آجیل ارزان نمی‌شود
آجیل در شرایط عادی هم تقریبا هیچ‌وقت کالای ارزانی برای بیشتر خانوارها نبوده است؛ حتی پسته با مزیت بالای تولید و صادرات. اما پسته، بادام یا گردو فرقی ندارد، هر سال که به هر دلیل، تولید یکی از اقلام آجیل کاهش یافته، گرانی این محصول را رقم زده است. آخرین بار سال ۹۷بود؛ سالی که افت تولید پسته به افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها انجامید. اما درباره شرایط برعکس چطور؟ امسال مسئولان صنفی از افزایش تولید می‌گویند. علیرضا ارزانی‌ممقانی، رئیس اتحادیه کشوری آجیل و خشکبار شرایط بازار آجیل کشور را از لحاظ عرضه خوب توصیف و اعلام کرده بهبود وضعیت آب‌وهوایی و کاهش ۴۰درصدی صادرات، تولید را افزایش و عرضه آجیل و خشکبار را در بازار داخلی در شرایط خوبی قرار داده است. با این حال، نگاهی به قیمت‌ها در بازار نشان می‌دهد که این افزایش تولید به کاهش قیمت منجر نشده است. ارزانی‌ممقانی، قیمت هر کیلوگرم آجیل ۴مغز را ۱۹۰تا ۲۴۰هزار تومان و قیمت آجیل شیرین مخصوص شب یلدا را ۱۲۰تا ۱۸۰هزار تومان اعلام کرده است، اما در بیشتر فروشگاه‌ها قیمت از این بالاتر است.
کرونای گرانی
به‌نظر می‌رسد کرونا تنها عامل کاهش خرید آجیل نباشد. قیمت آجیل هم همپای بقیه اجناس از ابتدای امسال افزایش داشته و این رشد به گفته رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران بین ۴۰تا۵۰درصد در کل اقلام ارائه‌شده بوده است. با توجه به قیمت ۱۱۰هزار تومانی آجیل در شب‌چله سال ۹۸و گفته‌های مسئولان استانی و کشوری این صنف به‌نظر می‌رسید نباید امسال شاهد قیمت بالای ۲۰۰هزار تومان برای آجیل باشیم، اما مشاهدات نشان می‌دهد میانگین قیمت هر کیلو آجیل هم‌اکنون ۳۰۰هزار تومان است. یکی از فروشگاه‌های معروف آجیل و خشکبار که شعبه‌های متعددی در سطح شهر دارد، قیمت هر کیلوگرم آجیل شب یلدا را ۲۲۰هزار تومان و قیمت هر کیلو آجیل مخلوط رویال را ۳۸۵هزار تومان تعیین کرده است.قیمت هر کیلوگرم آجیل شیرین با پوست هم در این فروشگاه ۲۴۰هزار تومان و قیمت آجیل مغز شور ۳۷۵هزار تومان تعیین شده است. انواع ویژه‌تری از آجیل هم در این فروشگاه هست که قیمت‌های ویژه‌تری هم دارد. در مغازه‌های کوچک‌تر هم اگر پسوند ممتاز در کنار نام آجیل آمده باشد، قیمت از این کمتر نیست. فروشگاه به نسبت کوچکی در یکی از مناطق غرب تهران هر کیلو آجیل ممتاز شب یلدا را ۲۸۵ هزار تومان قیمت‌گذاری کرده و آجیل درجه یک و با پوست را ۲۲۰هزار تومان می‌فروشد.قیمت حتی در فروشگاه‌های آنلاین که معمولا برای فروش بیشتر تخفیف قائل می‌شوند هم از این کمتر نیست و حتی بدتر است؛ ۳۶۵هزار و ۵۰۰تومان برای هر کیلو آجیل ۵مغز خام، ۳۶۵هزار و ۵۰۰تومان برای آجیل ۵مغز ویژه و ۴۱۷هزار تومان برای هر کیلو آجیل ۴مغز شور قیمت تعیین‌شده و این درحالی است که مشخص نیست بعد از پرداخت پول آیا جنسی با همان کیفیت عنوان شده دریافت می‌کنید یا خیر.
