کشورهای غربی که خود عامل آواره شدن میلیون ها انسان بی گناه هستند، حاضر به پذیرش و اعطای پناهندگی به این آوارگان نیستند و حتی با سخت گیری و بی توجهی به آنان، سبب وخامت اوضاع زندگی آنان شده اند و هر روز محدودیت های بیشتری در برابر پناه جویان قرار می دهند.
در این گزارش قصد داریم تا به بررسی وضعیت مهاجران در این کشورها و همچنین واکنش نهادهای حقوق بشری به این مسئله بپردازیم.
۱٫ خشونت و ضرب وشتم و برخوردهای تحقیرآمیز با آوارگان
خشونت، رفتارهای تحقیرآمیز و ضرب و شتم آوارگان و پناهجویان از جمله اقداماتی است که نیروهای امنیتی، پلیس و نژادپرستان بوسیله آنها به استقبال آوارگان می روند. از اوائل سال ۲۰۱۵ میلادی، کمتر روزی است که اخباری در خصوص برخورد خشن و ضرب و شتم آوارگان در کشورهای اروپایی صادر نشود.
در یکی از این موارد، صدها پناهجوی سوری در هنگام ورود به مقدونیه در سپتامبر سال جاری مورد برخورد خشن نیروهای مرزی و پلیس قرار گرفتند. در این درگیری، پلیس به ضرب و شتم این پناهجویان پرداخته و از نارنجک های گیج کننده استفاده کرد. تعدادی زیادی از این پناهجویان در این درگیری ها به شدت زخمی شدند. در این درگیری، پلیس از باتوم و گاز اشک آور نیز استفاده کرد.
برخورد نیروهای امنیتی با پناهجویان به گونه ای بوده است که عفو بین الملل با انتشار خبری درخصوص وضعیت پناهجویان در ۱۷ تیرماه اعلام کرد: در مرزهای مقدونیه به گونه ای با پناهجویان برخورد شده است که انگار با عده ای آشوب طلب و ضد قانون مقابله می شود. سازمان ملل متحد نیز در اطلاعیه ای که در ۲۵ تیرماه در این خصوص منتشر کرد، اظهار داشت که شرایط حاکم بر مرز میان یونان و مقدونیه بحرانی است و دولت این دو کشور هرچه سریعتر باید اوضاع را کنترل کنند.
کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز در مورد وخامت اوضاع در مرزهای مقدونیه هشدار داد. زید رعد الحسین با انتشار بیانیه ای در ماه اوت (۲۲ مرداد) از کشورهای اروپائی خواست تا به تعهدات بین المللی خود در قبال برخورد با پناهجویان پایبند باشند.
وی همچنین از همه کشورهای اروپایی درگیر در موضوع مهاجران خواست تا با گفتگو و مذاکره به این بحران خاتمه دهند و به حمایت از حقوق بشر همه آوارگان پایبند باشند. رعدالحسین در این خصوص گفت به شدت نگران وضعیت حقوق بشری و امنیتی است که به گفتمان و سیاست غالب بیشتر کشورهای اروپایی در مورد آوارگان تبدیل شده است. وی همچنین هشدار داد مراکز نگهداری از آوارگان به اردوگاه های بازجویی و زندان تبدیل نشوند.
در موردی دیگر، پلیس مجارستان در منطقه مرزی ‘هورگوش’ که فاصله کوتاهی تا صربستان دارد، از ورود آوارگان سوری به این کشور جلوگیری کرد و زمانی که با مقاومت پناهجویان روبرو شد، آنان را مورد ضرب و شتم قرار داد. نیروهای پلیس پس از ضرب و شتم آوارگان با ‘باتوم’، گازهای فلفل را به سوی آنان پرتاب کردند که موجبات تنگی نفس آنان را فراهم ساخت. در کلیپ تصویری که از این حادثه منتشر شده است، پدری مشاهده می شود که با صورتی خونین، کودک خود را سخت در آغوش گرفته و بیش از این اجازه تعرض به افسران مجارستانی نمی دهد. مادران و کودکان نیز همگی در حال گریه و نفرین کردن مجارها به دلیل این اقدام غیرانسانی هستند.
همچنین روز ۱۷ مردادماه ویدئویی مبنی بر لگد زدن خبرنگار شبکه ‘ان. وان’ مجارستان به یک مادر سوری که کودک خود را در آغوش کشیده بود، منتشر شد که خشم مردم سراسر جهان را در پی داشت. افشای تصاویر یکی از اردوگاه های پناهندگان در آلمان نیز موجب رسوایی بزرگی برای مسئولان ایالت ‘نورد راین وستفالن’ شد. مفسر شبکه تلویزیونی اسپانیا، درخصوص تصاویر دردآور رفتار نگهبانان اردوگاه با پناهجویان گفت: «اینجا ابوغریب نیست… یکی از مراکز پناهجویان در آلمان است… دو نفر از نگهبانان مشغول تفریح هستند… یکی با چکمه خود به سر یک پناهجوی الجزایری می کوبد.» در تصاویر منتشر شده دیگر، نگهبانان یک پناهجو را مجبور می کنند روی تشکی که روی آن بالا آورده، بخوابد.
