با وجود آگاهی از تاثیرات شگفت‌انگیز و غیر قابل انکار مصرف شیر و لبنیات بر سلامتی و تندرستی افراد، متاسفانه چند سالی است که میزان مصرف این ماده غذایی ارزشمند سیر نزولی پیدا کرده است.
تقریبا همه ما اسمش را شنیده‌ایم” پوکی استخوان ” همان که شهرت بیماری خاموش قرن اخیر را با خود یدک میکشد و بی سروصدا خیمه مرگ بر سر خیل عظیمی از ادم‌ها میکشد، این درحالی است که متاسفانه زنان جامعه ما بر سکوی اول مارتن مرگ با آن ایستاده‌اند.
باشگاه خبرنگاران؛ پوکی استخوان هر سه روز، جان ۲۳۰ ایرانی را می‌گیرد، یعنی بیش از ۲۷۷ هزار نفر در سال این آمار توسط مشاور شرکت صنایع شیر ایران اعلام شده است. حسین چمنی دلیل شیوع این بیماری و آمار بالای تلفاتش را کمبود مصرف شیر در بین ایرانیان دانسته است.
کاهش مصرف شیر به دنبال بالا رفتن قیمت لبنیات در کشور بوده است. چنانچه این مسئول هم با اشاره به آخرین آمار بانک مرکزی گفته است در دو سال نخست اجرای فاز نخست هدفمندی یارانه‌ها، مصرف مواد غذایی در کشور معادل ۱۸ درصد کاهش پیدا کرده است. همچنین در بین مواد غذایی بیشترین کاهش مصرف با ۴۲ درصد مربوط به شیر و لبنیات بوده است. وی سرانه مصرف شیر در ایران را از کمتر از ۶۰ کیلوگرم تا حدود ۸۰ کیلوگرم عنوان کرد.
دکتر اسکندی متخصص روماتولوژی در خصوص زنان مبتلا به پوکی استخوان می‌گوید: پوکی استخوان یا استئوپروز به معنای اختلال استخوان یا لاغر و ضعیف شدن استخوان و یا به عبارتی بیماری گسترده استخوانی که با کاهش توده استخوانی مشخص می‌شود و منجر به افزایش شکنندگی استخوان (نه لزوماً بروز شکستگی) می‌شود. یائسگی یا «منوپوز» یک پدیده فیزیولوژیک شناخته‌شده است که در همه خانم‌ها اتفاق می‌افتد.
اصولا بعد از دوران یائسگی، سطح استروژن خون که نقشی مهم در رساندن کلسیم به سطح استخوانها و در نهایت ضخیم کردن آن دارد، به شدت کاهش می‌یابد و استخوان مستعد پوک شدن می‌شود. یائسگی به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد بنابراین روند پوکی استخوان به شدت سرعت می‌گیرد و از تراکم استخوان کاسته می‌شود.
کاهش استروزن ;ضرباهنگ صعودی استئوپروز
مشکل اصلی در یائسگی از دست رفتن مواد معدنی استخوان (عمدتا” کلسیم ) به علت کاهش ترشح استروژن تخمدانها است که موجب افزایش خطر استئوپروز و شکستگی استخوان می‌شود. توده استخوان در سن ۲۵ سالگی بیشترین میزان خود را دارد و استخوان ها از استحکام کافی برخوردارند. از سن ۴۰ سالگی به بعد توده استخوانی به مرور کاهش می یابد و در دوران یائسگی، طی ۵ تا ۱۰ سال یک سوم توده استخوانی از دست می رود. استخوان‌هایی که توده استخوانی کمتری دارند، بیشتر در معرض شکستگی قرار دارند.
دگزامتازون دشمن استخوان ها
دگزامتازون هم مثل هر داروی دیگری اثرات و عوارض جانبی خود را دارد و این عوارض جدی است. باید دگزامتازون را قاتل استخوانها دانست، چرا که بزرگترین عارضه آن پیشگیری از رسوب کلسیم در استخوان و ایجاد پوکی استخوان است.
همچنین دگزامتازون روی سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارد و باعث بروز مشکلاتی از قبیل نفخ، زخم‌های مری و معده می‌شود. افزایش فشار چشم، آب مروارید و گلوکوم (آب سیاه) از عوارض دیگر مصرف زیاد این داروست. مصرف بالای این دارو با تاثیر بر سیستم قلبی ـ عروقی، به افزایش قند خون منجر می‌شود و در نتایج آزمایشی اختلال ایجاد می‌کند.
