گروه اقتصادی: مهمترین و ماندگارترین هنر ملی خراسان رضوی یعنی فرش دستباف، پدیده‌ای با سه بعد اصلی اقتصادی، فرهنگی- هنری و اجتماعی است؛ اقتصاد، ایجاد اشتغال، ارزش افزوده بالا، قابلیت سرمایه‌گذاری و ارزآوری چهار ویژگی مهم اقتصادی فرش دستباف در خراسان رضوی است.پشم، پنبه و ابریشم سه ماده اصلی در تامین مواد اولیه فرش دستباف است، در واقع در تار و پود فرش دستباف یا از پشم استفاده می‌شود یا مخلوطی از پشم و پنبه و یا مخلوطی از ابریشم مانند گل ابریشم، چله ابریشم و یا فرش‌های ۱۰۰ درصد ابریشمی است؛ بنابراین الیاف طبیعی فرش دستباف از سه ماده اصلی بافته می شودکه شامل پشم، پنبه و ابریشم است.یکی از علت های رکود بازار فرش،گرانی فرش دستباف است موضوعی که کارشناسان متخصص در این حوزه، علت اصلی آن را تامین مواد اولیه گران قیمت می دانند؛ سوال اول اینجا مطرح می شود که چرا خراسان رضوی با وجود داشتن پنبه، پشم و حتی ابریشم باز هم در تامین مواد اولیه فرش دستباف چالش هایی دارد که در تامین آن ها وابسته به واردات می شود؟ این سوالی بود که ما را وارد ماجرای کلاف سر در گم فرش کرد.
تولیدات کم مواد اولیه فرش در ده سال گذشته
به صورت میانگین هر متر فرش دستباف نیاز به یک و نیم کیلو پنبه جهت تار و پود و ۴ الی ۶ کیلو پشم جهت بافت نیاز دارد؛ اگر حداقل سالیانه ۵۰۰ هزار متر تولید فرش داشته باشیم در این صورت نیاز به ۵۰۰ هزار تا یک و نیم کیلو پنبه و پشم وجود دارد در صورتی که این میزان تولید در خراسان رضوی انجام نمی شود.هر چند بسیاری در تلاش اند تا تربت حیدریه را به عنوان زعفرانی‌ترین شهر جهان به ثبت برسانند، اما هویت چند هزار ساله این خطه با تار و پود صنعت نوغانداری و ابریشم کشی گره خورده است.
بایگ، تنها شهر ملی ابریشم کشی در ایران
دومین سوال اینجا مطرح می‌شود که چرا با وجود اینکه بیش از ۷۵ درصد ابریشم کشور در بایگ تولید می‌شود کمبود ابریشم داریم و درهای واردات به صورت غیر ملاحظه ای باز شده است؟ این سوالی بود که باید کیلومترها از مشهد دور می شدیم تا با دست اندر کاران این هنر دنبال سرنخی از این ماجرا باشیم.به بایگ رفتم شهری که در سال ۹۸ به عنوان تنها شهر ملی ابریشم کشی در ایران نام گرفت.محمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تربت‌حیدریه و زاوه در این باره می گوید: ابریشم‌کشی ماحصل پرورش کرم ابریشم یا نوغانداری است که میزان تولید هر کارگاه در صورت وجود مواد اولیه کافی در روز سه کیلوگرم نخ است که حاصل تبدیل ۷.۵ کیلوگرم پیله است.او با بیان اینکه اکنون نزدیک به دو هزار و ۴۰۰ هنرمند بالقوه در حرفه ابریشم‌کشی وجود دارند، می افزاید: از مجموع هزار و ۲۰۰ کارگاه ابریشم‌کشی سنتی در بایگ، به علت کمبود مواد اولیه، ۴۰۰ واحد فعال است که هنرمندان بالفعل مشغول به کار آن هم به صورت فصلی ۸۰۰ نفر هستند که در صورت تامین مواد اولیه مورد نیاز که هزار و ۸۰۰ تن در سال است، تمامی هزار و ۲۰۰ کارگاه فعالیت مجدد خود را از سر خواهند گرفت.رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تربت‌حیدریه و زاوه ادامه می دهد: به منظور حمایت از تولید و تامین مواد اولیه، ساخت توتستان و احیای تولید تخم نوغان در این شهر نیز در دست اقدام است.
