او با اشاره به این موضوع که بیشترین محل آلودگی در انسان و حیوانات مختلف دستگاه‌های تنفسی و گوارشی است، خاطرنشان کرد: کروناویروس های انسانی مانند HCoV-۲۲۹E و HCoV-OC۴۳ خیلی قبل‌تر شناسایی شده‌اند و همراه با دو کرونا ویروس جدید به نام های HCoV-NL۶۳ و HCoV-HKU۱۹ باعث ایجاد عفونت تنفسی خفیف و فصلی یا همان سرماخوردگی معمولی یا (Common Cold) می شوند. در مقابل گروهی از اعضای این خانواده مانند SARS-CoV عامل ایجاد بیماری سارس، MERS-CoV یا عامل ایجاد سندروم تنفسی خاورمیانه و SARS-CoV-۲ یا بیماری کووید ۱۹، باعث ایجاد بیماری های بسیار خطرناک و به شدت مسری می شوند.این میکروبیولوژیست با اشاره به اینکه بر خلاف باکتری ها، ویروس ها برای آغاز عفونت، بیماری و تکثیر حتما باید وارد سلول های میزبان شوند، گفت: در مورد ویروس های کرونا این ورود از طریق اتصال اجزایی از سطح ویروس به نام پروتئین S یا Spike و گیرنده های سطحی سلول میزبان آغاز می شود. این گیرنده ها عبارتند از گیرنده APN برای ویروس HCoV-۲۲۹E، گیرنده آنزیمی ACE۲ برای ویروس های HCoV-NL۶۳، SARS-CoV و SARS-CoV-۲ و گیرنده DPP۴ برای ویروس MERS-CoV. پس از ورود، ویروس کنترل سلول های میزبان را به دست گرفته و از منابع و امکانات سلول میزبان برای تکثیر خود استفاده می کند و سپس صدها ویروس جدید از آن سلول خارج می شود.
عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی استان فارس اضافه کرد: اولین مورد از ابتلا به بیماری کوید ۱۹ در دسامبر ۲۰۱۹ در چین گزارش شد که در ارتباط با یک بازار بزرگ فروش عذاهای دریایی بود و در بخشی از این بازار حیوانات زنده و وحشی مانند خفاش، مار، مورچه خوار، لاکپشت و غیره داد و ستد می شد. دکتر جاوید با بیان اینکه عامل ایجاد کننده بیماری کوید ۱۹ یا ویروس SARS-CoV-۲، احتمالا از یک حیوان وحشی به انسان منتقل شده است، گفت: این ویروس به دلیل آنکه قابلیت انتقال سریع از انسان به انسان را دارد، به سرعت از چین به سایر نقاط جهان سرایت کرد، تا اینکه ۲۴ مارچ ۲۰۲۰ و بعد از آلوده شدن حدود ۳۸۱۰۰۰ نفر در ۱۹۵ کشور و کشتن بالغ بر ۱۶۰۰۰ نفر، سازمان بهداشت جهانی، وضعیت را پاندمی اعلام کرد.او البته یادآور شد که از آن زمان تاکنون آمارهای منتشر شده روزانه نشان‌دهند شیوع بسیار گسترده و مرگ و میری بالا در کشورهای مختلف است و هنوز تلاشهای جهانی برای غلبه بر این ویروس، به دلیل فقدان دانش کافی در مورد ویژگی‌های این عامل بیماریزا، به لحاظ چگونگی بیماری‌زایی، شکل‌گیری و پایداری ایمنی در برابر آن و همچنینی جهش‌های متعدد و سریع ویروس، به نتیجه موثری نرسیده است.
فاکتورهای ژنتیکی و میزان ابتلا به کووید ۱۹
این فوق دکترای ژنتیک در جهاددانشگاهی فارس، گفت: تظاهرات بالینی بیماری کووید ۱۹ از نظر شدت و سرعت آسیب های ایجاد شده در بدن بسیار متعدد و متفاوت است. به طوریکه ابتدای پاندمی، سن بالا و داشتن بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت یا نقص سیستم ایمنی، به عنوان عوامل خطر مهم در میزان ابتلا و مرگ و میر مشخص و اعلام شد.جاوید اضافه کرد: هنوز علت اینکه چرا این بیماری در بعضی افراد خفیف و بعضی دیگر سخت و مرگ آور است، هنوز به درستی مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که خصوصیت‌های ژنتیکی افراد و جهش‌های ژنتیکی ویروس، در شدت بیماری دخیل است.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس گفت: در یک مطالعه که اکتبر ۲۰۲۰ انجام و نتیجه آن در مجله معتبر علمی نیچر چاپ شده است، مشخص شد که دو ناحیه ژنی با شدت بیماری کووید ۱۹ در افراد مرتبط است. یکی از این نواحی روی کروموزوم ۳ قرار دارد و شامل ۶ ژن مختلف است و ناحیه دوم روی کروموزوم ۹ قرار دارد و تعیین کننده گروه های خونی ABO به شمار می‌رود.