از پوکی استخوان دور شوید
وی افزود:اگر بیماری که به متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌کند از درد استخوان گله‌مند یا از کورتون استفاده کند، باید هر چه زودتر تست سنجش تراکم استخوان انجام دهد نه بعد از یائسه شدن! چرا که حتی هزینه های سنجش تراکم از درمان بیماری به مراتب کمتر است
دزد بی سروصدا استخوان های شما
دکتر اسکندری افزود: متاسفانه این بیماری هیچ علامت یا نشانه ای ندارد به همین خاطر به بیماری خاموش معروف شده است وزمانی خود را نشان می دهد که فرد دچار شکستگی می‌شود. درد ناگهانی و شدید د رستون فقرات ، می تواند از علائم شکستگی‌های ستون فقرات باشد. ممکن است شکستگی مهره، بدون درد اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیمار دیده شود. اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می‌کند، ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست. پس بهتر است کلیه افرادی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، قبل از شروع عوارض، مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن ، اقدامات پیش گیرانه صورت گیرد. چرا که همیشه پیشگیری بهتر از طی کردن روند پر پیچ و خم درمان بیماری است.
وی خاطر نشان کرد: مهم ترین و شایع ترین محل شکستگی ها، مهره ها، گردن، استخوان ران و مچ دست ها است که باید خیلی مراقب بود البته در بعضی مبتلایان نیز حملات به صورت درد شدید وجود نداشته و فقط دردهای مزمن و خیلی خفیف کمر بروز می‌کند که با ایستادن و حرکت تشدت پیدا می‌کند.
استفاده مداوم و زیاد از لوازم آرایشی در بانوان و دخترانی که که کمتر با نور خورشید در تماس هستند، موجب کاهش جذب نور خورشید و ویتامین D می‌شود و این امر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
دکتر اسکندری در خصوص درمان این بیماری گفت: درمان پوکی استخوان با توجه به سن، جنس و میزان کاهش تراکم استخوان در افراد مختلف، متفاوت است و در این صورت توصیه‌ها و داروهایی با توجه به شرایط بیمار و طبق نظر پزشک معالج تجویز خواهد شد گاهی در مراحل اولیه درمان با استفاده از مکمل‌های غذایی سعی در کند شدگی روند بیماری می‌شود اما در مراحل پیشرفته بیماری دارو درمانی در اولویت درمان قرار می‌گیرد.
حمام ویتامین “د “در آفتاب
وی ادامه داد : تغذیه، نقش مهمی در بروز یا پیشگیری از پوکی استخوان به عهده دارد ،مهمترین عامل در رژیم غذایی، میزان کلسیم آن است و افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد یا ویتامین د و یا ویتامین ث کافی دریافت نمی‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند ویتامین د برای استحکام استخوانها ضرور ایست. ویتامین د به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک کرده و موجب بکار گیری این مواد معدنی در ساختمان استخوانها و دندان‌ها می‌شود بنابراین باید توجه ویزه به مصرف مواد لبنی و موادی که حاوی کلسیم هستند شود حتی اگر لازم است مکمل های غذایی را با مشورت پزشک جایگزین کنند البته باید توجه داشت که در مصرف ویتامین د افراط صورت نگیرد چرا که با خطر ایجاد سنگ کلیه ممکن است همراه گردد.
دور سیگار خط بکشید
سیگار احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر سیگاری هستید، این عادت را ترک کنید و تا جایی که می توانید از کشیدن قلیان بپرهیزید. سیگار نیز زمینه ابتلا به پوکی استخوان را فراهم می‌کند و علاوه بر سایر مضراتش، احتمال پوکی و شکستگی زودرس استخوان را نیز افزایش می‌دهد.
مرتب ورزش کنید
دکتر اسکندری اضافه کرد: افراد مبتلا به پوکی استخوان باید رژیم غذایی و ورزش را حتما جدی بگیرند و اگر درمان مناسب را انجام بدهند جای نگرانی وجود ندارد فقط باید بیشتر مراقب خود باشند و سعی کنند در معرض شکستگی قرار نگیرند مراقبت در شب، استفاده از پله ها و….
زنی که یک بار دچار شکستگی می‌شود دو برابر بیش از دیگران احتمال دارد که مجددا دچار آن شود. در زنان یائسه یک شکستگی به ظاهر ساده مچ دست نشان دهنده این است که این خانم در معرض جدی شکستگی لگن در آینده نزدیک است و این باید به عنوان یک اخطار در نظر گرفته شود. با در نظر گرفتن اینکه یک سوم افراد مسنی که دچار شکستگی لگن می‌شوند در یکسال اول بعد از شکستگی فوت می کنند و یک سوم دیگر آنها دچار مشکلات حرکتی خواهند شد به هیچ وجه قابل قبول نیست که دست بر روی دست گذاشته و صبر کنیم تا ببینیم چه زمانی این خطر گریبان زنان جامعه مان را می‌گیرد.
بنابراین ضروری است در درجه اول سطح آگاهی خودمان را راجع به بیماری بالا برده و سعی کنیم خطر آن را حداقل برای مدت زمانی بیشتر به تعوبق بیاندازیم.
گزارش از ژیلا تختی
