جنگ جهانی اول همان‌گونه که صف‌آرایی قدرت‌های بزرگ اروپایی در برابر یکدیگر بود، قتلگاه خاندان‌ها و امپراتوری‌های کهن نیز باید قلمداد شود.
یکی از قدرت‌های حاضر در این آوردگاه جهانی که به مدت ۶٢۵سال بخش عظیمی از شرق و جنوب‌شرقی اروپا، آسیای صغیر، شمال آفریقا، غرب قفقاز و سرزمین حجاز را زیر سیطره خود داشت و بر سرزمینی به وسعت ۶میلیون کیلومترمربع حکم می‌راند، امپراتوری عثمانی بود.
دولتی که در پایان جنگ بین‌الملل اول در ردیف مغلوبان قرار گرفت و تنها توانست یک‌هشتم از مساحت خود را حفظ کند، آن هم به همت افسران جوان ترک و زیر پرچم جمهوری ترکیه که نتیجه آن حکمرانی مصطفی کمال پاشا آتاترک بر اندک ماترک به جا مانده از یک امپراتوری بزرگ بود. عثمانی‌ها که از طایفه ترک «قایی» به شمار می‌رفتند، در ابتدای کار بر غرب آناتولی حکم راندند و متحد سلسله بزرگ سلجوقی بودند.
آن‌ها در پی انقراض ترکان سلجوقی، به نام نخستین سلطان‌شان «عثمان اول» قدرت‌نمایی را آغاز کردند و موفق شدند بزرگترین دولت اسلامی از زمان انقراض عباسیان را پایه‌گذاری کنند. ترکان عثمانی از نخستین حکمرانان غیرعرب بودند که بر عمده سرزمین‌های عربی خصوصا حجاز تسلط یافتند و ساکنان آن‌ها را تحت انقیاد خود درآوردند.
یکی از اثرات اضمحلال امپراتوری عثمانی درپی شکست در جنگ جهانی اول، تجزیه سرزمین‌های تحت سیطره و تشکیل کشورهای ریز و درشت بود و آن که این مهم را در منطقه خاورمیانه -حتی تا پیش از قطعی‌شدن شکست عثمانی‌ها در جنگ- کلید زد، کسی نبود جز توماس ادوارد لورنس، معروف به لورنس عربستان، دیپلمات و نظامی انگلیسی که ١٣٢سال پیش در چنین روزی، برابر شانزدهم آگوست ١٨٨٨ میلادی در ولز به دنیا آمد.
لورنس به دلیل سال‌ها حضور در منطقه خاورمیانه و سرزمین‌های عربی با فرهنگ مردم کشورهای منطقه آشنایی داشت تا جایی که قادر بود به خوبی یک عرب صحراگرد به زبان عربی تکلم کند. او با شروع جنگ جهانی اول بزرگترین مأموریت زندگی خود را از دولت انگلستان دریافت کرد که همانا شوراندن اعراب منطقه حجاز علیه حکومت عثمانی بود.
سازماندهی قبایل عرب بر ضد عثمانی‌ها، رساندن سلاح به اعراب شورشی، انفجار خطوط راه‌آهن برای ایجاد وقفه در حمل‌ونقل سلاح و سربازان عثمانی و… وظایفی بود که لورنس از پس اجرای آن‌ها به خوبی برآمد، اما این تازه اول ماجرا بود، زیرا وظیفه اصلی او بعد از شکست امپراتوری عثمانی رخ نمود.
لورنس در این مهم‌ترین مأموریت خود که از سوی لندن به او محول شده بود، با هدف بسط سلطه آل سعود (که آن زمان فقط حکومت منطقه نجد را در دست داشتند) بر سرزمین عربستان، زمینه سقوط خاندان هاشمی را که از دیرباز بر حجاز حکم می‌راندند، فراهم آورد.
نهایتا توماس ادوارد لورنس که بخش‌های جذاب زندگی‌اش در فیلم «لورنس عربستان» (محصول ١٩۶٢ میلادی) به کارگردانی دیوید لین و با نقش‌آفرینی پیتر اتول به نمایش درآمده است، نوزدهم می ١٩٣۵ میلادی بر اثر سانحه تصادف موتورسیکلت در چهل‌وشش سالگی درگذشت.
منبع: روزنامه شهروند