واردات بی رویه، عامل رکود نخ ابریشم
وثوقی نژاد مدیر عامل ابریشم کشان بایگ تربت حیدریه هم می‌گوید: سال گذشته ۲۲۰ تن ابریشم از منطقه بایگ تولید شده، رقمی که بسیار بالا است و قطعا جوابگوی تامین مواد اولیه فرش در حوزه ابریشم در خراسان رضوی خواهد بود اما چرا با این وجود واردات انجام می شود؟ وارداتی که به گفته نوغانداران کمر ابریشم را خم کرده است.او می افزاید: واردات نخ ابریشم از ازبکستان، تاجیکستان و چین باعث رکود این تولید ملی در بایگ شده است، علت رکود ابریشم در دو عامل خلاصه می شود اول نبود پیله به دلیل بیماری پپرینگ که والد پیله را از بین برد و نتوانست تولید کند، به همین جهت تخم نوغان از چین وارد می شود و دوم واردات بی رویه نخ ابریشم که به دلیل عدم نظارت غوغایی به پا کرده است.مدیر عامل ابریشم کشان بایگ تربت حیدریه ادامه می دهد: امسال بالغ بر ۴۵ هزار جعبه نوغان از چین وارد کرده ایم در حالی که قبلا خودمان صادر کننده تخم نوغان بودیم، اما به دلیل بیماری پپرینگ ما سال گذشته توانستیم پنج هزار جعبه تولید تخم نوغان داشته باشیم و ۴۰ هزار جعبه از چین وارد شد.وثوقی نژاد همچنین در پاسخ به این سوال که چقدر دیگر زمان می‌برد تا مجددا خودمان تولید کننده تخم نوغان باشیم، بیان می کند: اگر از همین الان استارت کار زده شود ۱۰ سال زمان می‌برد تا دوباره بتوانیم تخم نوغان تولید کنیم.او تصریح می کند: امسال واردات زیاد نداشتیم نه به این معنا که دیگر جلوی واردات ما گرفته شده است بلکه به خاطر قیمت بالای دلار، واردات نداشتیم، وقتی تولید ابریشم کم باشد قطعا تاثیرات منفی خود را بر صنعت فرش خواهد گذاشت.
مدیر عامل ابریشم کشان بایگ تربت حیدریه در بیان تفاوت کیفیت بین ابریشم چین و بایگ تاکید می کند: ابریشم چین به دلیل صنعتی بودن و تک لا بودنش بهتر از ابریشم بایگ است، اما چون هنوز کارگاه‌های ما سنتی است قطعا در این کارگاه‌ها قطر نخ کم و زیاد می‌شود و کیفیت آن پایین می آید.این در حالی است که متخصصان این صنعت در اصفهان دستگاه مکانیزه پیله کش ابریشم را تولید کرده اند؛ هزینه این دستگاه تنها ۱۵ میلیون تومان است و دارای مخزن آب گرم، کلاف پیچ و خطوط انتقال است که توان تبدیل روزانه ۱۰ کیلو پیله را به چهار کیلو و نیم نخ ابریشم دارد در حالی که در روش سنتی روزانه از پنج کیلو پیله، دو کیلو نخ ابریشم تولید می شود که این امر علاوه بر بی کیفیتی نخ ابریشم، زمان زیادی را از کشاورز می گرفت، می توان با این روش تولید نخ ابریشم در روز را به دو برابر افزایش داد.حال جای سوال است که چرا بایگ با وجود اینکه در تولید ابریشم ثبت ملی شده است از آن حمایت نمی‌شود و هنوز باید با ساده‌ترین روش ممکن ابریشم کشی داشته باشد؟ آیا نمی توان این دستگاه را به تربت حیدریه آورد؟وثوقی قیمت ابریشم داخل و چینی را اینگونه بیان می کند که ابریشم داخل کیلویی ۹۰۰ هزار تومان و ابریشم چینی یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است، سال گذشته با همین رقم ۴۰۰ تن واردات بی رویه ابریشم داشتیم.
