محمدعلی خطیبی، سفیر اسبق ایران در اوپک در گفتگو با توسعه ایرانی در پاسخ به این سئوال که پس از تحریم‌های دوم در دهه نود ، بازار نفت ایران در اختیار کدام کشور قرار گرفته است؟ گفت: نکته مهمی که در خروج از این تحریم‌ها باید بدان توجه داشت همین مساله است چرا که اتفاقا شرکت‌های امریکایی بودند که سهم ایران در بازارهای جهانی نفت را گرفتند در نتیجه خروج از تحریم هزینه گزافی دارد چرا که خروج از تحریم مساوی با به خطر افتادن منافع آمریکا در بازار جهانی نفت است .او با اشاره به اینکه با شیوع کرونا از تقاضا در بازار جهانی نفت کاسته شد، گفت: این امر سبب شد تا چندماه پیش اوپک به علاوه اوپک‌پلاس و حتی تولیدکنندگان امریکایی به کاهش ۱۵ تا ۲۰ میلیون بشکه‌ای نفت تن دهند. به همین دلیل فعلا حداقل شرکت‌های تولیدکننده نفت امریکا هیچ تمایلی به بازگشت ایران به بازار نفت ندارند.محمدعلی خطیبی: برخی معتقدند خروج امریکا از برجام برای فتح بازار ایران از سوی شرکت‌های امریکایی بود و غالب سهم ایران را هم این شرکت‌ها از آن خود کردند. بنابراین از زاویه اقتصادی هم شرکت‌های امریکایی تمایل چندانی به ورود ایران به بازار ندارند.خطیبی اضافه کرد: از منظر اقتصادی هم باید توجه داشت آمریکا تا چند سال پیش صادرکننده نفت نبود و به تازگی وارد بازار جهانی شدند. برخی معتقدند خروج امریکا از برجام برای فتح بازار ایران از سوی شرکت‌های امریکایی بود و غالب سهم ایران را هم این شرکت‌ها از آن خود کردند. بنابراین از زاویه اقتصادی هم شرکت‌های امریکایی تمایل چندانی به ورود ایران به بازار ندارند.
ایران و شرایط جدید بازار نفت
از سوی دیگر محسن امین زاده، معاون اسبق وزارت امور خارجه نیز می‌گوید: مسئله دیگر این است که ده سال پیش تهدید توقف کامل صدور نفت ایران می‌توانست بحران اقتصادی در جهان ایجاد کند؛ اما امروز چنین نیست. از ده سال پیش آمریکا در مسیر استخراج نفت از لایه‌های شیل حرکت کرده و موفق شد با تکنولوژی‌های نو هزینه استخراج نفت شیل را کاهش دهد و نهایتا به بزرگترین تولید کننده نفت جهان بدل شود. امریکایی که بزرگترین مصرف‌کننده انرژی جهان و همواره بزرگترین وارد کننده نفت جهان بوده است، از سه سال پیش به بزرگترین تولید کننده نفت جهان بدل شده است و حتی بالاتر از عربستان و روسیه قرار گرفته است. همین شرایط باعث شده که وقتی ایران می‌گوید تنگه هرمز را می‌بندد، آقای ترامپ بگوید: هر کشوری نفتش از تنگه هرمز رد می‌شود خودش بیاید از عبور کشتی‌های نفتی محافظت کند.
بایدن و ایران
حالا مناسبات قدرت در کاخ سفید تغییر کرده است ، بایدن پیروز انتخابات امریکا اعلام شد و در نتیجه با پیروزی وی و خداحافظی ترامپ، یکی از ضدایرانی‌ترین روسای جمهوری امریکا می‌توان انتظار داشت، این کشور بار دیگر برای بازسازی وجهه از دست رفته خود به برجام اقدام نماید. بازگشت امریکا به برجام شمارش معکوس برای بازگشت ایران به بازارهای جهانی نفت را آغاز می‌کند اما با توجه به وضعیت رخ داده ایران نمی‌تواند انتظار در اختیار گرفتن فوری بازارهای نفت خود را داشته باشد چرا که اصلی‌ترین رقبایش این بار شرکت‌های امریکایی هستند .به این ترتیب به نظر می‌رسد دوران پساتحریم ایران باید دوران شکوفایی اقتصاد مبتنی بر نفت و نه وابسته به نفت باشد. حمید حسینی، کارشناس بازار نفت و فعال این حوزه در این خصوص می‌گوید: ایران می‌تواند با سرمایه‌گذاری دقیق در این حوزه ارزش افزوده بالایی را برای خود ایجاد کند و راه را بر خطر دوباره بندد. در حقیقت سهم یگری از بازار فراورده‌های نفتی و حتی سرمایه‌گذاری در راه‌اندازی پالایشگاه‌ها در دیگر کشورها و استفاده از نفت و صادرات کالایی با ارزش افزوده بالاتر هم منجر به رشد درآمدهای ارزی می‌شود و هم می‌تواند خطر تحریم دوباره را بر کشور ببندد.سهم نفت از اقتصاد ایران حالا به یکی از کمترین سهم‌ها در طول تاریخ رسیده است . سهمی بسیار اندک و شاید حراست از این سهم در شرایط کنونی می‌تواند از یک سو تحقق اقتصاد مقاومتی را سبب شود و هم از سوی دیگر شرایط را برای ارتقای موقعیت ایران در بازارهای جهانی محقق کند.
