پایگاه خبری- تحلیلی قلم، استان ها- شکیبا کولیوند: شهرستان تویسرکان از شمال در خط‌الرأس رشته‌کوه‌های الوند به شهرستان‌های همدان و اسدآباد، از شرق به شهرستان ملایر، از جنوب به شهرستان نهاوند و از غرب به استان کرمانشاه محدود است. مساحت این شهرستان ۱۵۵۵ کیلومترمربع است که ۷.۹۷ درصد مساحت استان همدان را در برگرفته است.
این شهرستان علاوه‌بر داشته‌های تاریخی، پتانسیل‌هایی از جنس محصولات باغی و کشاورزی و مناطق بکر و سرسبز را نیز دارد.
شهرستان تویسرکان در دره‌های دامنه جنوب غربی کوه الوند قرار گرفته و منطقه‌ای کاملاً کوهستانی است. بلندترین کوه‌های آن عبارتند از: الوند، قله خانگرمز، کمرزرد، کلیان و سیاه‌دره در جنوب شهرستان و همچنین روستای کارخانه در جنوب غربی گودترین منطقه این شهرستان قرار گرفته‌اند.
ازلحاظ مناطق و جاذبه‌های گردشگری این شهرستان ۱۰.۵ درصد از جاذبه‌های گردشگری استان را به‌خود اختصاص داده است.
عمده‌ترین مزیت‌ها و قابلیت‌های این شهرستان به‌اختصار عبارتند از: وجود باغات ارزشمند و گسترده گردو، بادام، آلو و… با تولید بسیار در سال، وجود گیاهان دارویی در اراضی کشاورزی و منابع طبیعی مانند زعفران، سماق، گون، کتیرا، آویشن و… قطب تولید گردو(وسعت باغات گردو این شهرستان حدود ۵۵۰۰ هکتار، تولید سالانه ۱۵ هزار تن و ازنظر کیفیت بسیار عالی) در کشور با شهرت جهانی است.
در کنار این‌ها برخورداری از جاذبه‌های گردشگری تاریخی، فرهنگی و طبیعی چون آرامگاه حیقوق نبی(ع)، تپه‌های تاریخی باباکمال، کمربسته سرکان، مدرسه شیخ‌علی‌خان زنگنه، راست‌بازار، مقبره میررضی‌الدین آرتیمانی، خانه‌های قدیمی مسعودی، اقتداری و… و نیز جاذبه‌های طبیعی و گردشگری ازجمله طبیعت‌گردی خانگرمز، آبشار، کمربسته سرکان، مناظر و چشم‌اندازهای زیبای تفرجگاهی را نیز در این شهرستان شاهد هستیم.
از دیگر توانمندی‌های گردشگری این شهرستان، می‌توان به بهره‌مندی از فضای مصفای شهر با ۶۵درصد فضای سبز، وجود منطقه حفاظت‌شده خانگرمز به‌لحاظ طبیعت‌گردی، وجود صنایع‌دستی مبلمان و منبت‌کاری، بهره‌برداری از سد سرابی تویسرکان، امکان قابلیت کشت و توسعه گیاهان دارویی و صنعتی، پرورش زنبورعسل، جنگل‌کاری و وجود ذخیره‌گاه‌های جنگلی اشاره کرد.
اما به‌راستی این روزها، برای شهرستان تویسرکان در مسیر گردشگری، چه قدم‌هایی برداشته شده است؟ چند روستا و منطقه هدف گردشگری در این شهرستان وجود دارد و این روزها برنامه‌های گردشگری در شهرستان تویسرکان به کدام سمت در حال حرکت است؟ چه پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های گردشگری در این شهرستان وجود دارد که می‌تواند علاوه‌بر اشتغال و گردشگری پایدار در این منطقه و البته استان همدان، بلکه توسعه پایدار را برای استان همدان به ارمغان آورده و بتواند پل ارتباطی گردشگری برای دیگر شهرها و روستاهای هم‌مرز با این شهرستان شود.
