خواب، فراغت، کار
اطلاعاتی که مرکز آمار ایران از وضعیت گذران وقت ایرانیان در تابستان امسال منتشر کرده است، نشان می‌دهد: براساس سبک زندگی ایرانی، بیشترین سهم از ۲۴ساعت شبانه‌روز به خواب و خودمراقبتی اختصاص دارد و به‌طور میانگین در تابستان امسال هر ایرانی ۱۱ساعت‌و۴۲دقیقه را به این موضوع اختصاص داده که ۴دقیقه از فصل بهار بیشتر است. در رتبه دوم گذران وقت، «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی و تمرین‌های ورزشی» قرار گرفته که به‌طور میانگین در هر شبانه‌روز ۴ساعت‌و۱۳دقیقه از وقت هر ایرانی به آن اختصاص داشته است.البته در تابستان امسال سهم این موضوع در وقت‌گذرانی ایرانیان ۱۴دقیقه نسبت به بهار امسال و ۱۶دقیقه نسبت به زمستان امسال کمتر شده و بخشی از زمان کسر شده به بحث اشتغال و کار برای مزد اختصاص یافته است؛ به‌گونه‌ای که براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، سرانه وقت‌گذرانی هر ایرانی بالای ۱۵سال در تابستان امسال در موضوع اشتغال به ۲ساعت‌و۵۶دقیقه رسیده که نسبت به سرانه ۲ساعت‌و۴۰دقیقه‌ای فصل بهار، ۱۶دقیقه، معادل ۱۰درصد افزایش نشان می‌دهد. همشهری، تقارن افزایش سرانه اشتغال ایرانیان در فصل تابستان با افت نرخ مشارکت اقتصادی و کاهش جمعیت شاغلان در فصل تابستان – که در گزارش‌های قبلی مرکز آمار منعکس شده بود – این سناریو را تقویت می‌کند که در فصل گذشته، به‌واسطه افزایش هزینه‌های معیشت، بخش قابل‌توجهی از نیروی کار، ساعت فعالیت روزانه خود را نسبت به قبل افزایش داده‌اند یا بخشی از افراد در مشاغل غیررسمی فعال شده‌اند که البته در هر دو حالت، باید محدودیت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی برای مهار کرونا زیر پا گذاشته شود.نکته قابل‌توجه اینکه سرانه اشتغال و کار در تابستان به‌صورت میانگین برای مرد و زن محاسبه شده و به ۲ساعت‌و۵۶دقیقه رسیده است درحالی‌که در این فصل سرانه اشتغال مردان ۵ساعت‌و٢١دقیقه بوده و با درنظر گرفتن ضریب اشتغال حدود ۶۰درصدی مردان، سرانه اشتغال روزانه هر مرد شاغل در تابستان امسال به ۸ساعت‌و۵۵دقیقه و با احتساب یک روز تعطیل در هفته به ۱۰ساعت‌و۱۱دقیقه رسیده است که حدود ۵۰درصد بیشتر از استاندارد لحاظ شده در قانون کار است.
فرار از یادگیری
در میان همه فعالیت‌هایی که در ۲۴ساعت شبانه‌روز ایرانیان گنجانده شده، فعالیت‌های مرتبط با «یادگیری» زمان بسیار ناچیزی در حد چند دقیقه به‌خود اختصاص می‌دهد اما همین زمان ناچیز نیز در فصل تابستان امسال و با تعطیلی کامل مدارس و مراکز آموزشی، با ریزش شدید مواجه شده و به ۱۰دقیقه در شبانه‌روز رسیده است. این در حالی است که زمان تخصیص داده به این فعالیت در پاییز گذشته و همزمان با بازگشایی مدرسه‌ها ۴۳دقیقه بوده و در زمستان و بهار گذشته نیز به‌ترتیب ۱۷ و ۲۱دقیقه از زمان هر ایرانی به آن اختصاص یافته بود. در تابستان امسال، میانگین زمان یادگیری جمعیت محصل کشور حدود یک‌ساعت و ۴۱دقیقه بوده و سرانه مابقی افراد از چند دقیقه فراتر نرفته است.
