تاثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران چیست؟

خبرنگار ، پنجاه و نهمین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در حالی از بامداد امروز سه‌شنبه (۱۳ آبان‌ماه) آغاز شد که بحث و جدل‌ها پیرامون نتیجه آن بالا گرفته و به نقل بسیاری از محافل و مجالس تبدیل شده است. پیش‌بینی انتخابات آمریکا به دلیل تأثیرات سیاسی و اقتصادی در نتیجه انتخاب هر کدام از دو نامزد دموکرات و جمهوری خواه بر کشورهای جهان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

آمریکا با در اختیار داشتن ۲۵ درصد از تجارت جهانی، رتبه اول اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده و چین نیز در جایگاه دوم قرار گرفته است. سیاست‌های اجرایی این کشور تا حدی به ایدئولوژی رئیس جمهور و حمایت هم حزبی‌های او در مجلس سنا و کنگره این کشور بستگی دارد. چنین سیاست‌های می‌تواند مانند سیاست‌های اتخاذ شده توسط دونالد ترامپ (Donald Trump) در قبال ایران شدید باشد و یا می‌تواند سیاستی آرام و بلندمدت‌تر باشد.

آنچه اهمیت دارد، تأثیر اتخاذ چنین سیاست‌هایی بر شرایط سیاسی و اقتصادی کشورها به ویژه ایران است. اقدامات تند و تحریم‌های ناجوانمردانه ایالات متحده به رهبری دونالد ترامپ در چندسال اخیر و همراهی این اقدامات با شیوع بیماری کرونا در جهان و ایران، باعث شد مشکلات اقتصادی در کشور شدت بگیرد.

صعود نرخ ارز، طلا، خودرو و حتی بورس پس از خروج آمریکا از برجام به وضوح شاهدی بر این ادعا است؛ ادعایی که حسن روحانی پیشتر با تأیید آن در جلسه ستاد ملی کرونا، گفته بود: «آدرس غلط به مردم ندهید، ریشه مشکلات «واشنگتن دی‌سی» است. مردم باید در این سال‌ها خیلی راحت‌تر زندگی می‌کردند. حدود ۱۸۵ کشور در جهان از ما حمایت می‌کنند. ما لعن و نفرین و کینه خود را با آدرس صحیح و درست بفرستیم. این مشکلات از کاخ نشین کاخ سفید است. منشأ تمام مشکلات مردم از صهیونیسم، ارتجاع و از تندروی‌های آمریکا است. تردید ندارم روزی آمریکا در مقابل ملت ایران زانو خواهد زد.»

بنابراین برنده انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا می‌تواند راهبرد این کشور مقابل ایران را تغییر دهد و از این رو، مشکلات فعلی اقتصاد ایران تا حدی تعدیل و یا رفع شود.

تأثیر انتخابات آمریکا بر بورس

به طور کلی انتخابات آمریکا می‌تواند با تأثیر بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران، اقتصاد ایران را به سمت جدیدی سوق دهد. در واقع می‌تواند با تغییر وضعیت تحریمی ایران، کشور را در موقعیت جدیدی از نظر جایگاه تجاری در جهان قرار دهد اما این مسئله منوط به تغییر استراتژی آمریکا در قبال ایران و دستیابی به توافقی جدید و پایبندی همه طرف‌ها به آن است.

آنچه مسلم است، تأثیر تغییر متغیرهای کلان اقتصادی کشور تحت تأثیر انتخابات ایالات متحده و حتی پیش بینی نتیجه انتخابات آمریکا بر وضعیت بازار مالی و بازار دارایی‌ها در کشور است. نتیجه مناظره‌ها و سوگیری‌های سیاسی-اقتصادی دو نامزد انتخاباتی در ایالات متحده نشان می‌دهد اگرچه سیاست کلی هر دو نامزد دموکرات و جمهوری خواه این کشور در قبال ایران تقریباً مشابه است اما استراتژی آن‌ها در مواجهه با ایران متفاوت و گاه متناقض است.

