بخش کشاورزی استان همدان با ۱۱۵ هزار بهره‌بردار با توان تولید ۵ میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی، ۲۶ درصد از اشتغال مستقیم و ۲۴.۳ درصد از ارزش افزوده استان و ۳.۷ درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است. این بخش، باتوجه‌به جایگاه و سهمی که در تولیدات کشاورزی و اقتصاد استان دارد، به‌عنوان یکی از ۶ استان برتر در تأمین امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود.
استان همدان یکی از قطب های کشاورزی است که محصول چغندرقند و اصلاح بذر این محصول نیز یکی از آن دسته محصولات کشاورزی است که استان ما حرف های زیادی برای گفتن در این زمینه دارد؛ به نوعی که، چند روز پیش بود که معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به برنامه‌های مربوط به محصولات باغی و زراعی استان عنوان کرد: ۶ محصول گندم، جو، کلزا، سیب‌زمینی، ذرت و چغندرقند محصولات استراتژیک هستند، بدین‌سان سعی داریم تا سطوح استان را در پهنه در این زمینه مشخص کنیم.
محمد شهرام پرورش درخصوص تولید چغندرقند نیز از تحویل ۸۴ هزار تُن چغندرقند همدان به کارخانه‌های قند خبر داد و گفت: در سال جاری هشت هزار و ۳۷۷ هکتار قرارداد بین چغندرکاران استان همدان با چهار کارخانه قند بسته شده که هفت هزار و ۶۶۸ هکتار سطح سبز مزارع چغندرقند استان بوده و برآورد تولید ما ۴۶۶ هزار تُن محصول است.
حال با این تفاسیر، در این راستا بر آن شدیم تا پای صحبت‌های چغندرکاران استان بنشینیم و وضعیت فعلی آنها را جویا شویم بدین ترتیب پای صحبت‌های یکی از چغندرکاران تویسرکانی در روستای چاشت خوره و دهیار روستای قاسم‌آباد لک‌لک شهرستان اسدآباد نشستیم که در ادامه آنها را می‌خوانید:
از مشکل حمل تا کاهش تولید و افزایش هزینه تمام شده
چغندرکار نمونه کشوری در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه مانند سال گذشته، مشکل حمل بار چغندر را داریم، عنوان کرد: کامیون‌دارها برای حمل بار چغندر نمی‌آیند که بخشی از این موضوع به سبب شیوع ویروس کرونا است چرا که کامیون‌دارها مطرح می‌کنند که بار دیر تخلیه می‌شود و همین امر موجب مشکلات حمل بار چغندرمان شده است.
مرتضی قلخانی با بیان اینکه چغندرهای تولیدی ما به کارخانه قند همدان فرستاده می‌شود، مطرح کرد: میزان تولیدمان نسبت به سال گذشته کاهش‌یافته است، درحالی‌که هزینه‌های تولید و استفاده از ادوات کشاورزی برایمان بسیار گران‌تر از سال گذشته تمام می‌شود.
این چغندرکار تویسرکانی با تصریح بر اینکه از سویی به سبب شیوع ویروس کرونا، کارگران کمتر سرکار می‌آیند، گفت: بحث هزینه‌ها و نهاده‌های کشاورزی مشکلاتی را سر راهمان ایجاد کرده است به‌نوعی که این هزینه‌ها افزایش ۵ تا ۶ برابری نیز داشته‌اند و این امر کشاورزان را ناراضی و فلج کرده است.
همه ضررها بر دوش کشاورز است
قلخانی با بیان اینکه ۵۰ کیلو کود شیمیایی را سال گذشته، ۷۰ هزار تومان می‌خریدیم اما در سال جاری این را باید ۶۰۰ هزارتومانی بخریم، عنوان کرد: این در حالی است که محصول ما نهایتاً ۷ درصد هم افزایش قیمت نداشته است؛ چرا که سال گذشته قیمت محصولمان در حدود ۴۰۰ تومان در هم‌اکنون در پاییز سال جاری برابر ۶۴۵ تومان است اما به این محصول، حمل بار و استفاده از ادوات کشاورزی و هزینه‌های کارگران هم می‌خورد بدین‌سان می‌بینیم که همه فشارها و ضررها بر دوش کشاورزان است.
