دکتر محمد حسین نیکنام عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی واکسن را به معنای ایجاد یک پاسخ ایمنی اختصاصی بر علیه یک بیماری دانست و گفت: برای اینکه واکسن‌ها چنین کارکردی داشته باشند، از روش های مختلف از جمله از ویروس زنده عامل بیماری‌زا استفاده می‌شود که در این صورت با تضعیف آن ویروس، اقدام به تولید واکسن خواهد شد.وی روش دوم تولید واکسن را استفاده از ویروس کشته شده عنوان کرد و ادامه داد: روش دیگر تولید واکسیناسیون، آر. ان.ای پیام رسان (RNA messanger) است.نیکنام در این باره توضیح داد: در این روش بجای استفاده از ویروس زنده و یا کشته شده،از RNA ای که آنتی ژن خاص عامل بیماری‌زا را تولید می‌کند، استفاده می‌شود. مزیت این روش این است که خطر بیماری‌زایی ناخواسته ناشی از واکسن از بین می‌رود.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی، خاطر نشان کرد: ولی اگر از Messenger RNA که آنتی ژن را تولید می‌کند، استفاده شود، سیستم ایمنی بدن ما بر علیه آن آنتی ژن، بطور اختصاصی تحریک شده و پاسخ محافظتی را ایجاد خواهد کرد.وی با اشاره به تولید واکسن ضد کرونا از سوی اوگور شاهین (پزشک ایمنی‌شناس آلمانی ترک تبار و بنیانگذار شرکت بیوتکنولوژی “بایو ان تک” ) در کشور آلمان، اظهار کرد: این محقق در این واکسن از mRNA ها بهره برد و در تولید این واکسن دو شرکت “فایزر” و “بایو ان تک” مشارکت دارند. بنیانگذار شرکت بایو ان تک دکتر شاهین است که در سال ۲۰۱۹ موفق به کسب جایزه مصطفی برای تولید واکسن ضدسرطان و ارزیابی‌های بالینی واکسن‌های بر پایه آر ان ای‌های پیام رسان شده است.وی با تاکید بر اینکه بر اساس اعلام شرکت‌های تولید کننده، تا پایان سال میلادی جاری (تا یک ماه آینده) ۵۰ میلیون دوز از این واکسن تولید خواهد شد، یادآور شد: از آنجایی که باید دو دوز برای هر فرد تزریق شود، لذا این میزان تولید برای ۲۵ میلیون نفر پاسخگو است.این محقق حوزه علوم پزشکی اضافه کرد: بر اساس اعلام این شرکت قرار است در سال آینده میلادی بیش از ۱.۳ میلیارد دوز از واکسن ضد کرونا تولید شود.
مراحل تولید واکسن
نیکنام با تاکید بر اینکه تولید واکسن در ۳ مرحله انجام می‌شود، خاطر نشان کرد: مراحل تولید واکسن شامل “آزمایشگاهی”، “حیوانی” و “انسانی” می‌شود.وی با بیان اینکه مرحله انسانی نیز در ۳ فاز انجام خواهد شد، گفت: در فاز اول بر روی تعداد کمی از بیماران تست می‌شود و در فاز دوم برای بررسی اثرات واکسن، تست بر روی افراد بیشتری انجام و در فاز سوم بر روی گستره زیادی از افراد اقدام به انجام کار آزمایی‌های بالینی خواهد شد.عضو پیوسته فرهنگستان علوم با بیان اینکه دکتر شاهین در فاز انسانی بر روی ۴۳ هزار داوطلب کار آزمایی های بالینی انجام داده است، افزود: در این بررسی‌ها، اثر بخشی این واکسن مشاهده شده است.وی با تاکید بر اینکه دکتر شاهین نقش مهمی در ساخت این واکسن دارد، ادامه داد: وی توسط بنیاد مصطفی به جامعه علمی معرفی شد و این امر نشان می‌دهد که این جایزه معتبری است که توانسته توانمندی‌های وی را در بررسی‌ها شناسایی کند.