موانع فرا روی صنعت نوغانداری
او می افزاید: آلوده بودن توتستان‌ها، تلمبارها و کارگاه‌های تولید (چه در بخش دولتی و چه در بخش غیردولتی)، نبود برنامه مشخص برای رفع این آلودگی، استفاده بیش از حد از نژادهای با قدمت ۴۰ ساله و عرضه نشدن نژاد جدید تخم نوغان، تمرکز نداشتن بر تدوین سیاست‌های راهبردی و جذب اعتبارات به منظور ایجاد بستر مناسب برای پرورش کرم ابریشم و ایجاد توتستان‌های مطلوب برای عرضه تخم نوغان هیبرید با کیفیت مورد قبول جامعه نوغانداری و نداشتن تاثیرگذاری مطلوب بخش دولتی نوغانداری بر تعیین تعرفه‌های وارداتی انواع نخ ابریشم و پیله به منظور حمایت از تولید داخلی از جمله موانع فراروی صنعت نوغانداری است.مدیر عامل ابریشم کشان بایگ تربت حیدریه ادامه می دهد: جلوگیری از ورود بی رویه نخ ابریشم، واردات پیله به جای نخ ابریشم برای تامین مواد اولیه کارگاه‌ها، افزایش حقوق ورودی ابریشم خام نتابیده با تعرفه ۴۰ درصدی از حوزه جهاد کشاورزی به کمیسیون ماده یک، اصلاح ارزش حقوق گمرکی نخ ابریشم خام نتابیده، محاسبه مبنای ارزش گذاری گمرک برای واردات به قیمت روز یا نیمایی، احیای تولید تخم نوغان داخلی، اختصاص دادن واردات تخم نوغان به تشکل‌های تعاون روستایی و خرید تضمینی نخ ابریشم داخلی به دست مرکز ملی فرش ایران از دیگر راهکارهای رفع مشکل صنعت ابریشم‌کشی کشور است.
تعرفه واردات نخ ابریشم افزایش پیدا کند
رستمی فرماندار ویژه تربت حیدریه، خام فروشی و واردات بی رویه نخ ابریشم را از مشکلات این صنعت می داند و می گوید: پیشنهاد می‌شود با هدف احیای صنعت نوغانداری، تعرفه واردات نخ که در سال گذشته ۲۷ درصد بود به ۴۰ درصد افزایش یابد و بخشی از این تعرفه نیز برای حمایت از این صنعت به این بخش تزریق شود.او می افزاید: راه‌اندازی مرکز پژوهش‌های علمی نوغانداری در تربت‌حیدریه، اصلاح ژنتیکی تخم نوغان و مجوز افزایش سقف ورود پیله ابریشم برای احیا و راه‌اندازی کارگاه‌ها از دیگر موارد حمایتی از صنعت ابریشم‌کشی است که باید به این موارد توجه اساسی شود.
فرش دستباف حال و روز خوبی ندارد
احراری عضو انجمن فرش ایران نیز در این باره می گوید: قیمت پایین پشم در خراسان رضوی و حتی در کشور دامدار را متقاعد نمی کند تا از پشم دریافتی گوسفندان برای تامین مواد اولیه فرش دستباف استفاده کند، قبلا قیمت پشم و گوشت گوسفندی یکی بود اما الان قیمت پشم کیلویی ۵هزار تومان و گوشت گوسفند ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است؛ این مساله دامدار را سوق می‌دهد به اینکه بیشتر گوسفندان گوشتی را پرورش دهد تا سود داشته باشد.او می افزاید: مشهد، قوچان، درگز و تربت حیدریه مراکز پرورش ابریشم در خراسان رضوی هستند ولی ۲۰ سال است که درهای واردات باز است و تولید کننده امیدی به تولید ندارد، خیلی از کارخانه‌ها تعطیل شده اند.عضو انجمن فرش ایران ادامه می دهد: در تامین مواد اولیه فرش دستباف محدودیت داریم زیرا فرش‌های رج شمار ۵۰ به بالا که نوعا باید پشم ظریف به کار رود و این نوع پشم دیگر در خراسان رضوی موجود نیست و باید حتما از خارج آورده شود!طبق تحقیقات انجام شده در این گزارش، در واقع اینگونه نیست.
