نرخ مشارکت اقتصادی در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان پایین‌تر است. در حالی که به‌طور میانگین در جهان از هر ۱۰۰ نفر، ۶۱ نفر شاغل یا در جست‌وجوی کارند، این تعداد در ایران ۴۴ نفر است. در این میان، وقتی به مشارکت اقتصادی زنان نگاه می‌کنیم، تنها از پنج کشور وضعیت بهتری داریم. عرضه نیروی کار زنان در سطح استان‌ها نیز بسیار محدود است تا جایی که در برخی استان‌ها کمتر از ۱۰ درصد زنان به لحاظ اقتصادی فعالند.
مرکز آمار نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال ١٣٩٨ را منتشر کرد که بر اساس آن، نرخ بیکاری جمعیت ١۵ ساله و بیشتر ١٠,٧ درصد اعلام شده که نسبت به سال ١٣٩٧، ١.۵ درصد کاهش یافته است. نرخ مشارکت جمعیت بالای ۱۵ سال در سال گذشته ۴۴.۱ درصد بوده که نسبت به سال گذشته ۰.۴ درصد کاهش یافته است. با این حال، جمعیت شاغلان ۴۳۰ هزار نفر افزایش یافته و به بیش از ۲۴ میلیون و ۲۷۰ هزار نفر رسیده است.
گزارش تفصیلی و جداول این طرح آمارگیری هنوز منتشر نشده و باید دید تأثیرات کرونا بر بازار کار سال ۱۳۹۸ نیز در این آمار‌ها در نظر گرفته شده است یا خیر. آخرین جداول تفصیلی از وضعیت بازار کار کشور مربوط به پاییز ۱۳۹۸ است که بررسی آن می‌تواند تصویر مناسبی از بازار نیروی کار به تفکیک استان و نیز بین زنان و مردان ارائه دهد.
بر اساس جداول، طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز ۱۳۹۸ که توسط مرکز آمار منتشر شده، نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ سال و بیشتر ۱۰.۶ درصد بوده که نسبت به پاییز ۱۳۹۷، ۱.۳ درصد کاهش یافته است. نرخ بیکاری مردان در پاییز سال گذشته ۸.۹ درصد و نرخ بیکاری زنان ۱۷.۳ درصد بوده است.
کدام استان‌ها برای زنان کار ندارند؟
به‌طور کلی نرخ بیکاری زنان در کشور بیشتر از مردان است. این موضوع در تمام استان‌های کشور به‌جز خراسان شمالی، صادق است. در استان خراسان شمالی، مردان بیکار بیشتر از زنان بیکار هستند. نرخ بیکاری مردان در این استان ۸.۹ درصد است که ۰.۶ درصد از نرخ بیکاری زنان کمتر است.
بیشترین نرخ بیکاری زنان مربوط به استان کرمان با نرخ ۳۳.۹ درصد است؛ این در حالی است که نرخ بیکاری مردان در این استان ۶.۷ است. در واقع بیشترین فاصله بین نرخ بیکاری زنان و مردان نیز مربوط به همین استان است.
همچنین کمترین نرخ بیکاری زنان مربوط به استان خراسان رضوی است. نرخ بیکاری زنان در این استان برابر ۸.۲ درصد است که البته به میزان ۲.۷ درصد از نرخ بیکاری مردان بیشتر است.
بخش‌های اقتصادی زنانه‌تر
از هر ۱۰۰ نفر شاغل در کشور، ۵۰ نفر در بخش خدمات، ۳۳ نفر در بخش صنعت و ۱۷ نفر در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند. این نسبت به‌طور تقریبی برای مردان نیز صادق است، اما مقایسه سهم اشتغال مردان و زندان در این سه بخش اقتصادی نشان می‌دهد سهم اشتغال زنان در بخش‌های خدمات و کشاورزی بیشتر از مردان و در بخش صنعت کمتر از مردان است. از هر ۱۰۰ نفر زن شاغل در کشور، تقریباً ۵۱ نفر در بخش خدمات، ۳۰ نفر در بخش صنعت و ۱۹ نفر در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند.
توزیع نیروی کار در استان تهران به‌گونه‌ای است که بیشترین سهم اشتغال را بخش خدمات دارد. حدود ۶۶ درصد از شاغلان پایتخت در بخش خدمات فعالیت می‌کنند. ۷۷ درصد زنان شاغل در پایتخت، شاغلان بخش خدمات هستند که این نسبت بیشترین میزان حضور زنان در این بخش، در مقایسه با سایر استان‌های کشور را نشان می‌دهد. در مقابل، زنان شاغل در استان سیستان و بلوچستان، بیشتر در بخش صنعت جذب شده‌اند، به‌طوری که سهم اشتغال زنان در این بخش، ۵۹.۵ درصد است. استان کرمانشاه نیز بیشترین زنان کشاورز را در خود جای داده؛ به‌طوری که ۵۶.۵ درصد از شاغلان زن در استان، در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند.
استان‌هایی که زنان آن‌ها از نظر اقتصادی فعال‌ترند
نرخ مشارکت اقتصادی در پاییز ۱۳۹۸ برای جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر، ۴۴.۳ درصد بوده است. این نرخ از نسبت جمعیت فعال بالای ۱۵ سال به کل جمعیت در این بازه سنی محاسبه می‌شود. منظور از جمعیت فعال، شاغلان و افراد بیکار در جست‌وجوی کار است. نرخ مشارکت اقتصادی نیروی کار بالای ۱۵ سال در میان زنان کل کشور ۱۷.۵ درصد اعلام شده که در مقایسه با نرخ مشارکت اقتصادی مردان یعنی ۷۱ درصد، بسیار پایین‌تر است.
به‌طور کلی، نرخ مشارکت اقتصادی در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان پایین است. برای یک مقایسه کلی می‌توان این نرخ را با مقادیر سایر کشور‌ها در سال گذشته میلادی مقایسه کرد. البته از آنجایی که آمار ایران به‌صورت فصلی و آمار سایر کشور‌ها به‌صورت سالانه مورد مقایسه قرار گرفته، این مقایسه چندان دقیق نیست، اما کمک می‌کند موقعیت بازار کار در ایران را در مقایسه با سایر کشور‌ها درک کنیم.
میانگین جهانی نرخ مشارکت اقتصادی برای سال ۲۰۱۹ بر اساس آمار‌های بانک جهانی، ۶۱ درصد بوده است. بر همین اساس، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران نیز با فاصله زیادی نسبت به مقادیر جهانی یعنی ۴۷ درصد قرار دارد. در واقع تنها کشور‌هایی که نرخ مشارکت اقتصادی زنان در آن‌ها از ایران پایین‌تر است، الجزایر، سوریه، اردن، عراق و یمن هستند.
زنان در استان‌های خراسان رضوی، یزد و خراسان شمالی به ترتیب با ۲۹.۴، ۲۳.۸ و ۲۳.۵ درصد بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی در بین استان‌های کشور را در پاییز سال گذشته داشتند. همچنین استان مرکزی با ۶.۶ درصد، استان سمنان با ۱۱ درصد و استان قم با ۱۱.۶ درصد، سه استان دارای کمترین نرخ مشارکت زنان در بین استان‌های کشور هستند.