در این راستا برآن شدیم تا گفت‌وگویی با اسحاق ترکاشوند؛ رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان ترتیب دهیم که در ادامه آن را می‌خوانید:
کمپینگ گزندر، نیازمند اعتبار است
اسحاق ترکاشوند در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه چهار روستای هدف گردشگری در شهرستان تویسرکان وجود دارد، مطرح کرد: این روستاها شامل شهرستانه، کهنوج، اشتران و گشانی هستند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان ادامه داد: در این شهرستان چهار منطقه نمونه گردشگری وجود دارد که شامل شهرستانه، دره سرکان، گزندر و تپه قلندرسیاه است که تاکنون برای تپه قلندرسیاه، فراخوان سرمایه‌گذاری نیز صادر شده، اما فعلاً سرمایه‌گذاری در این زمینه وجود ندارد که کار را آغاز کند.
این مسئول با اشاره به اینکه در حال حاضر در شهرستان تویسرکان تنها یک اقامتگاه بومگردی وجود دارد، تصریح کرد: این اقامتگاه نیز به‌سبب شرایط و شیوع ویروس کرونا تعطیل است.
ترکاشوند ادامه داد: برای پنج اقامتگاه بومگردی در مناطقی چون آرتیمان، زرهان، سرابی، قلعه استیجان و ورداورد نیز مجوز صادر شده و کمپینگ گزندر نیز برای تکمیل، نیازمند اعتبار است.
وی با اشاره به اینکه دو مجوز سفره‌خانه سنتی نیز صادر و هم‌اکنون به مرحله مجوز ایجاد رسیده‌اند، گفت: اگر اعتبارات مناسب در این زمینه تخصیص یابد، نهایتاً تا ابتدای تابستان سال ۱۴۰۰، به بهره‌برداری خواهند رسید.
«اشترمل»، در مسیر تبدیل به روستای ملی منبت
این مسئول در ادامه گفت‌وگو به وضعیت مبل و منبت و تولید این نوع از صنایع‌دستی در شهرستان تویسرکان اشاره کرد و افزود: در حال حاضر در حوزه مبل و منبت تعداد چهار هزار و ۷۵۱ کارگاه فعال وجود دارد که تعداد هفت هزار و ۷۰۰ نفر در این کارگاه، مشغول به‌کار هستند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان در این زمینه ادامه داد: سال گذشته این شهرستان عنوان شهر ملی مبل و منبت را کسب کرد و در سال جاری نیز روستای اشترمل، کاندید روستای ملی منبت است که جلسه دفاع از آن در تاریخ ۲۷ مردادماه سال جاری به انجام رسیده و منتظر تأییدیه آن هستیم.
ترکاشوند با بیان اینکه در این شهرستان خانه صنایع‌دستی فعال است، تشریح کرد: در این خانه چند رشته مرواربافی، میناکاری، تراش سنگ‌های قیمتی، معرق‌کاری، نقاشی روی سفال و منبت آموزش داده می‌شود و محصولاتی نیز در این زمینه‌ها تولید می‌شود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: دبیرخانه شهر ملی منبت گلریز نیز در این شهرستان آماده راه‌اندازی است.
ترکاشوند در پاسخ به اینکه آیا برای بهره‌گیری از گردشگری سد خرمرود نیز برنامه‌ریزی‌هایی به‌عمل آمده است یا خیر؟ گفت: خوشبختانه در این زمینه، اخیراً تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت نیرو و وزارت گردشگری منعقد شده که منتظر ابلاغ آن هستیم تا در حوزه سدها و آب شرب نیز بتوانیم تأسیسات گردشگری مناسب را به انجام برسانیم.
وی با اشاره به اینکه در این راستا توجه به موضوع گردشگری سد گزندر و خرمرود را مدنظر خواهیم داشت، تصریح کرد: در این زمینه سد خرمرود به‌واسطه زمین‌هایی که بیشتر در اطراف آن وجود دارد و از سویی در مسیر تویسرکان به گنجنامه نیز واقع شده، بیشتر می‌تواند در این زمینه موردبرنامه‌ریزی و استقبال قرار گیرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان در پاسخ به اینکه از باغات و وضعیت کشاورزی تویسرکان برای ورود به مبحث گردشگری کشاورزی و روستایی این شهرستان توجه شده است یا خیر؟ تصریح کرد: متأسفانه خیر؛ در این زمینه با توجه به اینکه دستورالعملی نداشته‌ایم، کاری نکرده‌ایم و اخیراً (در ماه گذشته) دستورالعمل و ضوابط گردشگری کشاورزی نیز ازسوی وزارتخانه ابلاغ شده است.