وی ضمن ابراز ناراحتی خاطرنشان کرد: در بحث کرایه ادوات موردنیاز برای جمع‌آوری چغندرقند شاهد افزایش دو تا سه برابری هستیم به‌نوعی که برای پرکردن یک کامیون اگر سال گذشته از ما در حدود ۱۰۰ هزار تومان می‌گرفتند، امسال یک کامیون را با ۴۰۰ هزار تومان پُر می‌کنند.
قلخانی از افزایش قیمت کرایه حمل بار چغندرقند نیز گلایه کرد و افزود: بحث نهاده‌های کشاورزی با درآمد کشاورزان نمی‌خواهند و این هزینه‌ها و درآمدها تعادل ندارند.
این چغندرکار نمونه کشوری در پایان صحبت‌های خود با بیان اینکه از سنین پایین کار کشاورزی می‌کرده است، اضافه کرد: درحالی‌که کشاورز پیشرو و ملی هستیم اما شاهدیم که هیچ‌گونه حمایت مناسبی از ما نمی‌شود.
از انعام ۷۰۰ هزاری تا پرشدن جیب دلالان چغندر
در ادامه دهیار روستای قاسم‌آباد لک‌لک شهرستان اسدآباد در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه بخش قابل‌توجهی از اراضی این روستا به کشت چغندرقند اختصاص‌یافته است، گفت: متأسفانه این روزها شاهدیم که به جز مبلغ کرایه و حمل بار، رانندگان از کشاورزان مبلغی در حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان به‌عنوان انعام و شیرینی دریافت می‌کنند.
محمود سمائی فلاحی با بیان اینکه کسی بر این روند نظارتی ندارد، عنوان کرد: اگر مسئولان بر این امر نظارت داشتند، هرگز وضعیت امروزه بدین منوال پیش نمی‌رفت که کشاورزان مجبور به تحمل این هزینه‌های اضافی شوند، حال آن که ماه گذشته، کامیون داران به کشاورزان التماس می‌کردند که حمل بارشان را به آنها بسپارند اما الان تا زمانی که انعام به آنها داده نشود، بار را حمل نمی‌کنند!
دهیار روستای قاسم‌آباد لک‌لک شهرستان اسدآباد ضمن ابراز گلایه‌مندی ادامه داد: از سویی دیگر، دلالان چغندر با کارخانه‌ها وارد معامله شده‌اند به‌نوعی‌که چغندرهای دریافتی از سوی آنها با عیار بالا و در حدود ۱۸ خریده می‌شود درحالی‌که همان چغندرها را اگر یک کشاورز به کارخانه بفروشد، با عیار ۱۰ و ۱۲ کارخانه قند آن را از کشاورزان می‌خرد!
سمائی فلاحی در ادامه صحبت‌های خود یادآور شد: در حال حاضر، کارخانه قند چغندر را به قیمت ۶۰۰ تا ۶۵۰ تومان می‌خرد که در این زمینه واقعاً می‌بینم که فقط جیب دلالان پُر می‌شود.
وی با تصریح بر اینکه این دلالان اکثراً چغندرقندهای همدان را به استان فارس می‌فرستند، گفت: هفته گذشته تعداد ۴۰ کامیون چغندر از روستای ما خریداری و طبق گفته آن افراد، به استان فارس رفت.
دهیار روستای قاسم‌آباد لک‌لک شهرستان اسدآباد در پایان این گفتگو تصریح کرد: حمایتی از چغندرکاران نمی‌شود و این روزها شاهد اعطای تسهیلات مناسب یا اقدامات حمایتی از این افراد نیز نیستیم.
اگرچه در سال جهش تولید، توجه به محصولات کشاورزی استراتژیک بایستی در برنامه‌ریزی‌ها به شدت موردتوجه باشد، اما گویی جایگاه این محصول به‌عنوان تأمین‌کننده قند و شکر همچنان مغفول و مانند سایر محصولات راهبری به آن توجه نمی‌شود. این در حالی است که برخی از استان‌ها چون استان آذربایجان غربی توسعه کشت این محصول را برای سال جاری در پیش گرفته‌اند.