برای مثال دونالد ترامپ در نظر دارد در صورت انتخاب دوباره به سمت ریاست جمهوری، آنچه در چنته دارد، رو کند. در واقع سیاست وی، ادامه فشار حداکثری علیه ایران تا زمان تسلیم و پذیرش شروط آمریکا توسط ایران و یا فروپاشی اقتصادی این کشور، ادامه دارد.

سیاست بایدن در مقابل ایران

جو بایدن (Joe Biden) اما در مقابل نظر متفاوتی دارد. اگرچه او نیز می‌خواهد از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند اما در نظر دارد در صورت پیروزی در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، مسیر قابل اعتمادی برای رویکرد دیپلماتیک مقابل ایران باز کند.

نامزد دموکرات انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، در یادداشتی درباره همین موضوع نوشت: «اگر ایران با پایبندی سختگیرانه به توافق هسته‌ای بازگردد، ایالات متحده دوباره به این توافق به عنوان نقطه شروعی برای مذاکرات دیگر ملحق خواهد شد.»

آخرین نظرسنجی انتخابات آمریکا نشان می‌دهد جو بایدن (Joe Biden) با در اختیار داشتن ۵۴ درصد آرا از دونالد ترامپ (Donald Trump)، رئیس جمهور فعلی ایالات متحده آمریکا، جلوتر است و بنابراین پیشتاز انتخابات محسوب می‌شود اما از آن‌جا که برنده بر اساس رأی الکترال در انتخابات آمریکا معرفی می‌شود، باید منتظر اعلام نتیجه انتخابات این کشور ماند.

بورس ایران پس از انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا

بازار سرمایه و بورس ایران، یکی از بازارهایی است که می‌تواند تحت تأثیر تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی قرار گیرد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که امید به رونق بورس تحت تأثیر انتخاب دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواهان در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، در کوتاه مدت بیشتر است. یکی از دلایل این مسئله پیش بینی قیمت دلار پس از انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا است.

این پیش بینی در حالی است که انتخاب جو بایدن به ریاست جمهوری ایالات متحده، انتظار کاهش نرخ دلار و به طور کلی کاهش نرخ ارز را به دنبال دارد و از این حیث می‌تواند جنبه روانی منفی بر بازار بورس ایران داشته باشد. البته نه تنها بورس، بلکه کلیه بازارهای مالی در نتیجه انتظارات ناشی از رفتار و سیاست‌های دو نامرد انتخاباتی دچار نوسان خواهد شد.

سید امین موسوی، کارشناس بورس و بازار سرمایه، معتقد است: امکان کاهش چشمگیر قیمت دلار با آمدن بایدن بسیار کم است. در واقع ممکن است نرخ فعلی دلار پس از انتخاب بایدن به ریاست جمهوری آمریکا، تا کانال ۲۱ یا حتی ۱۹ هزار تومان نیز کاهش یابد اما تأثیری بر بازار سرمایه و بورس ایران نخواهد داشت.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار اظهار می‌کند: بر اساس گزارش‌ای مالی منتشر شده شرکت‌ها از سه ماهه دوم سال ۹۹، در شهریورماه، نرخ دلار بیشتر بین ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان در شرکت‌ها منعکس شده و نرخ‌هایی که در بازار سرمایه خرید و فروش انجام شده بر اساس همین قیمت بوده است بنابراین به نظر نمی‌رسد کاهش نرخ دلار تا ۱۹ هزار تومان تأثیری بر بازار سرمایه داشته باشد.

پیشتازی جو بایدن و کاهش التهاب بازار داخلی

آذرنوش انصاری، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان، درباره تأثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران با اشاره به پیشتازی جو بایدن، به خبرنگار می‌گوید: با پیشتازی این نامزد انتخاباتی، انتظارات بازار به سمت بهبود اوضاع پیش رفته است. این مسئله می‌تواند بازار سرمایه را مطمئن‌تر و شرایط اقتصادی را بهینه‌تر کند.

