، دکتر حسن رودگری، با بیان اینکه فایزر با ادعای در دسترس قرار دادن واکسن کرونا با اثرگذاری ۹۰ درصد تا پایان ۲۰۲۰ تبدیل به پیشگام رقابت واکسن کرونا در جهان شده است، ادامه داد: این واکسن برخلاف شایعات ویروس ضعیف شده را تزریق نمی‌کند، بلکه بخشی از ژنوم آن را برای تحریک ایمنی به کار می‌برد. این یک واکسن mRNA شامل snippet کوچکی از ژنوم ویروس است. تا به حال به جز فایزر کسی از mRNA استفاده نکرده است و دو واکسن آمریکایی دیگر Novavax و Sanofi-GSK از پروتئین سطح جداری ویروس استفاده می‌کنند.
وی افزود: کمپانی‌های AstraZeneca یا همان واکسن آکسفورد و Johnson & Johnson نیز از ژنوم ویروس استفاده می‌کنند، ولی از ویروس سرماخوردگی به عنوان vector حامل ژنوم کرونا استفاده کرده‌اند.
واکسن mRNA
این دکترای تخصصی ژنتیک با اشاره به انواع واکسن‌ها در این حوزه، درباره واکسن mRNA، توضیح داد: از این نوع واکسن بعنوان واکسن آینده تعبیر می‌شود، چون تکنولوژی کاملاً نوینی دارد که کمی قبل از این پاندمی ابداع شده بود، این تکنولوژی مبتنی بر ذرات ریز RNA پیامبر از ژنوم کروناویروس جدید است. این mRNA حاوی دستور ساخت پروتئین Spike یعنی همان پروتئین جداریست که ویروس برای ورود به سلول استفاده می‌کند. در انسان بطور طبیعی پس از ورود ویروس کرونا، آنتی‌بادی علیه این پروتئین ساخته می‌شود، بنابراین واکسن حاوی mRNA که داخل مولکول Lipid قرار گرفته، در بدن آنتی بادی پیشگیرانه می‌سازد.
به گفته وی، واکسن‌های مبتنی بر ژنوم برتری‌هایی دارند. اول اینکه بر خلاف واکسن‌های وابسته به vector (حمال ویروسی) و با واکسن‌های مبتنی بر پروتئین جداری مستقیماً Killer T cell را در سیستم ایمنی تحریک می‌کنند که این امر کرونا ویروس را بدواً از تکثیر باز می‌دارد. دوم اینکه واکسن‌های mRNA در لوله‌ها و ظروف آزمایشگاهی تولید می‌شوند و نه در محیط کشت‌های سلولی، لذا به سرعت قابل تولید هستند.
دکتر رودگری، نقطه ضعف واکسن‌های mRNA را در این دانست که بدن به سرعت آنها را تخریب می‌کند و واکسن نیاز به تزریق متعدد Booster دارد و تصریح کرد: فایزر دو تزریق با فاصله ۳ هفته را پیشنهاد می‌دهد. ضمناً واکسن فایزر باید در دمای منفی ۹۴ درجه فارنهایت (۷۰C-) نگهداری شود و مراکز واکسیناسیون باید فریزرهای پیشرفته داشته باشند، در حالیکه واکسن کمپانی مدرنا نیاز به فریزر منهای ۴ درجه فارنهایت (۲۰C-) دارد.
واکسن‌های سنتی مبتنی بر پروتئین
وی در مورد واکسن‌های سنتی مبتنی بر پروتئین نیز گفت: این واکسن‌ها از دهه ۸۰ میلادی با کار بر روی واکسن هپاتیت شروع شدند. کمپانی‌های Novavax و Sanofi-GSK واکسن علیه پروتئین S کرونا را در سلول حشرات کشت می‌دهند. سپس واکسن تخلیص و آماده تزریق می‌شود. هر دو واکسن برای تقویت تحریک ایمنی نیازمند مواد شیمیایی کمکی در ساختار خود هستند. اما در یخچال‌های عادی قابل نگهداری‌اند. این تکنولوژی مطمئن ولی کند است. این دو کمپانی در دسامبر ۲۰۲۰ فاز سوم کلینیکال ترایال را تکمیل می‌کنند و عقبتر از فایزر هستند.
واکسن‌های وابسته به Vector
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات ژنومیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به واکسن‌های وابسته به Vector، بیان کرد: به جای تزریق مستقیم پروتئین S، این واکسن از یک ویروس کمتر بی ضرر است، همانند آدنوویروس سرماخوردگی به عنوان حمال استفاده می‌کند. ژن پروتئین S را روی آدنوویروس سوار کرده و تزریق می‌کنند. البته آدنوویروس پیش از تزریق از کار انداخته می‌شود تا در بدن تکثیر نشود و فقط آنتی‌بادی علیه پروتئین Spike ساخته می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: این تکنولوژی ایمنی قوی را بدون استفاده از مواد شیمیایی جانبی ایجاد می‌کند، به شرطی که دوز آن زیاد و کافی باشد، ولی نه آنقدر که بدن عکس‌العمل ایمنی بیش از حد نشان دهد. البته اگر بدن قبلاً با آدنوویروس به کار رفته برخورد داشته، ممکن است بلافاصله واکسن را از کار بیندازد، لذا واکسن آکسفورد از آدنوویروس نوعی شامپانزه استفاده کرده است. واکسن آکسفورد دو دوز با فاصله ۴ هفته لازم دارد، ولی جانسون & جانسون فعلاً یک دوز پیشنهاد می‌کند. اصولاً دوز دوم به دلیل برخورد بدن با آدنوویروس در دوز اول ممکن است بلافاصله توسط سیستم ایمنی در دوز دوم خنثی شود.
دکتر رودگری با تاکید بر اینکه در مجموع واکسن باید بیش از ۵۰ درصد تأثیرگذاری داشته باشد تا مجوز FDA بگیرد و احتمالاً با ۷۵ درصد اثر بتواند زنجیره انتقال را بشکند، اظهار کرد: نتیجه می‌گیریم که به کمک واکسن و رعایت نکات بهداشتی می‌توان پاندمی را به زودی مغلوب کرد، ولی در عین حال تجربه نشان داده که تبلیغات شرکت‌های دارویی نیز متأسفانه آلوده به سودجویی است. از جمله شرکت ۱۵۰ ساله Pfeizer که تولیدکننده داروهای معروفی چون Advil, Viagra, Xanax, Zoloft است، سابقه محکومیت‌های متعددی دارد که آن را رکوردار تخلفات دارویی کرده و فقط در سال ۲۰۰۹ مجبور به پرداخت غرامت ۲/۳ بیلیون دلاری شده است. بنابراین کماکان رعایت نکات بهداشتی در صدر اقدامات پیشگیرانه است.
منبع: ایسنا