چرا فراوانی به ارزانی منجر نمی‌شود؟
تولید اقلام مختلف آجیل امسال بین ۳۰تا۴۰درصد افزایش داشته و به همین دلیل کمبودی در هیچ‌یک از اقلام دیده نمی‌شود، اما این فراوانی قیمت‌ها را پایین نیاورده است. رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران در گفت‌وگو با همشهری، از افزایش ۴۰تا ۵۰درصدی قیمت انواع اقلام آجیل خبر می‌دهد و ۳۰درصد از آن را ناشی از افزایش دستمزد می‌داند.مصطفی احمدی، معتقد است افزایش تولید باعث شده قیمت آجیل و خشکبار با وجود رشد هزینه‌های تولید، «چندان» بالا نرود، اما همین افزایش نه چندان زیاد قیمت در کنار دیگر هزینه‌های خانوار و کاهش قدرت خرید، آجیل را امسال از لیست خرید تعداد بیشتری از مردم خط زده است. به گفته احمدی، افزایش قیمت در اقلام ایرانی آجیل، بیشتر از وارداتی‌ها بوده است. او می‌گوید: امسال با توجه به افزایش تولید آجیل، قیمت اقلام وارداتی تأثیر چندانی بر بازار نداشت و حتی با وجود رشد قیمت ارز، قیمت آجیل وارداتی به اندازه تولید داخل گران نشد. در مقاطعی از امسال گردو به کشور وارد شد تا بازار این محصول متعادل شود، اما مهم‌ترین آجیل وارداتی که به‌دلیل سازگار نبودن با آب و هوای کشور در ایران کشت و تولید نمی‌شود و باید حتما با واردات تامین شود، بادام هندی است. نکته جالب درخصوص این محصول، ممنوعیت ثبت سفارش واردات آن است؛ تصمیمی غیراصولی که باعث شده تقاضای بازار برای این محصول تماما از طریق قاچاق تامین شود. با این حال، بادام‌هندی در بازار کشور به وفور و البته با قیمت بالای ۳۰۰هزار تومان در هرکیلوگرم یافت می‌شود.
کرونا؛ هم سود و هم ضرر
اسفند ۹۸کرونا مردم را در خانه‌ها حبس کرد و صنف آجیل و خشکبار هم مثل دیگر اصنافی که بهترین فصل فروششان شب عید است، ضرر و زیان فراوانی را متحمل شدند، اما در ادامه شرایط تغییر کرد. تحقیقات نشان داد مصرف خوراکی‌های با طبع گرم برای افزایش مقاومت بدن مفید است و توصیه کارشناسان به خوردن آجیل باعث شد برخلاف روال هر سال که بعد از تعطیلات عید دیگر خرید آجیل معنا و مفهومی برای مردم نداشت (به گفته رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران)، امسال آجیل‌فروشی‌ها از همان روزهای بعد از عید کاسبی خوبی داشته باشند و خانواده‌ها بیشتر از هر سال از خرید آجیل استقبال کنند. گرچه رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران از خسارت قرنطینه دوم به این صنف می‌گوید، اما تجربه هرساله نشان می‌دهد بیشتر مردم خرید را به هفته آخر موکول می‌کنند و به‌نظر نمی‌رسد رفتن به گروه دوم شغلی و تعطیلی ۲هفته ابتدای آذر زیان قابل‌توجهی برای آجیل‌فروشان محسوب شود، اما با این حال نمی‌توان از این ضعف مدیریت بازار چشم‌پوشی کرد که در همین مدت تعطیلات ۲هفته‌ای گروه دوم شغلی از جمله آجیل‌فروشان، انواع مغزهای آجیل در سوپرمارکت‌ها، خواربارفروشی‌ها و حتی در پیاده‌روها توسط دستفروشان عرضه می‌شد، اما فروشندگان اصلی از عواید فروش محروم بودند.
خرید اقتصادی؛ پارسال ۱۵، امسال ۵۰ هزار تومان
قیمت تمام اقلام معمول و موردنیاز برای شب یلدا دست‌کم دوبرابر شده است. از آجیل که بگذریم، شیرینی دانمارکی از ۲۸هزار تومان پارسال به ۴۵هزار تومان رسیده و دیگر شیرینی‌ها هم به همین میزان یا حتی بیشتر افزایش قیمت داشته‌اند. قیمت هر کیلو انار ۱۸تا ۲۲هزار تومان شده و هر کیلو هندوانه به‌طور میانگین ۷هزار تومان قیمت دارد که یک هندوانه کوچک کمتر از ۲۰هزار تومان آب نمی‌خورد. برآورد قیمت‌ها نشان می‌دهد برای اینکه یک خانواده ۳یا ۴نفره، بدون حضور مهمان بتواند یک شب یلدای کم‌هزینه، اما کامل را برگزار کند، باید حداقل نیم‌کیلو آجیل، نیم‌کیلو شیرینی و یک کیلو میوه تدارک ببیند. این خانواده با احتساب میانگین ۱۳۰هزار تومان برای آجیل و حدود ۲۲هزار تومان برای شیرینی و با فرض اینکه فقط یک هندوانه کوچک ۲.۵ کیلویی یا فقط ۴عدد انار به‌عنوان میوه خریداری کند و هیچ میوه دیگری نخرد، باید حداقل ۴۰هزار تومان فقط برای میوه بپردازد. مجموع این هزینه‌ها نزدیک به ۲۰۰هزار تومان می‌شود؛ یعنی ۵۰هزار تومان به ازای هر نفر که این میانگین برای هر نفر، پارسال فقط ۱۵هزار تومان بود.