وی می‌افزاید: اگرچه نتیجه پیش بینی انتخابات آمریکا در بازار مسکن و ارز نمود پیدا کرده اما هنوز تأثیر قابل توجهی در بازار سرمایه نداشته است زیرا بازار بورس ایران تأثیر چندانی از متغیرهای جهانی اقتصادی نمی‌پذیرد و بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های اقتصادی دولت است.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر تأثیر ناپذیری بورس ایران از بازار مشابه جهانی و به طور کل متغیرهای جهانی، خاطرنشان می‌کند: با توجه به اخبار منتشر شده از وضعیت انتخابات آمریکا، انتظار صعودهای ناگهانی بازارهای مالی نظیر طلا و سکه کاهش یافته است.

وی درباره نتیجه انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا برای دومین دوره متوالی و پیش‌بینی ایجاد شوک قیمتی در بازارهای ایران، اظهار می‌کند: تجربه نشان داده است که در شرایط مشابه، دولت از بروز شوک‌های این چنینی جلوگیری و در واقع آن را کنترل کرده است.

نکته قابل توجه در این میان، شرایط تجارت خارجی ایران و روند ورود ارز به کشور است. یکی از راهکارهای رایج بانک مرکزی در دوره‌های مختلف برای کنترل نرخ ارز و جلوگیری از بروز شوک قیمتی ناشی از این افزایش نرخ، اصطلاحاً «ارزپاشی» بوده است.

سرکوب هیجان با ارزپاشی؛ اهرم نامناسب برای کنترل نرخ ارز

در واقع بازارساز ارزی سعی داشته با اغنای تقاضا، ضمن سرکوب هیجان ناشی از اخبار سیاسی و شایعات موجود تعادلی میان عرضه و تقاضا برقرار کند اما به نظر می‌رسد این اهرم، علی‌رغم مذمت آن توسط برخی کارشناسان اقتصادی، قدرت چندانی برای بانک مرکزی این دوره نداشته باشد.

دلایل این احتمال نیز روشن است. تجارت خارجی ایران تحت تأثیر دو عامل شیوع کرونا و تحریم‌ها کاهش قابل توجهی پیدا کرده و بسیاری از صادرکنندگان به ویژه صادرکنندگان خرد نیز تمایلی به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات خود ندارند. از طرفی دستیابی به توافق احتمالی جدید میان جمهوری اسلامی ایران، آمریکا و دیگر طرف‌های برجام، زمان بر بوده و حتی در صورت دستیابی به توافق جدید، نمایان شدن نتایج آن به زمان بیشتری نیاز دارد.

ترامپ یا بایدن؛ فرقی نمی‌کند!

این عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، خاطرنشان می‌کند: ورود دلار و سرمایه‌گذاری اقتصادی در ایران با مشکلات زیادی رو به رو است و فرقی نمی‌کند بایدن انتخاب شود یا ترامپ! در کوتاه مدت حتی اگر بایدن نیز انتخاب شود، حکومت آمریکا در اختیار ترامپ خواهد بود.

انصاری می‌افزاید: به نظر نمی‌رسد رأی آوردن ترامپ بتواند تغییر خاصی در بازار ایجاد کند اما احتمالاً تأثیرات انتخاب ترامپ نسبت به انتخاب بایدن بیشتر است. تحریم جدیدتری وجود ندارد که ترامپ بخواهد اعلام کند بنابراین شرایط بدتر از وضعیت کنونی پیش نخواهد آمد اما در صورت رأی آوردن بایدن انتظار توافقاتی در بلند مدت داریم که با رأی آوردن ترامپ این احتمالات وجود ندارد.