تزریق واکسن کرونا
نیکنام در خصوص نحوه تزریق واکسن کرونا با تاکید بر اینکه واکسن‌ها به منظور ایجاد پاسخ ایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرند، افزود: بر این اساس قبل از آنکه فرد در مواجهه با “عامل بیماری‌زا وحشی” قرار گیرد، پاسخ ایمنی باید در بدن ایجاد شود که از این اقدام با عنوان واکسیناسیون” یاد می‌شود.وی اضافه کرد: در صورتی که این واکسن بعد از ابتلا فرد به بیماری تزریق شود، مشابه کاری است که در پلاسما درمانی برای بیماران مبتلا به کووید-۱۹ انجام می‌شود. در پلاسما درمانی آنتی بادی تولید شده در بدن مبتلایان، استخراج و به فرد مبتلا تزریق می‌شود که این روش از نوع “پسیو” (Passive) است نه “اکتیو”، به این معنی که بدن فعالانه خودش آنتی بادی مورد نیاز را تولید نمی‌کند.نیکنام با تاکید بر اینکه واکسیناسیون قبل از آنکه فرد مبتلا به بیماری شده باشد، موجب پاسخ ایمنی حفاظتی خواهد بود، ادامه داد: به نظر می رسد که بعد از تزریق واکسن کرونا و برای پاسخ ایمنی اکتسابی به حداقل ۲ تا ۳ هفته زمان نیاز هست که شاید برای رسیدن به حد ایمنی کافی، نیاز به زمان یک تا ۲ ماهه باشد.
امیدهای جهانی برای دستیابی به واکسن کرونا
وی با اشاره به پیشرفت‌های صورت گرفته در تولید واکسن ضد کرونا در شرکت “بایو ان تک” خاطر نشان کرد: این محصول باید مراحل اخذ استانداردهای سازمان بهداشت جهانی را طی کند و در صورتی که این مرحله طی شود، این محققان اعلام کرده‌اند که تا پایان سال جاری ۵۰ میلیون دوز از این واکسن تولید خواهد شد.نیکنام با تاکید بر اینکه تولید واکسن در فاز علمی موجب امیدواری خواهد بود، اظهار کرد: ولی تا اینکه این واکسن در اختیار اکثریت مردم قرار گیرد راه درازی در پیش است و باید به مقدار زیاد تولید شود و از آنجایی که پاندمی کووید-۱۹ یک مشکل جهانی است، از این رو دسترسی همگانی به این واکسن زمانبر است.به گفته وی برای دسترسی همگان به واکسن ضد کرونا بین ۹ ماه تا یک سال زمان نیاز است تا این واکسن در سطح جهانی در دسترس قرار گیرد.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی در پاسخ به این سوال که آیا با توزیع جهانی واکسن ضد کرونا دیگر نیازی به رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیست، توضیح داد: به نظر من ما هیچ گاه بی نیاز از این پروتکل‌ها نیستیم. اطمینان از اثر بخشی و ایمن بودن واکسن‌ها موضوع مهمی است که نظارت بر آن حتی بعد از ورود به بازار مصرف هم ادامه خواهد داشت.نیکنام خاطر نشان کرد: بر اساس نتایج اعلام شده واکسن ضد کرونای دکتر شاهین نیز به میزان ۹۰ درصد در بدن ایمنی ایجاد می‌کند. بنابراین پاسخ ۱۰۰ درصدی نیست و از این رو لازم است همواره مراقبت‌های لازم انجام شود. ضمن اینکه مطالعات این محققان نشان داده است که این واکسن فقط تا مدت یک سال بدن را در برابر ویروس کرونا ایمن می‌کند.به گفته این محقق بر این اساس واکسن ضد کرونای دکتر شاهین تا۹۰ درصد و به مدت یک سال ایمنی ایجاد خواهد کرد، از این رو با توجه به خطرناک بودن این ویروس به نظر می‌رسد حتی افرادی که واکسن دریافت می‌کنند نیز پروتکل‌های بهداشتی را می‌بایست رعایت کنند.نیکنام با تاکید بر اینکه همه واکسن‌ها مانند واکسن ضد کرونا در بدن به صورت ۱۰۰ درصدی ایمنی ایجاد نخواهند کرد، گفت: هر چند که واکسن‌ها نقطه امیدواری بوده و تا حدودی از شدت و حدت بیماری در جوامع می‌کاهند، ولی به هر حال خطر ابتلا حتی در دسته‌های اندکی از افراد را بعد از واکسیناسیون نیز شاهد خواهیم بود.