می توانیم صفر تا صد مواد اولیه را تولید کنیم
مخملی رئیس اتحادیه فرش خراسان رضوی می گوید: در زمینه پشم به‌قدری پشم با کیفیت عالی در خراسان رضوی وجود دارد که اگر چند کارخانه پشم شویی و ریسندگی خوب در کشور داشتیم که این پشم درجه یک را فرآوری کند شاید میزان واردات ما نهایتا ۲۰ درصد بود یا شاید اصلا واردات به صفر می‌رسید، اما متأسفانه هم‌اکنون فناوری این کار را نداریم و همین باعث شده است وابستگی ما به واردات پشم تا این حد بالا باشد. خروج پشم از مرزهای شرقی و واردات آن به خاطر بخش نساجی تیشه به ریشه ی این صنعت زده است.علت این تناقض گویی ها تنها یک عامل است و آن هم عدم خودباوری به تولید ملی است .خراسان رضوی بالقوه پتانسیل این را دارد که با تامین زیر ساخت ها و حمایت دولت از این صنعت، خودش تامین کننده مواد اولیه باشد و یا بسیار کم نیاز به واردات داشته باشد.احراری بیان می کند: ۳۰۰ هزار کیلو پیله‌تر نیاز داریم که پس از خشک شدن و ابریشم کشی آماده شود، ۱۰ هزار جعبه نوغان ۳۰ کیلویی ۳۰۰ هزار کیلوگرم پیله‌تر می‌دهد که پس از خشک شدن پیله، هر جعبه ۵ هزار کیلوی خالص می‌دهد؛ بنابراین ۵۰ تن تولید ابریشم در خراسان رضوی می‌شود.بریشم بایگ تربت حیدریه با دست و به صورت سنتی ابریشم کشی می‌شود و میزانش آنقدر کم است که فقط مورد مصرف برای بافت فرش دستباف می‌شود؛ برای فرش دستباف چله حتما باید واردات داشته باشیم.بخش عمده‌ای از پیله های کشور در بایگ توسط ۵۰۰ نفر ابریشم کشی می‌شود، پیله‌ها برای اینکه تبدیل به ابریشم خام شود قبلا در مشهد کارخانه داشتیم، اما الان باید به کاشان و قم رفته دوباره به مشهد بر گردد.درعین حال بدلیل ورود پیله و نخ خام ابریشم نامرغوب و افزایش دو برابری قیمت آن در طول سال قبل ، بازار انواع نخ ابریشم سنگین بوده و تقریبا” رکود پس از گرانی و جهش قیمت سال قبل خود را میگذراند!عضو انجمن فرش ایران ادامه می دهد: سالیانه نیازمند ۲۵۰ تن ابریشم هستیم در صورتیکه در خراسان رضوی تنها ۵۰ تن تولید می‌شود؛ و حتی مرغوبترین پیله تربت حیدریه برای فقط بافت مناسب است. َ‌او تصریح می کند: در زمینه پشم هم با توجه به اینکه تعادلی بین قیمت گوشت و پشم وجود ندارد دامدار میل به پرورش دام گوشتی دارد تا دام پشمی و همچنین زیر ساخت پشم شویی و سفید شویی هم نداریم تا دامدار بعد از سلاخی دام پشم را شسته و سفید شویی کند، قیمت ناچیز و حتی مفت پشم و نبود زیر ساخت و تبدیل آن به پشم مرغوب باعث شده تا پشم حاصل از سلاخی دام ها هدر رود.در خراسان نیز بالغ بر ۱۵ میلیون گوسفند پشمی وجود دارد که با این وجود حداقل پانزده هزار تن پشم آماده ریسیدن است و این در حالی است که در خراسان بزرگ بالغ بر یک میلیون متر مربع فرش در سال تولید می شود، چنانچه به ازای هر متر مربع چهار کیلوگرم پشم در نظر گرفته شود این استان بالغ بر یازده هزار تن پشم مازاد دارد.