تأثیر انتخابات آمریکا بر تحریم‌های ایران

وی ادامه می‌دهد: انتخابات آمریکا هر نتیجه‌ای داشته باشد، در بازه بلند مدت (۲ تا ۴ آینده) تأثیری بر تحریم‌ها نخواهد داشت و فقط انتظارات از بازارها تغییر خواهد کرد بنابراین می‌تواند تأثیرات کمی بر بازارها داشته باشد.

سید کمیل طیبی، رئیس قطب اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار با تاکید بر لزوم درنظر گرفتن دو سناریور متفاوت برای انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا و تأثیر این انتخابات بر اقتصاد ایران اظهار می‌کند: با وجود نتیجه آخرین نظرسنجی‌های انتخابات آمریکا و همچنین پیش بینی انتخابات آمریکا به دلیل وجود رأی الکترال در انتخابات آمریکا، نتیجه نهایی انتخابات این کشور مشخص نیست و باید دو سناریو را برای آن در نظر گرفت.

شوک مثبت به قیمت‌ها با انتخاب ترامپ

وی می‌افزاید: برنده شدن ترامپ می‌تواند یک شوک مثبت (افزایش) و التهابی یا اصطلاحاً شوک‌های انتظاری در بازار پدید می‌آورد و طبیعتاً ادامه تحریم‌ها با شدت بیشتری رخ می‌دهد. از طرفی به دلیل اینکه معمولاً در نیمه دوم سال کسری بودجه دولتی خود را نمایان می‌کند، نرخ ارز نیز می‌تواند تحت تأثیر این مسائل افزایش یابد و به کانال‌های جدیدی وارد شود.

رئیس قطب اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان ادامه می‌دهد: از طرفی در بلندمدت می‌تواند بر شدت عمل ترامپ و به طور کل جمهوری خواهان بیافزاید و ایران درگیر مسائل جدیدتری شود.

کاهش قیمت طلا و ارز با انتخاب بایدن

طیبی اظهار می‌کند: اگر جو بایدن به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا انتخاب شود، می‌تواند سناریو دیگری را ایجاد کند. این مسئله یک شوک منفی (کاهشی) را در بازارهایی مانند طلا و ارز به وجود می‌آورد اما بحث تورم و چسبندگی قیمت کالاها، چه با انتخاب بایدن و چه ترامپ به نظر نمی‌رسد قیمت‌ها کاهش چشمگیری پیدا کند. نرخ تورم ایران یک نرخ ساختاری است و ممکن است به صورت مقطعی کاهش داشته باشد اما عمدتاً دارای شیب صعودی است.

به اعتقاد وی، در دوره بایدن با توجه به اینکه ممکن است گشایش‌هایی در حوزه نفت یا تحریم‌ها پدید آید، نرخ تورم می‌تواند تعدیل شود. کنترل تورم بیشتر به سیاست‌های داخلی نظیر ظرفیت تولیدی، سیاست‌های مالی و پولی باز می‌گردد تا مسائل خارجی؛ درواقع وزن سیاسست‌های داخلی بیشتر از مسائل خارجی است.

اجماع بین‌المللی علیه ایران

رئیس قطب اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان می‌گوید: نگاه نسبت به انتخابات آمریکا، باید نگاه بلندمدت‌تری باشد. با توجه به اینکه مسائل سیاسی، تحریم‌ها و موارد مورد مناقشه آمریکایی‌ها نظیر موشک‌های ایران و حقوق بشر نیز همچنان پابرجا است، در صورت انتخاب بایدن نیز رسیدن به توافق جدید زمان بر است. این در حالی است که اگر ایران در این بازی موفق نباشد، یک اجماع بین‌المللی علیه ایران پدید می‌آید. اثرات تورمی انتخابات ترامپ می‌تواند سریع‌تر باشد به دلیل ایجاد شوک تورمی در بازار دارایی‌ها.