ترکاشوند در این راستا ادامه داد: افرادی که تمایل به ورود به این مبحث را دارند، می‌توانند مجوزهای مربوطه را بگیرند و در زمینه‌های باغ-گردشی، بازدید از باغات گردو، انگور و آلو وارد شده و مجوزهای گردشگری دریافت کنند، بدون اینکه تأسیسات ایجاد کنند یا ساختمانی بسازند.
این مسئول در این خصوص خاطرنشان کرد: ازسویی با توجه به اینکه تاکنون ضوابطی در این زمینه نداشته‌ایم و از جهتی دیگر با توجه به اینکه این موضوع اخیراً ابلاغ شده، فردی متقاضی ورود به این مبحث را نداشته و بیشتر متقاضیانی که از باغداران به ما مراجعه می‌کنند، متقاضی ایجاد باغ‌رستوران و سفره‌های خانه‌های سنتی هستند که در این زمینه شاهد ضوابط سخت‌گیرانه جهادکشاورزی برای حفظ باغات هستیم.
به‌جای تشویق، تنبیه‌مان کردند
وی در پاسخ به اینکه آیا موضوع اعتباری مهم‌ترین مانع سر راه گردشگری تویسرکان است یا خیر؟ عنوان کرد: از یک‌سو در این مسیر، مبحث اعتباری وجود دارد و ازسویی گله‌ای که از دبیرخانه تسهیلات روستایی وجود دارد اینکه سال گذشته ما توانستیم اعتبار خوبی را در حد ۱۴۰ درصد جذب کنیم، اما به‌جای اینکه ما را تشویق کنند، تنبیه کردند و گفته شد که دیگر به شهرستان تویسرکان وام اعطا نمی‌شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان ادامه داد: در این زمینه اعتراضات خود را پیش برده‌ایم، اما متأسفانه مطرح شد که از آن جایی که شهرستان تویسرکان در سال‌های قبلی، تسهیلات زیادی را جذب کرده، به آن وامی اعطا نمی‌شود و سایر شهرستان‌ها برای دریافت وام اقدام کنند. درصورتی که ما طرح‌های آماده‌ای داشتیم و با امید به اینکه سایت کارا باز می‌شود، خیلی از متقاضیانمان را با خود جلو آوردیم، اما ناگهان مطرح شد که سامانه برای تویسرکان و بهار باز نمی‌شود.
ترکاشوند با بیان این موضوع گلایه کرد: این روند موجب شد که بسیاری از سرمایه‌گذاران در شهرستان تویسرکان کارشان بلاتکلیف باقی بماند. به‌عنوان مثال اقامتگاه بومگردی در آرتیمان تمامی کارهایش انجام شده و منتظر تسهیلات بود که فقط تجهیز کند، اما به این مصوبه کارگروه و دبیرخانه اشتغال روستایی خوردیم و درنهایت در حوزه گردشگری با مشکلاتی مواجه شدیم.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان در بخش پایانی صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه در حوزه گردشگری تا پایان سال، می‌توانستیم حداقل چهار یا پنج واحد را به بهره‌برداری برسانیم، گفت: ازسویی دیگر یکی دیگر از نقیصه‌هایی که وجود دارد، مبحث زمین است. به‌نوعی که در شهرستان تویسرکان (به‌سبب شرایط جغرافیایی خاص) زمین کم پیدا می‌شود و اخیراً قیمت زمین افزایش داشته و کسی در شهر نیز زمینش را به کارهای گردشگری اختصاص نمی‌دهد و معمولاً باید به حاشیه شهرها بروند که این روند نیز موجب برخورد آنها با منابع طبیعی و باغات خواهد شد.
استان همدان در هریک از شهرستان‌های خود، داشته‌های خاصی دارد که نباید از آن غافل باشد. موضوع گردشگری سلامت، غذا، ورزش، کشاورزی و روستایی موضوعاتی است که می‌توان با تکیه برآن‌ها، جذابیت و به‌روز بودن را چاشنی گردشگری کرد و به کمک آن، گردشگران را در این بین جذب کرده و به اشتغال پایدار رسید که این مهم، می‌تواند مهاجرت معکوس را نیز در پی داشته باشد.