یافته‌های تحقیقی حاکی از موارد زیر است:
پشم تولیدی در داخل کشور نیاز قالی بافی کشور را تامین می کند و نیازی به واردات پشم از خارج از کشور نیست. بر خلاف تصور بسیاری پشم گوسفندان ایرانی مخصوصا نژادهای بلوچی، کرمانی، نائینی، کلکوهی، ماکویی، فراهانی و عربی اهواز مرغوبترین الیاف برای بافت قالی‌های ظریف هستند؛ این الیاف دارای درخشش رنگی فوق العاده بوده در مقابل عملیات نمدی شدن نسبت به پشم مرینوس از مقاومت بیشتری برخوردار است. بمنظور نجات قالی ایران باید راهکار‌هایی اندیشیده شود که قیمت پشم معادل قیمت گوشت از دامداران خریداری و مابه تفاوت آن به صورت یارانه از طرف مرکز ملی فرش ایران یا وزارت جهاد کشاورزی به دامدار پرداخت شود؛ این مورد در مورد گوسفندانی که دارای پشم سفید و ظریف و نرم هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است. مواد رنگرزی طبیعی تکمیل کننده جلوه و زیبایی و درخشندگی خامه پشمی تهیه شده از الیاف گوسفندان نژاد‌هایی همچون بلوچی، کرمانی، عربی اهواز و …هستند، حتی الامکان برای رنگرزی خامه قالی تهیه شده از پشم ایرانی باید از مواد رنگرزی طبیعی استفاده شود.بهداشتی کردن آغل گوسفندان، آموزشی پشم چینی و استفاده از ماشین‌های پشم چینی برقی، تهیه مخلوط مناسب در کارخانه پشم ریسی، شست و شوی مناسب پشم قبل و بعد از عملیات ریسندگی، کیفیت خامه پشمی را فوق العاده ارتقا می‌دهد. شست و شوی گوسفند قبل از پشم چینی باعث کاهش هزینه‌های مربوط به عمل آوری خامه پشمی می‌شود ضمن آن که برای گوسفند نیز مزایای قابل توجهی دارد.
با جلوگیری از واردات پنبه به دوران طلایی خود برمی گردد
حاجی نژاد مدیر امور زراعت خراسان رضوی در این زمینه می‌گوید: ۲۲ هزار و ۴۰۰ هکتار زمین سطح زیر کشت پنبه در خراسان رضوی وجود دارد که ۲۵ درصد پنبه کشور در خراسان رضوی تولید می‌شود؛ انتظار داریم امسال ۶۲ هزار تن برداشت پنبه را داشته باشیم.او می افزاید: بهترین نوع پنبه که رقم ورامین و مرغوب است دوره رشد آن ۱۸۰ روزه است، ولی کشاورز، چون آب آزاد ندارد باید آن را به گندم و جو اختصاص بدهد.مدیر امور زراعت خراسان رضوی ادامه می دهد: واردات ضربه سنگینی به پنبه خراسان رضوی زده است؛ ما در زمینه پنبه هم تولید و هم منابع را داریم، یعنی کشت و صنعت هر دو را داریم اما از کاشت حمایتی نشده و برعکس توجه زیادی به واردات است.حاجی نژاد بیان می کند: قبلا ۵۸ هزار هکتار سطح زیر کاشت داشتیم که این رقم به یک سوم رسیده که البته الان وضعیت بهتر شده است، چون تحریم‌ها باعث شده تا وارد کننده نباشیم و اگر به همین ترتیب جلوی واردات گرفته شود پنبه به دوران طلایی خود برمی گردد.زمانی آنقدر واردات پنبه زیاد بود که جایگزین رقیب خود یعنی گوجه و ذرت شده بود.بنابرایم مشکلات پنبه واردات آن و هم زمانی برداشت پنبه و زعفران است؛ حالا سوال اینجاست که با اینکه در زمینه پنبه خودکفا هستیم چرا باید واردات انجام شود؟
در ابریشم صددرصد به واردات وابسته ایم
مخملی رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان رضوی در در این باره می گوید: در ابریشم صددرصد به واردات وابسته‌ایم ، متأسفانه کرک و پشم هم تا ۸۰ درصد با واردات تامین می شود. در زمینه نخ ابریشم زمانی تولیداتی انجام می‌شد که چون حمایتی از تولیدکنندگان صورت نگرفت تولید متوقف شد، درصورتی که اگر ادامه پیدا می‌کرد تا حدی می‌توانست از میزان وابستگی به واردات را کم کند.او می افزاید: در حوزه ابریشم در خراسان رضوی ۱۰۰ درصد ظرفیت آن را داریم که خودمان تولید کننده باشیم ولی به دلایل رکود بازار، عدم بازاریابی در بازارهای تجاری خارجی و نامناسب بودن بازار کسب و کار، تولید آن توجیه اقتصادی ندارد و به همین دلیل تولیداتش کاهش پیدا کرده است .رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان رضوی ادامه می دهد: ابریشم بایگ همان کیفیت ابریشم خارجی را دارد ولی چون چندین سال متوالی تولید کننده از ابریشم خارجی استفاده کرده است دیگر به تولید داخلی باور ندارد.حتی الان به دلیل نبود زیر ساخت، در صنعت رنگرزی هم به صورت سنتی کار می کنیم که حجم کم رنگرزی به صورت سنتی جوابگوی تولیدات زیاد نیست و مجبور به واردات در زمینه رنگ هم هستیم.او تصریح می کند: به علت رکود در بازار برای تولید کننده فرش دستباف توجیه اقتصادی ندارد که منابع اولیه را در داخل استان و یا حتی کشور تولید کند.رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان رضوی تاکید می کند: در شرایطی که نرخ ارز روزبه‌روز افزایش می‌یابد این وابستگی به واردات، هزینه‌های تولید و قیمت نهایی فرش را بسیار بالا برده است و ما را در مقایسه با رقبا در شرایط سخت‌تری قرار داده است. حتی نظارتی هم بر واردات نیست، وارد کننده با هر قیمتی که دلش بخواهد مواد اولیه را به دست قالی باف و تولید کننده می رساند گاهی اوقات با نام ابریشم چین که کیفیت خوبی دارد، ابریشم ازبکستان را با همان قیمت بالا به دست تولید کننده می رسانند.مخملی اظهار می کند: در حال حاضر نیاز مبرم به مراکزی داریم که اقدام به عرضه مواد اولیه شناسنامه دار کنند تا محصول اولا به قیمت به دست تولید کننده برسد ثانیا محصول تقلبی نباشد.گرانی مواد اولیه که اغلب وارداتی هم هستند و نیروی کار ارزان‌تر از دلایل قیمت بالای فرش دستباف در مرحله تولید است.
رقابت با محصولی تقلبی و پوشالی!
کلالی رئیس اداره فرش دستباف در اداره صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی می گوید: در حال حاضر نبود مراکز عرضه استاندارد از بخش اعظم مشکلات است به عنوان مثال ابریشم موجود در سطح بازار در بسیاری از موارد علی رغم اینکه کیفیت لازم را ندارد تحت عنوان ابریشم چین عرضه می شود و تولید کنندگان داخلی توان رقابت با چنین محصولی را ندارند این در حالی است که همزمان تبلیغات منفی در خصوص ابریشم تولید داخل صورت می گیرد.او می افزاید: به عبارتی مواد فاقد کیفیت لازم را تحت عنوان مواد اولیه مرغوب و درجه یک به فروش می رسانند که محصولات داخلی توان رقابت با آن را نداشته باشد، طبق توضیحات داده شده بنابراین ضرورت مراکز معتبر شناسنامه دار و استاندارد امری ضروری است.وقتی نظارتی نباشد بازار تقلب داغ می شود!
واردات پشم های تولیدی ما به کشور خودمان !
پشم مفت داخل با انجام ارزش افزوده بر روی آن در خارج از مرزها، با قیمت کلان وارد کشور می شود!باز هم پای افراد سودجو به معرکه باز می شود وقتی پشم ها را به خارج مرزها می فرستند تا در آنجا پشم شویی و سفید شویی انجام شود سپس با توجه به قیمت بالای ارز با قیمت کلان و با نام پشم مرغوب چینی به دست قالی باف های ما می رسانند.احراری عضو انجمن فرش ایران در این باره می گوید: در زمینه رنگرزی در خراسان رضوی، منابع طبیعی رنگی محدودی داریم که فقط شهرستان‌های سرخس و کلات به صورت محدود رنگ طبیعی دارند، رنگ رناس از یزد و کرمان وارد می‌شود و برای رنگ قرمز دانه ۱۰۰ درصد به واردات وابسته ایم.او می افزاید: ۸۰ درصد ابریشم مصرفی و حدود ۴۰ درصد پشم مصرفی و ۹۵ درصد مواد رنگدانه مصرفی از واردات تامین می شود.وقتی تا این حد به واردات وابسته ایم این مسئله ارتباط مستقیمی با نرخ ارز پیدا می‌کند، اگر قبلا نرخ دلار ۱۰۰۰ تومان بود یک کیلو ابریشم ۲۵ هزار تومان می‌شد، اما الان همان یک کیلو ابریشم دو میلیون تومان شده است ، چون دلار ۳۰ هزار تومان و تعرفه ۲۶ درصدی واردات نخ ابریشم به جهت حمایت از نوغان دار اعمال شده است.
