پایگاه خبری و تحلیلی قلم – گروه استان‌ها – شکیبا کولیوند: استان‌های همدان، کرمانشاه و کردستان در روزهای آغشته به کرونا مسیر جدید گردشگری را با نام تاریخ و تمدن پی‌ریزی کردند و اکنون در راهی پا پیش نهاده‌اند تا بتوانند از این ظرفیت، برای رسیدن به شهرهای خلاق جهانی دست یابند و با تعریف این مسیر جدید گردشگری، حداقل مسافران سه استان را برای هرکدام از استان‌های مذکور داشته باشند و مدت ماندگاری سفر را در غرب کشور بالاتر ببرند.
این موضوع اگرچه بارقه‌های امید را در گردشگری غرب کشور به ارمغان آورده است اما….
تن نحیف گردشگری غرب کشور ضررها و خسارت‌های بسیاری دیده است و این روزها، شاهد تعطیلی آژانس‌های مسافرتی متعدد و پیشروی فعالان عرصه بوم‌گردی، راهنمایان گردشگری و متخصصان این حوزه به سمت‌وسوی مشاغل دیگر هستیم.
به‌راستی باید پذیرفت که اگر این ناامیدی‌ها مستدام باشد، خروج خیل عظیمی از جمعیت متخصص گردشگری برای غرب کشور، گران تمام خواهد شد و نه‌تنها گردشگری ما به نقطه نخست خود برخواهد گشت، بلکه پلی که چندین سال است برای آن زحمت کشیده شده را نیز خراب خواهد کرد.
حال در این خصوص، نگاهی به میزان خسارت‌های کرونا بر گردشگری غرب کشور کنیم:
از آسیب ۹۰ درصدی به تأسیسات گردشگری همدان تا خسارت ۴۰۰ میلیاردی به گردشگری کرمانشاه
علی خاکسار؛ معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان عنوان کرده است: شاهد خسارتی بالغ بر ۴۴ میلیارد تومان بر تأسیسات گردشگری همدان در سه ماه نخست سال ۱۳۹۹ بوده‌ایم و البته حسین قراباغی؛ رئیس کمیسیون اقتصاد، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر همدان نیز مطرح کرد: بیش از ۹۰ درصد تأسیسات حوزه گردشگری همدان، آسیب دیده که در این راستا متأسفانه تنها یکی از عوامل شیوع کرونا عامل بوده، چراکه برخی سیاست‌ها هم باید اصلاح شود.
۱۲ شهریورماه بود که امید قادری؛ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه مطرح کرد: در استان کرمانشاه نیز مراکز گردشگری، اقامتی و پذیرایی ما متحمل آسیب‌های زیادی شدند که طبق برآوردهایی که انجام داده ایم، رقم این خسارت‌ها بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان شده و براساس رصدی که از مراکز اقامتی استان داشته‌ایم، نسبت به سال گذشته حدود ۷۰ درصد کاهش مسافر داشته‌اند که رقم بسیار بالایی است.
از صفر بودن ضریب اشغال هتل‌های کردستان تا خسارت‌های میلیاردی به گردشگری لرستان و ایلام
اسماعیل مریوانی؛ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کردستان نیز با بیان اینکه در اسفندماه سال گذشته و فروردین و اردیبهشت‌ماه سال جاری ظرفیت هتل‌ها در استان صفر بود، مطرح کرده است که خسارت ۶۹ میلیارد تومانی به صنعت گردشگری کردستان را در پی شیوع کرونا شاهد بوده‌ایم.
اسکندر فلاحوند؛ معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان نیز از خسارت ۷۷ میلیاردتومانی به تأسیسات گردشگری لرستان خبر داده است.
عبدالمالک شنبه‌زاده؛ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام نیز در اواخر مردادماه مطرح کرد: کرونا از ۱۵ اسفند ۹۸ تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۹، حداقل ۱۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان به استان در حوزه گردشگری خسارت وارد کرد.
