVID-۱۹ بستری هستند، جلوگیری کند. رویترز گزارش داد که ارزیابی دوم در خصوص این موضوع است که آیا این دارو می‌تواند از بستری شدن افراد در بیمارستان جلوگیری کند.

لوزارتان مسیر ورود یک ماده شیمیایی موسوم به آنژیوتانسین ۲ به سلول‌های بدن را مسدود می‌کند که باعث افزایش فشار خون می‌شوند؛ بنابراین این دارو ممکن است به علت مسدود کردن مسیر ورود به سلول‌های بدن، باعث شود SARS-CoV-2 به گیرنده آنزیم آنژیوتانسین ۲ (ACE2) متصل شود، و به این طریق ممکن است مانع از ویروسی شدن سلول‌ها شود.

با این حال، مقاله‌ای که در ۱۱ مارس در ژورنال The Lancet منتشر شد، این احتمال را مطرح کرده است که دارو‌های رایج فشار خون بالا، مانند مهار کننده‌های ACE و مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (II (ARBs که شامل لوزارتان است، ممکن است بدن را تحریک کنند. ACE2 بیشتر، ممکن است توانایی ویروس برای نفوذ به سلول‌ها را افزایش می‌دهد. یک مطالعه جدید روی ۳۵۵ بیمار مبتلا به COVID-۱۹ در ایتالیا (مطالعه به زبان ایتالیایی) نشان داد که سه چهارم بیمارانی که فوت کردند دچار فشار خون بالا هستند و نویسندگان پیشنهاد می‌کنند این یکی از دلایل افزایش حساسیت آن‌ها است.

عجیب ترین داروی این فهرست اما این بود. آندری راژئولینا، رئیس جمهور ماداگاسکار، دوشنبه گذشته رسماً اعلام کرد که این کشور دارویی را تولید و روانه بازار کرده است که می‌تواند هم از ابتلای افراد به کروناویروس جدید پیشگیری کند و هم مبتلایان به COVID-۱۹ را درمان کند. افریکان نیوز، این دارو که توسط موسسه تحقیقات کاربردی مالاگا و با نام تجاری COVID Organics ساخته شده است، روز دوشنبه توسط رئیس جمهور ماداگاسکار و در حضور مطبوعات و رسانه‌ها رونمایی شد. این دارو حاوی گیاه Artemisia است که در جزیره اصلی برای مبارزه با مالاریا کشت می‌شود. رئیس جمهور مادگاسکار در این مراسم رونمایی به رسانه‌ها گفت: «تمام آزمایشات و مطالعات بر روی این دارو انجام شده است و اثربخشی آن در کاهش از بین بردن علائم و درمان بیماران مبتلا به COVID-۱۹ در ماداگاسکار اثبات شده است». وی همچنین افزود که این دارو توانسته است دو بیمار COVID-۱۹ را به طور کامل درمان کند.

 

بر همین اساس دفتر ریاست جمهوری مادگاسکار فرمانی را منتشر کرده است که بر طبق آن داروی COVID Organics باید مورد استفاده تمام دانش آموزانی قرار گیرد که قرار است از روز چهارشنبه و پس از یک دوره محدودیت‌های رفت آمد، دوباره بر سر کلاس‌های درس حاضر شوند. رئیس جمهور ماداگاسکار گفت: «داروی COVID Organics به صورت رایگان بین اقشار آسیب پذیر و مستمند این کشور توزیع خواهد شد و برای اقشار دیگر با قیمت بسیار پایین در دسترس قرار خواهد گرفت. تمام سود حاصل از فروش این دارو نیز در اختیار موءسسه تحقیقاتی ملی این کشور IMRA قرار خواهد گرفت».

آندری راژئولینا، رئیس جمهور ماداگاسکار طی توئیتی در این خصوص نوشت: «من اطمینان دارم که تاریخ ادعای ما را ثابت خواهد کرد. همین امروز ما دو مورد بیمار داریم که با COVID Organics درمان شده اند. خواهیم دید که پس از این چه رخ خواهد داد». وی تأکید کرد که این دارو «در برنامه پیشگیری مورد استفاده قرار خواهد گرفت، اما مشاهدات بالینی همچنین اثربخشی آن را در درمان نیز نشان داده است. با این حال سایر مطالعات بالینی در این زمینه، هنوز در حال پیگیری است».