تقلب در حوزه تامین مواد اولیه
وقتی هزینه تامین مواد اولیه بسیار گران می شود راه برای متقلبان حوزه فرش دستباف و گسترش رنگ‌های شیمیایی باز می شود دیگر برای تولید کننده مقرون به صرفه نیست که از رنگ طبیعی میلیونی استفاده کند بلکه رو به رنگ‌های شیمیایی می‌آورد که کیفیت فرش دستباف را زیر سوال می‌برد و حالا تولید کننده با تقلب به جای ابریشم از ریسکوز و پلی استر (الیاف مصنوعی) و به جای رنگ‌های طبیعی از مواد رنگ‌های شیمیایی و به جای پشم طبیعی از پشم دباغی استفاده می‌کند و به نام اصل در بازار داخل و خارج به فروش می رساند.در اکثر کارگاه‌های قالی بافی این کار انجام می‌شود، چون تولید کننده توان پرداخت هزینه‌های تولید را ندارد.رئیس انجمن فرش دستباف ایران ادامه می دهد: قیمت دو کیلوگرم ابریشم در فرش دستباف چهار میلیون می‌شود در صورتی که تولید کننده با تقلب از ابریشم مصنوعی که قیمت دو کیلوی آن ۱۴۰ هزار تومان می‌شود استفاده می‌کند.
تقلب در بافت فرش های دستباف
تولید فرش‌های بدون گره: تولید فرش های ریز بافت بدون گره که بافت آن مانند ماشینی است که در این نوع فرش به صورت دستی گره نمی زنند بلکه با نعل اسبی این گره ها خوابانده می شود، اینگونه فرش ها استاندارد یک فرش دستباف را ندارد و نوعی کلاهبرداری انجام می شود چون خریدار نمی داند که این فرش بدون گره انجام شده است. تولید فرش با ربات: فرش های ماشینی که به نام دستباف به خریدار به فروش می رسد و هیچ تفاوتی در ظاهر با فرش دستباف ندارد و تنها از نظم بسیار گره ها می توان پی به ماشینی بودن آن برد.
تهدید‌هایی مستمر برای فرش دستباف ایرانی
پشم و نخ به صورت خام به افغانستان می رود، در آنجا با نیروی کار ارزان فرش دستباف درست می کنند و بعد با قیمت بالا به داخل ایران می آورند.احراری بیان می کند: قاچاق فرش، بافت فرش های بدون گره به جای دستباف ، استفاده از الیاف مصنوعی به جای طبیعی و اصل آن و ربات بافی و خام فروشی از تهدیدهای فرش های دستباف به شمار می رود.
تعطیلی واحدهای ریسندگی در خراسان رضوی
از تعداد شش واحد ریسندگی در ۱۰ سال گذشته که در سطح خراسان رضوی داشتیم الان فقط یکی باقی مانده است (ابریشم توس که آن هم خط تولیدی که مربوط به نخ ابریشم بوده را تعطیل کرده است).از هزار و ۴۰۰ خانواری که در بایگ به ابریشم کشی مشغول بوده اند به علت نبود پیله و مواد اولیه الان ۳۰۰ خانوار باقی مانده اند، چون صنعت ابریشم نابود شده است، زمانی با دلار پایین ابریشم چینی وارد می‌شد و حال دیگر کشاورز رغبتی به کار پیله ندارد.
خواب سنگین توسعه در پرورش ابریشم
ابراهیم برزگر از فعالین ابریشم در بایگ تربت حیدریه در این زمینه می گوید: خشکسالی، دلسردی پرورش دهندگان در سنوات گذشته بدلیل واردات بی رویه، افزایش امراض و بیماری های ابریشم و بالاخره عدم اطلاع رسانی کافی شرکت ابریشم در خصوص قیمت های جدید تضمینی از مهمترین دلایل عدم استقبال بهره برداران برای توسعه پرورش ابریشم است.با این توضیحات حجم بالایی از مواد اولیه فرش دستباف دیگر صرفه به تولید داخلی نمی کند چون واردات همچنان جولان می دهد و تولید داخل در خواب زمستانی به سر می برد.تولید کننده سعی می کند تا قیمت تمام شده فرش را حتی به قیمت تقلب در کار و از دست دادن کیفیت انجام دهد و در نهایت می شود همین بلایی که بر سر فرش دستباف خراسان رضوی آمده است.