اما به‌راستی در این بین باید چه گام‌هایی برداشته شود؟ آیا قرار است که شاهد نحیف‌تر شدن تن گردشگری غرب کشور باشیم و دست روی دست بگذاریم تا ویروس کرونا رخت بربندد و همه‌چیز عادی شود؟ اصلاً حتی اگر همین امروز کرونا تمام شود، گردشگری به حالت نخست و جایگاهی که پیش از شیوع کرونا داشته است، برمی‌گردد؟
در این راستا گفت‌وگویی با سیدحسن مطیعی‌لنگرودی؛ استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، مدیر قطب علمی مطالعات و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران و نویسنده کتاب‌هایی همچون «جغرافیای اقتصادی ایران (کشاورزی)»، «جغرافیای اقتصادی ایران (صنعت)»، «برنامه‌ریزی روستایی با تأکید بر ایران» و «توسعه و صنعتی‌سازی روستا (نظریه‌ها، روش‌ها و راهبردهای توسعه صنعتی) » و مرتضی خاکسار؛ استاد دانشگاه و کارشناس‌ارشد امور گردشگری، نویسنده و مترجم کتاب‌هایی چون «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم»، «خلاقیت در مدیریت سازمان و واحدهای کسب‌وکار»، «مدیریت مراکز و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی»، «توریسم و توسعه اقتصادی» و «مدیریت گردشگری پایدار» ترتیب داده شد که آن‌ها را در ادامه خواهید خواند:
گردشگری غرب کشور باید زنده بماند
سیدحسن مطیعی‌لنگرودی در گفت‌وگو با خبرنگار ما با تأکید بر اینکه اگرچه گردشگری در این دوران به خاموشی کشیده نشد، گفت: در این دوران مسافرت‌ها خاتمه پیدا نکرد، اما واقعاً باید برای جذب گردشگرانی که درآمدی را به استان و شهر مقصد می‌آوردند، برنامه‌ریزی‌های بهتری داشته باشیم.
مدیر قطب علمی مطالعات و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه در این زمان نباید دست روی دست گذاشت، مطرح کرد: نباید فراموش کرد که درآمدهای حاصل از گردشگری و منابع مرتبط با آن، می‌تواند چرخ‌های اقتصاد غرب کشور را به حرکت در بیاورد.
نویسنده کتاب جغرافیای اقتصادی ایران با تأکید بر اینکه در دوران شیوع کرونا که چندین ماه از آن می‌گذرد، باید به‌جای فراموشی موقعیت‌های گردشگری گذشته‌مان به فکر برنامه‌ریزی باشیم، افزود: گردشگری روستایی و کشاورزی راه برون‌رفت از این ماجرا می‌تواند باشد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه آیا می‌توان برنامه‌ریزی‌ها را به سمت‌وسوی گردشگری مجازی سوق داد؟ گفت: سفرهای مجازی، جایگزین خوبی برای گردشگری حقیقی نیست و حتی میزان استقبال از آن هم بالا نیست. بدین‌سان می‌توان آن را نسخه‌ای در کنار سایر موضوعات گردشگری و برنامه‌ریزی‌های اقتصاد گردشگری قرار داد، اما نمی توان تنها روی آن برنامه‌ریزی کرد.
مطیعی‌لنگرودی خواستار قدم نهادن مسئولان گردشگری و حوزه‌های مرتبط به آن در غرب کشور به مسیر مناسب‌سازی زیرساخت‌ها، امکانات و سرمایه‌گذاری‌های این بخش شد و افزود: زمان آن رسیده تا قدمی برای این امر برداشته شود و سلامت‌محوری را چاشنی گردشگری کنیم و دریابیم که بهره‌وری اقتصادی، آن هم در سال جهش تولید نباید اسیر کرونا شود.
استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران در پایان خاطرنشان کرد: نباید گردشگری غرب کشور را در این زمان تعطیل‌شده ببینیم، بلکه می‌توان از تراکم گردشگری کاست، اما گردشگری را زنده نگه داشت. بدین‌سان باید با مراکز اقامتی غیراصولی و فاقد مجوز نیز برخورد قانونی کرد و مانع از ادامه فعالیت‌های آن‌ها شد.
زمان برنامه‌ریزی برای گردشگری است
مرتضی خاکسار در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه محور توسعه اقتصادی هر کشوری بستگی به چند عامل دارد، گفت: در اقتصاد گردشگری ایران روی سه‌محور می‌توانیم تأمل کرده و برنامه‌ریزی داشته باشیم؛ یعنی این سه بستر برای درآمدهای ارزی کشور ما وجود دارد که شامل طبیعت، تاریخ و تمدن است.