۲. بازداشت و زندانی کردن آوارگان
بازداشت و زندانی کردن آفراد آواره به جرم آوارگی و پناهنده بودن بر اساس قوانین بین المللی به ویژه میثاقین ممنوع است. با این وجود و با بالا رفتن آمار ورود پناهجویان و پناهندگان به کشورهای اروپایی، شاهد آن بودیم که کشورهای اروپایی هم به دلیل ضعف در اتخاذ تدابیر مناسب جهت میزبانی از آوارگان و همچنین حرکتی بازدارنده، اقدام به بازداشت و زندانی کردن آنان کردند. پایگاه خبری یورونیوز در گزارشی در سپتامبر ۲۰۱۵ از زندانی بودن صدها پناهجو در زندان های مجارستان خبر داد. اکثر این پناهجویان از اتباع کشورهایی نظیر عراق، افغانستان، سوریه و شمال آفریقا هستند.
یکی از پناهجویان افغان که در این بازداشتگاه به سر می برد، درخصوص بدرفتاری پلیس با بازداشت شدگان گفت: بخشی از این بازداشتگاه، جای وحشتناکی است. اسم آنجا را گوانتانامو گذاشته ایم. افرادی را که اعتراض کنند و بخواهند آنان را تنبیه کنند، به آنجا می برند و به شدت مورد ضرب و شتم قرار می دهند. کمیساریای عالی پناهندگان در گزارش سالانۀ خود در سال ۲۰۱۵ به این اقدام دولت مجارستان انتقاد کرد. رئیس کمیساریای عالی پناهندگان در شرق اروپا نیز در این خصوص اظهار داشت: ‘دیدن پناهجویانی که به دلایلی نظیر حفظ جانشان از کشورشان گریخته اند در پشت میله های زندان بسیار غم انگیز است. این پناهجویان که شاید زندان را در کشورشان نیز تحمل کرده اند، در نخستین تجربۀ خود بعد از ورود به مرزهای اتحادیۀ اروپا باز هم با تجربۀ زندان روبرو می شوند.’
مجارستان، زندانی کردن پناهجویانی که به صورت غیرقانونی وارد این کشور شده اند را به مدت ۱۲ ماه قانونی اعلام کرده است. سازمان ملل در بیانیه ای دیگر در مارس ۲۰۱۵ نسبت به تبدیل مراکز نگهداری مهاجران در اروپا به مراکز بازداشت و زندان هشدار داد. سازمان ملل به اتحادیه اروپایی هشدار داد مراکزی را که برای ثبت نام و نگهداری موقت آوارگان استفاده می کند، به زندانی برای آنها تبدیل نکند.
هفته نامه آلمانی ‘اشپیگل’ نیز در همین خصوص گزارش داد که کشورهای اروپایی با دولت اوکراین قرارداد بسته اند تا پناهجویان بازداشت شده را برای زندانی کردن به این کشور ارسال کنند. در این قرارداد، کشورهای اروپایی هزینه ساخت مراکز بازداشت را پرداخت می کنند. پناهجویانی که در مرز خارجی اتحادیه اروپا بازداشت می شوند، به اوکراین مسترد شده و در آنجا در بازداشتگاه های ویژه ای که اتحادیه اروپا نیز از تأمین کنندگان مالی آن است تا ۱۲ ماه زندانی می شوند. در این گزارش ها نوشته شده که در این اماکن، بارها سوء رفتار با زندانیان رخ داده است.
۳. نقض حق غذا و بهداشت
گزارش ها و اخبار منتشره از وضعیت این روزهای آوارگان و پناهجویان در کشورهای اروپائی، حاکی از اوضاع نابسامان بهداشتی و غذایی این دسته از افراد است. گرسنگی و شیوع بیماری های واگیردار، دو مشکلی است که آوارگان در سایه بی توجهی کشورهای اروپایی با آن دست به گریبان هستند. یکی از کشورهایی که وضعیت پناهجویان در آنجا وخیم تر از مابقی کشورهاست، یونان است. این کشور به رغم کمک سازمان ملل جهت سر و سامان دادن به اوضاع پناهجویان، کماکان در تأمین شرایط اولیه زندگی برای پناهجویان ناتوان است.
بسیاری از پناهجویان در این کشور چه در سرما و چه در گرما در پارک ها، کنار خیابان و مناطق حاشیه ای شهر بدون هیچ گونه سرپناهی زندگی می کنند. دولت به این گونه افراد هیچ کمکی ننموده و بسیاری از آنان با گرسنگی و کمبود غذا مواجه می شوند؛ بطوریکه مجبورند در سطل های زباله کنار رستوران ها و فست فودها به دنبال غذا بگردند. وضعیت پناهجویان در یونان به قدری وخیم است که فریاد برخی از مقامات اروپایی را نیز بلند کرده است. نایب رئیس مجلس نمایندگان آلمان با انتقاد از و ضعیت اسفناک پناهجویان در جزایر یونان از نبود کمک های اولیه، غذا، سرپناه و مایحتاج دارویی به شدت ابراز نگرانی نمود. وی همچنین از عدم اتخاذ تدابیر مناسب جهت تأمین امنیت پناهجویان در جزایر دورافتاده این کشور انتقاد نمود.