زنان و کار بدون مزد
جدای از اینکه در فصل تابستان امسال، مردان به‌طور میانگین هر روز ۵ساعت‌و۲۱دقیقه از وقت خود را به اشتغال و کار برای مزد اختصاص داده‌اند، زنان نیز به‌طور میانگین ۴ساعت‌و۴۸دقیقه در خانه به‌کار بدون مزد مشغول بوده‌اند. این موضوع گرچه ازنظر شاخص‌های بازار کار، شغل محسوب نمی‌شود؛ اما از منظر معیارهای وقت‌گذرانی، خانه‌داری و خدمات به اعضای خانواده در کنار اشتغال برای مزد قرار دارد و به‌اصطلاح چرخ زندگی را می‌چرخاند. طبق اطلاعات مرکز آمار، کار خانگی زنان در تابستان امسال ۴دقیقه بیشتر از فصل بهار بوده اما در مقایسه با فصل زمستان۹۸، حدود ۱۸دقیقه کمتر شده است. مقایسه الگوی گذران وقت بین مردان و زنان در فصل تابستان گویای این مطلب است که زنان نسبت به مردان در یک شبانه‌روز ٣ساعت‌و۵٨دقیقه وقت بیشتری به خدمات خانگی بدون مزد اختصاص داده‌اند و در مقابل مردان حدود ۴ساعت بیشتر از زنان به اشتغال و فعالیت‌های مرتبط با مزد مشغول بوده‌اند.
مشارکت اجتماعی و دینی در رتبه پنجم
بررسی اطلاعات مربوط به وقت گذرانی ایرانیان در فصل تابستان امسال به تفکیک نوع فعالیت، نشان می‌دهد بعد از «خواب و خودمراقبتی»، «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی و تمرین‌های ورزشی»، «اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد» و «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار»، رتبه پنجم در وقت‌گذرانی ایرانیان به گروه «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب‌ورسوم دینی» اختصاص داشته است که یک دقیقه نسبت به فصل بهار امسال و ۱۳دقیقه نسبت به زمستان پارسال بیشتر است. در این میان کمترین سهم از وقت‌گذرانی ایرانیان نیز به «کار داوطلبانه بدون مزد، کارآموزی و سایر کارهای بدون مزد» اختصاص یافته است.
تغییرات شاخص وقت‌گذرانی
مقایسه الگوی گذران وقت فصل تابستان با فصل بهار نشان می‌دهد در این فصل، زمان اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد به‌طور متوسط ١۶دقیقه و زمان فعالیت «رسیدگی و خودمراقبتی» به‌طور متوسط ۴دقیقه نسبت به فصل بهار بیشتر شده است؛ اما در مقابل به‌طور میانگین ١۴دقیقه از فعالیت «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی، تمرین‌های ورزشی» و ١١دقیقه از «یادگیری» کاسته شده است.همچنین بررسی الگوی گذران وقت در ۴فصل (پاییز و زمستان٩٨ و بهار و تابستان٩٩) نشان می‌دهد بیشترین زمان صرف شده برای گروه‌های فعالیت گذران وقت در گروه «اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد» مربوط به فصل تابستان با ٢ساعت‌و۵۶دقیقه بوده است.از سوی دیگر رکورد بیشترین اختصاص وقت به گروه «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» به فصل زمستان با ٣ساعت‌و٣دقیقه مربوط می‌شود؛ اما در گروه‌های «خدمات مراقبتی بدون مزد برای خانوار و خانواده» با ٣٣دقیقه، «یادگیری» با ۴٣دقیقه و «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب‌ورسوم دینی» با یک‌ساعت‌و۴۶دقیقه رکورد بیشترین اختصاص وقت به فصل پاییز۹۸ تعلق دارد ضمن اینکه درگروه «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی، تمرین‌های ورزشی» بیشترین زمان مربوط به فصل زمستان۹۸ با ۴ساعت‌و٢٩دقیقه و در گروه «رسیدگی و خودمراقبتی» رکورد اختصاص وقت با ١١ساعت‌و۴٢دقیقه به فصل تابستان۹۹ اختصاص یافته است.