وی با تأکید بر اینکه در کشورمان با سه اصل جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، قومی، مذهبی، آداب و رسوم و غیره می‌توانیم نشان دهیم که تاریخ ما به بیش از ۴۰ هزار سال می‌رسد، مطرح کرد: این موضوع دستان پر استان‌های کشور را در برنامه‌ریزی گردشگری به ما نشان می‌دهد.
این استاد دانشگاه در ادامه صحبت‌های خود در حال حاضر بر ضرورت توجه به برنامه‌ریزی‌ها تأکید کرد و گفت: هم‌اکنون نیازمند برنامه‌ریزی هستیم، چراکه از سقوط هواپیما گرفته تا حوادث اخیر در کشور و این‌روزها روبه‌رو شدن با ویروس کرونا، همه‌وهمه بر صنعت گردشگری ما اثرگذار بوده‌اند. حال باید دید برای برون‌رفت از وضع موجود، چه برنامه‌ریزی‌هایی داشته باشیم؟ اکنون که وضعیت چراغ‌خاموش است، آیا نباید در مسیر تبلیغات گام برداریم؟
وی در پاسخ به اینکه به راستی در این ایام که شاهد شیوع ویروس کرونا هستیم، برای گردشگری چه کاری باید انجام بدهیم؟ مطرح کرد: می‌توان گفت که رعایت موارد بهداشتی به‌عنوان راهکاری برای پررونق شدن گردشگری تأثیر بسزایی دارد، ما روی موضوع گردشگری پساکرونا و دوران کرونا باید بیشتر به محورهای بهداشتی و رعایت پروتکل‌های آن در گردشگری تمرکز کنیم، وگرنه اینکه ایران چه جاذبه‌ها و تمدنی دارد؟ در این بین مهم نیست. اینکه بتوانیم از این شرایط بهره‌مند شویم، مهم است. وگرنه ایران، تمدن و فرهنگ آن برای دنیا شناخته شده و کریدور گردشگری دنیا است.
خاکسار ادامه داد: باید به مسائل بهداشتی، امنیتی و استانداردهای این حوزه در دوران شیوع کرونا توجه بیشتری داشته باشیم تا گردشگری را در نقاط مختلف کشور به‌صورت کرونازده رها نکنیم و آن را در مسیر مناسبی پیش ببریم.
این پژوهشگر اقتصاد گردشگری درخصوص وضعیت گردشگری در غرب کشور نیز گفت: باید بتوانیم با تکیه بر این موارد، انگیزه سفر را برای مسافران برانگیخته کرده و گردشگری را به سمت‌وسویی ببریم که برای مسافر، استان مقصد و استان‌های در مسیر گردشگر، خطری نداشته باشد.
سفر را ایمن کنیم تا مسافران به گردشگری غرب کشور اعتماد کنند
نویسنده کتاب «توریسم و توسعه اقتصادی» با بیان این موضوع که باید بپذیریم که کرونا ممکن است تا آخر سال یا حتی گردشگری بهاره و تابستانه سال آینده نیز همراه ما باشد، گفت: بایستی برنامه‌ریزی گردشگری در غرب کشور بر این پایه باشد.
خاکسار با بیان اینکه باید روندی را با کمک اعضای فراکسیون گردشگری مجلس درخصوص پروتکل‌های بهداشتی سفر در پیش بگیریم، عنوان کرد: ما می‌توانیم به‌عنوان یک کشور متمدن، استارت‌آپ این قضیه را بزنیم و شروع‌کننده‌ای برای پروتکل‌های بهداشتی بر پایه نظرات سازمان بهداشت جهانی و سازمان گردشگری جهانی باشیم و جزء کشورهایی باشیم که تمامی موارد پروتکل‌های بهداشتی را در اماکن سیاحتی، تفریحی، زیارتی و غیره رعایت کرده‌ایم.
وی به سفیران بهداشتی اشاره کرد و افزود: این سفیران را می‌توانیم در اجرای تورهای گردشگری‌مان داشته باشیم تا سفر را ایمن ساخته و با این روند، می‌توان به گردشگری غرب کشور نیز کمک کرد تا مسافران به اماکن گردشگری آن اعتماد کنند.