محصول چغندرقند سازگاری وسیعی به شرایط محیط داشته و در برابر سرما و گرما نیز نسبتاً مقاوم است. این محصول، از گیاهان مقاوم به خشکی است؛ چنانکه مزرعه چغندرقندی که دچار تنش خشکی شود، می‌تواند حداکثر ظرفیت تولید خود را به‌شرط بهبود شرایط به دست آورد، به همین دلیل تنش آبی این گیاه در مقایسه با گیاهان دیگر مانند سیب‌زمینی به عملکرد محصول کمتر خسارت می‌زند، بنابراین با وجود چنین شرایطی می‌توان مدیریت بسیار مناسبی بر آبیاری مزارع چغندرقند اعمال کرد و حداکثر میزان صرفه‌جویی را در این مزارع به‌خصوص در وضعیت خشکسالی کنونی داشت.
ورود دلالان به بازار فروش محصولات کشاورزی در استان همدان نیز گویی تمامی ندارد و این امر نیز در محصول چغندرقند به عینه قابل‌مشاهده است؛ از سویی، اواخر خردادماه بود که بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به بانک‌های دولتی و غیردولتی و مؤسسات اعتباری، مصوبه کارگروه بررسی و مقابله با پیامدهای شیوع ویروس کرونا مبنی‌بر اضافه‌شدن رسته چهاردهم مشاغل و کسبوکارهای آسیب‌دیده از کرونا که به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی به تصویب این کارگروه رسیده را ابلاغ کرد
ورود دلالان به بازار فروش محصولات کشاورزی در استان همدان نیز گویی تمامی ندارد و این امر نیز در محصول چغندرقند به عینه قابل‌مشاهده است؛ از سویی، اواخر خردادماه بود که بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به بانک‌های دولتی و غیردولتی و مؤسسات اعتباری، مصوبه کارگروه بررسی و مقابله با پیامدهای شیوع ویروس کرونا مبنی‌بر اضافه‌شدن رسته چهاردهم مشاغل و کسبوکارهای آسیب‌دیده از کرونا که به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی به تصویب این کارگروه رسیده را ابلاغ کرد.
بر اساس این بخشنامه، بانک‌های عامل در حوزه پرداخت تسهیلات کرونایی، موظف به تسریع در انجام اقدامات لازم برای اعطای تسهیلات به کسبوکارهای حوزه جهاد کشاورزی هستند اما مشاغل رسته چهاردهم شامل واحدهای پرورش مرغ گوشتی و مرغ مادر گوشتی، مراکز تولید محصولات گلخانه‌ای، سبزی و صیفی‌جات صادراتی، مراکز تولید و عرضه گل و گیاهان زینتی و مراکز تولید و عرضه ماهیان زینتی شد و دیگر مشاغل کشاورزی از این تسهیلات سهمی نداشتند.
یعنی دراین‌بین نیز دستان چغندرکاران خالی مانده است، موضوعی که این روزها نیاز به این دارد که چترهای حمایتی در کنار نظارت‌های مناسب به‌عمل‌آمده را شاهد باشیم.
در پایان، گفتنی است که استان همدان نیازمند توجه به اقتصاد کشاورزی است چرا که عموم اقتصاد در مناطق روستایی استان همدان از این طریق ارتزاق و محصولات تولیدی آنها به چرخه امنیت غذایی کمک می‌کند بدین‌سان اگر می‌خواهیم که اقتصاد کشاورزی استان همدان با این منوال، روبه‌زوال و وضعیت نامناسبی که شایسته سال جهش تولید نیست، پیش رود نیاز است که برنامه‌های نظارتی و حمایتی را جدی‌تر از گذشته در پیش بگیریم و پای صحبت‌ها و خواسته‌های کشاورزان استان بنشینیم و قدمی برایشان برداریم.