او ادامه داد: در تحقیقات تکمیلی مشخص شد که تنها ناحیه کروموزوم ۳ به طور معنی داری در ارتباط با شدت بیماری کوید ۱۹ و نیاز بیمار به بستری شدن است. به نظر می رسد نقص ژنتیکی در این ناحیه و شکل گیری هاپلوتیپ های بسیار طولانی از طریق جریان های ژنی از نئاندرتال ها و دنیسوان ها که از اجداد انسان های امروزی در ۴۰ تا ۶۰ هزار سال قبل اند، به ارث رسیده اند.جاوید گفت: علاوه بر نقص ژنتیکی فوق، طبق یافته های موسسه ملی سرطان و موسسه ملی بهداشت آمریکا، نوع جدیدی از آنزیم ACE۲ به نام dACE۲ توسط ویروس برای ورود به سلول استفاده می شود. جالب اینکه تولید این گیرنده در سطح سلول می تواند توسط اینترفرون های تولید شده بدن بر ضد ویروس نیز القاء می شود و این به معنی پیشرفت عفونت در بدن است.
دخالت مستقیم بیماری‌های ژنتیکی در ابتلا به کرونا
این فوق تخصص ژنتیک اضافه کرد: برخی از بیماری های ژنتیکی در انسان می توانند به صورت غیر مستقیم در ابتلای افراد به بیماری کوید ۱۹ دخیل باشند. به عنوان مثال افراد دچار بیماری فاویسم یا G۶PD به عنوان یک بیماری ژنتیکی خونی، بیشتر مستعد ابتلا به کروناویروس ها هستند. از طرفی در صورت بستری شدن و نیاز به درمان و با توجه به محدودیت طیف دارویی مناسب برای این افراد، درمان آنها مشکل تر است.جاوید با بیان اینکه جهش های ژنتیکی که در ویروس SARS-CoV-۲ ایجاد می شود از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، توضیح داد: به عنوان مثال یک ویروس وارد بدن یک فرد می شود و تکثیر می کند و این امکان وجود دارد که ویروس جدید خارج شده از فرد دچار جهش شده و با ویروس اولیه متفاوت باشد.این فوق تخصص ژنتیک گفت: یکی از جهش های ژنتیکی شناخته شده در این ویروس، جهش در اسید آمینه شماره ۶۱۴ پروتئین S آن‌ست که در آن آسپارتات با اسید آمینه گلیسین جایگزین شده و به جهش D۶۱۴G معروف و به شدت در جمعیت ویروسی در حال افزایش است. جاوید خاطرنشان کرد: ویروس های دارای این جهش اندکی بعد به صورت ویروس های غالب در اروپا، کانادا، استرالیا و آمریکا و در حال حاظر به صورت پاندمی در آمدند. عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس گفت: به نظر می رسد ویروس های واجد این جهش ژنتیکی سلول های میزبان را سریع تر و آسان تر آلوده می کنند. با این حال در ویروس کرونا نسبت با سایر ویروس ها با ژنوم RNA مانند ویروس آنفلوآنزا و HIV جهش های کمتری ایجاد می شود که دلیل آن وجود آنزیم تصحیح یا Proofreading است که برخی از جهش های ژنتیکی آن را تصحیح می کند.
این فوق تخصص ژنتیک با یادآوری اینکه جهش A۲۲۲V یکی دیگر از جدیدترین جهش‌های ژنتیکی شناخته شده ویروس کرونا است که در اروپا شایع شده، گفت: بر اساس اطلاعات موجود تا امروز این جهش به اندازه جهش D۶۱۴G خطرناک نیست اما به جهت گسترش فراوان در اروپا و تغییر گرایش این ویروس جهش یافته به جوانان حائز اهمیت است.این محقق و عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس خاطرنشان کرد: در حال حاظر جهش های متعدد این ویروس به صورت روزانه شناسایی شده و در پایگاه داده های www.gisaid.com درج می شود که امکان دسترسی به اطلاعات آن، وجود دارد.