همچنین ‘وینسنت کوچتل’، مدیر بخش اروپایی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، پس از دیدار از جزایر یونانی لسبوس، کاس و چیوس از یونان خواست کنترل «هرج و مرج کامل» در جزایر دریای مدیترانه را که هزاران مهاجر وارد آن شده اند، در دست بگیرد.
وی اظهار داشت: «هیچ چیز از لحاظ آب، بهداشت و کمک های غذایی کافی نیست. در بیشتر جزایر، هیچ ظرفیتی برای پذیرش وجود ندارد و پناهجویان هیچ سرپناهی برای خوابیدن ندارند.»
کوچتل همچنین گفت: «در این جزایر هرج و مرج کامل حکمفرماست. پس از چند روز پناهجویان به آتن انتقال می یابند، اما در آتن نیز هیچ چیزی انتظار آنها را نمی کشد.»
نمونه ای دیگر از بی توجهی دولت به حق مسکن، غذا و بهداشت پناهجویان، وضعیت این دسته از افراد در کشور هلند است. بسیاری از پناهجویان در دفاتر کار خالی زندگی می کنند، بعضی از آنان با یک تخت خواب و تشک قرض گرفته شده و چند نفر در یک اتاق با یکدیگر زندگی می کنند. گاهی اوقات تشک تخت خواب ها برای ایجاد گوشه ای به عنوان حریم خصوصی از سقف آویزان شده اند. آنان اغلب غذا را با قوطی های انباشته در گوشه و کنار خیابان یا گاراژ گرم می کنند که به دلیل شلوغی بیش از حد این مکان ها، این قوطی ها همیشه کثیف و غیربهداشتی هستند. عدم پذیرش این افراد در مراکز درمانی، سبب افزایش مرگ و میر در بین آنان و همچنین شیوع بیماری های واگیردار شده است.
وضعیت پناهجویان در بندر کاله فرانسه نیز بسیار اسفناک است. محل اقامت پناهجویان در خارج از شهر کاله و در جنگل های اطراف این شهر است. تنها کمکی که پناهجویان ساکن در کاله از دولت فرانسه دریافت می کنند، روزی یک وعده غذای ناکافی است. هیچ گونه کمک پوشاکی و درمانی نیز از سوی دولت به آنها ارائه نمی شود و این نوع کمک ها صرفا از طرف مردم به آنها داده می شود. وضعیت امنیت و بهداشت در پایین ترین سطح ممکن قرار دارد. پناهجویان در این محل در چادرهای پلاستیکی که اکثر آن ها را خودشان با پلاستیک و چوب درست کرده اند، زندگی می کنند. عفو بین الملل چندین بار در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ با انتشار بیانیه از وضعیت اسفناک پناهجویان در این منطقه انتقاد و از دولت فرانسه درخواست رسیدگی فوری را نموده است.
چند نکته قابل تامل:
۱٫ بروز تجاوز در کمپ های پناهجویان نیز از دیگر مسائلی است که این دسته از افراد با آن گریبانگیر هستند. بنابر گزارش تلویزیون ‘گوناز’ آلمان، تنها در عرض سه ماه اخیر بیش از۱۰۰ مورد تجاوز در کمپ های پناهجویان در آلمان گزارش شده و وضعیت روانی پناهجویان غیرقابل تحمل شده است. از سوی دیگر، بنا به ادعای یک گروه حمایت از حقوق زنان، در کمپ های ایالت آلمان برخی از زنان پناهجو به قیمت ده یورو فروخته می شوند. همچنین بروز درگیری های شدید و دسته جمعی در میان پناهجویان موجب شده است تا در برخی مواقع، پلیس هم قدرت مداخله در این درگیری ها را نداشته باشد.
۲٫ دفتر کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز با انتشار چندین بیانیه از وخامت اوضاع پناهجویان و آوارگان در کشورهای اروپایی بویژه یونان، مقدونیه، آلمان، صربستان، فرانسه و مجارستان و بی توجهی مقامات اروپایی به این موضوع به شدت انتقاد کرده است.
مقامات اتحادیه اروپا نیز به رغم برگزاری جلسات متعدد و اتخاذ برخی از تصمیمات، هنوز نتوانسته اند این بحران را حل کنند؛ چرا که کشورها به تعهدات پذیرفته شده خود در این خصوص عمل نمی کنند. بطور مثال کشورهایی نظیر آلمان، انگلیس، ایتالیا و … متعهد شدند تا با کمک مالی و پشتیبانی به کشورهای ورودی قاره اروپا، سعی در کنترل و اسکان مناسب پناهجویان کنند که به دلیل عدم انجام تعهدات این کشورها، مشکل کماکان پابرجا است.