خاکسار با تأکید بر اینکه در استان‌های غربی نیز بایستی به‌دنبال شکار فرصت‌ها بود، عنوان کرد: زمان آن رسیده تا با توجه به ظرفیت خاموشی ایجادشده بر اثر ویروس کرونا که روی همه عملیات اجرایی و مباحث گردشگری ما اثر گذاشته، به ظرفیت‌های خاموش و پنهانمان نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم و بر مبنای آن راهکارهایی را در پیش بگیریم.
نویسنده کتاب «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم» در بخش پایانی صحبت‌های خود در تشریح این موضوع به راهکارهایی از جنس گردشگری روستایی، کشاورزی و سلامت در غرب کشور نام برد و افزود: برنامه‌ریزی بازاریابی گردشگری را باید در پیش بگیریم و نباید در شرایط پیش‌آمده خاموش مانده و سکوت گردشگری را شاهد باشیم.
اما به‌راستی این روزها که شرایط به سمت‌وسویی رفته است که هر قدمی که می‌خواهیم برداریم، گویی یقه‌مان را کرونا گرفته، پس اقتصاد گردشگری به کدامین سمت‌وسو رفته است؟
اگر پای صحبت‌های فعالان این عرصه که با هزار شوق و ذوق وارد کار شده‌اند، بنشینید، دلسردی‌ها را کم‌کم از بین حرف‌هایشان می‌توانید بشنوید.
از عدم حمایت و دیده‌نشدن‌هایشان، تا از دست رفتن سرمایه‌هایی که با هزاران امید وارد این حوزه کرده بودند. اما اگر در این بین پای حرف‌های افرادی بنشینیم که بدون مجوز در این دوران فعالیت‌های گردشگری داشته‌اند، از خانه‌مسافرها و اقامتگاه‌های غیرمجازشان گرفته تا تورهای فاقد مجوز، آن‌ها هم همین قدر دلسرد و ناامیدند؟! یا در سایه عدم برنامه‌ریزی‌های مناسب، بازار برای این‌ها داغ شده است؟ راستی حال کارتن به‌دستان چطور است؟ آیا بازار کاری آن‌ها هم دچار مشکل شده؟ به‌یقین گردشگری را نمی‌توان زیر خاک مدفون کرد و با کرونا روی آن را پوشاند، اما اینکه در دوران شیوع این ویروس منحوس، درآمدهای اقتصاد گردشگری به کدام سمت‌وسو سوق داده شده است، جای تأمل دارد.
تسهیلات کرونا برای حوزه گردشگری چندان با استقبال مناسبی روبه‌رو نبود، درصد بالای بازگشت این تسهیلات از یک‌سو و ناامید بودن فعالان این عرصه به آینده گردشگری، موجب این روند شد. اما آیا برای حمایت از فعالان این عرصه، تنها یک وام ۱۲ درصدی کفایت می‌کند؟ برنامه‌ریزی برای نمایشگاه صنایع‌دستی که می‌تواند موجب چرخیدن چرخ گردشگری شود، کجای برنامه‌ها بوده است؟
رویداد بین‌المللی گردشگری ۲۰۲۰ در کرمانشاه و کردستان که می‌توانست برای گردشگری غرب کشور یک اکسیژن باشد، لغو شد. جایگزین گردشگری داخلی آن چیست؟ آیا برنامه‌ریزی‌ای برای رونق گردشگری بومی و محلی داریم؟
حال زمان آن رسیده تا نگذاریم گردشگری غرب کشور به کما برود و در این مسیر می‌توان گردشگری را به سمت‌وسویی سوق داد که در دوران پیش از کرونا بسیار کم‌رنگ بوده، گردشگری‌هایی از جنس گردشگری روستایی و کشاورزی در این بین می‌توانند گزینه‌های خوبی باشند؛ یعنی دقیقاً مواردی که این روزها شاهد خاموشی چراغ جشنواره‌های سیر، عسل، زیتون و غیره آن‌ها هستیم. حال آنکه ظرفیت‌های گردشگری استان‌های غربی از تپه هگمتانه و طاق‌بستان گرفته تا قلعه فلک‌الافلاک، خانه‌های تاریخی کردستان و مناطق بکر ایلام همه‌وهمه چشم‌انتظار برنامه‌ریزی‌هایی از بدنه پروتکل‌های بهداشتی و سلامت‌محوری هستند تا بتوان بار دیگر گردشگران را در فضایی ایمن به سمت آن‌ها سوق داد تا با بی‌برنامگی، گردشگری غرب کشور را به نقطه صفر نرسانیم.