شهرستان تویسرکان به‌لحاظ داشتن باغات و محصولات متنوع از گردو و بادام گرفته تا آلو و گیاهان دارویی، می‌تواند به‌جای رفتن به سمت رستوران‌داری، باغداران را به سمت زندگی‌های باغی و کشاورزی‌شان سوق داد و به آنها آموخت که می‌توانند باغات خود را حفظ کرده و از آن کسب درآمد هم داشته باشند.
ترشی و مرباهای باغی خود را بفروشند، گردشگران را در چیدن محصولاتشان وارد کار کنند و در کنار آن، اقامتگاه‌های بومگردی راه بیندازند و حتی رونق را به روستاهای خود بازگردانند، بی آنکه آسیبی به درختان و طبیعت خود زده باشند.
شرایط ویژه‌ای که شیوع ویروس کووید ۱۹ به‌همراه داشت، به صنعت گردشگران نشان داد که درصورت عدم برنامه‌ریزی‌های متنوع برای برون‌رفت از شرایط خاص و بی‌رحمانه تمام جشنواره‌های ملی و بین‌المللی، برنامه‌های گردشگری روتین را از آنها می‌گیرد و هر چقدر هم که شهرستان به‌لحاظ داشته‌های تاریخی، فرهنگی، ورزشی، طبیعی و غیره غنی باشد، اگر نتواند برنامه‌هایش را به سمت‌وسوی به‌روز شدن سوق دهد، قافیه را باخته است!
گردشگری کشاورزی و البته در امتداد گره‌های آن، گردشگری روستایی نیز می‌توانند علاوه‌بر تنوع در گردشگری، توجه به محصولات کشاورزی و باغی خاص یک‌منطقه را رشد و توسعه دهد و باغات و زمین‌های کشاورزی آن را حفظ کند. به‌سبب تنوع و تا حدی جدید بودن نوع گردشگری، مخاطبان بیشتری جذب کند و از همه مهم‌تر با توجه به شرایط شیوع ویروس کرونا، شکننده نباشد و باز هم بتوان در یک محیط باز، میزبان دو خانواده گردشگر بود.
جذابیتش نسخه‌ای است که با آن می‌توان در دوران کرونا هم زمین‌گیر نشد.
با این حال گردشگری کشاورزی علاوه‌بر این‌ها می‌تواند، قدم نهادن در مسیر برندسازی محصولات تویسرکان به‌ویژه گردوی آن، گامی بلند بردارد و صنایع تبدیلی و تکمیلی بسیاری در کنار این فضا را ایجاد کند.
بسته‌بندی‌های خاص، ترشی‌های خوشمزه، استفاده‌های متنوع از پوست گردو و غیره همه و همه می‌توانند ارمغان توجه به این حوزه باشد. بدین‌سان امید است تا با تکیه بر اکوتوریسم، به‌جای گسترش گردشگری تویسرکان به سمت ایجاد تأسیسات گردشگری، به سوی گردشگری کشاورزی و روستایی سوق پیدا کنیم که در کنار آن، می‌توان جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های خاصی را در زمینه مبل و منبت و سایر داشته‌های گردشگری و صنایع‌دستی و البته میراث فرهنگی این شهرستان برپا کرد و با پیشروی در این مسیر مهاجرت معکوس، اشتغال، گردشگری و درنهایت توسعه پایدار را به این استان بازگردانیم.
گفتنی است؛ مشکل پیش آمده بر سر راه اختصاص تسهیلات روستایی، شاید به‌سبب کمبود اعتبارات درنظر گرفته شده است، اما نمی‌توان شهرستان‌هایی را که فعال در جذب این موضوع بوده‌اند، از تمامی اعتبارات محروم ساخت و به‌نوعی می‌شد به‌جای حذف یک شهرستان از دریافت تسهیلات، دیگر شهرستان‌ها را نیز برای ارائه طرح و پیشروی مراحل سامانه کارا، وارد کار کرد تا برنامه‌های گردشگری و تأسیسات مربوطه در تویسرکان نیز یک‌پا در هوا باقی نماند، چراکه شرایط شیوع ویروس کرونا به‌حد کافی شرایط صنعت گردشگری را زمین‌گیر کرد و ما نیز نباید با صفر کردن میزان اعتبارات و حمایت‌های این حوزه، به‌جای یک مرهم زخمی شویم بر تن نحیف گردشگری در شهرستان‌هایمان!