وی با بیان اینکه ایران خواستار شرایط اقتصادی فعلی نیست و در صورت ادامه می‌تواند مشکلات بساری را پدید آورد، می‌گوید: اگر توافق جدیدی به وجود آید، ایران در افق زمانی موجود (۲ تا ۴ سال آینده) به دنبال حل مسائل خود خواهد بود و اینجا است که می‌توان آثار مثبت این نتیجه را در اقتصاد مشاهده کرد.

سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی

وجود تحریم‌ها به عقیده رئیس قطب اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان، از سرمایه‌گذاری بیشتر، انتقال تکنولوژی و واردات کالاهای سرمایه‌ای جلوگیری می‌کند. بنابراین نگاه به آینده اقتصاد ایران در بلندمدت، نسبت به بحران کنونی مثبت‌تر است. یکی دیگر از مسائلی که تاکنون برای ما مشکل ساز شده، اثرات بیرونی اقتصاد مانند تحریم، کرونا، سو مدیریت، فساد اقتصادی و سیستم اقتصاد دولتی (انحصاری که در بخش‌های مختلف وجود دارد و اقتصاد را به سمت کنترل شاخص‌ها سوق می‌دهد) بوده است که مسائل ریشه‌ای محسوب می‌شود.

طیبی خاطرنشان می‌کند: ممکن است سیستم دولتی به دلیل شرایط بحرانی کنونی د ربرابر تغییرات ریشه‌ای یا اصطلاحاً جراحی اقتصادی مقاومت کند. برای مثال همسان سازی نرخ ارز، از جمله این مسائل است که باعث جلوگیری از ایجاد رانت می‌شود.

سرمایه‌گذاری خارجی یکی از راهکارهایی است که می‌تواند کشور را بحران کنونی خارج کند. کاهش قدرت خرید در کشور و خروج ارز در کنار ریسک‌های مختلف موجود مانند ریسک‌های ژئوپولتیک، جریان ورود سرمایه خارجی به ایران را به شدت کاهش داده است.

جذب سرمایه خارجی همواره یکی از راهبردهای کشورهای پیشرفته و توسعه یافته بوده است و یکی از عوامل جدی و مهم اقتصادی آن‌ها به شمار می‌رود. از این رو اتخاذ سیاست‌های مناسب در جهت جذب و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی یکی الزامات شرایط کنونی اقتصاد ایران محسوب می‌شود.

سرمایه ریسک گریز است

سرمایه در ادبیات اقتصادی ریسک گریز است به عبارت دیگر، سرمایه گذار به محلی برای سرمایه‌گذاری روی خواهد آورد که علاوه بر حفظ ارزش ابتدایی سرمایه‌اش، از سود جذاب ناشی از سرمایه‌گذاری نیز بهره‌مند شود.

رئیس قطب اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان با تاکید بر لزوم جذب و افزایش سرمایه‌گذاری داخی و خارجی می‌گوید: سرمایه‌گذاری یکی از عوامل مهم رونق تولید و کنترل کننده رکود و تورم است.

طیبی خاطرنشان می‌کند: سرمایه‌گذاری خود متغیری است که بسیار ریسک گریز است؛ ریسک‌های ناشی از تحریم، قطع صادرات، انقطاع در جریان سرمایه‌گذاری خارجی و مواردی از این قبیل. در این صورت سرمایه‌گذاری نیز عقب می‌نشیند اما اگر آینده روشن باشد، سرمایه‌گذاری نیز پدید و افزایش می‌یابد.

به عقیده وی تاثیرپذیری اقتصاد ایران و حتی بورس از انتخابات آمریکا تنها یک سوی ماجرا است. در واقع مشکلات اقتصادی و انباشت آن در یک کفه ترازو قرار دارد و در کفه دیگر، اتفاقاتی است که از جنبه مدیریتی در شش ماهه باقی مانده سال رخ می‌هد و حائز اهمیت است.

گزارش از: محمد رضایی فرد، خبرنگار اقتصادی