خبرنگار ، هم‌زمان با انقلاب صنعتی و پیشرفت روز افزون فناوری در قرن پیشین میلادی، حمل و نقل آسان شد و «تفریح» به عنوان بخش جداناپذیر از زندگی پذیرفته شد. از طرفی حمل و نقل نیز آسان‌تر شد و سفر که در عهدهای پیشین کاری دشوار و خطرناک بود، آسان گشت. با این حال تصوری که امروزه درباره گردشگری وجود دارد، بعد از جنگ‌جهانی دوم شکل گرفت.
جنگ باعث شده بود که صنعت هواپیمایی جهان پیشرفت‌های بسیاری بکند و بمب‌افکن‌ها به آرامی جای خود را به هواپیماهای مسافربری دادند. حمل و نقل که آسان شد، بحث تورهای گردشگری و سفر نیز به موضوعی داغ تبدیل گشت. حالا روز به روز متقاضیان سفر در سراسر دنیا بیشتر و بیشتر می‌شوند و با توسعه اقتصادی مقاصد، مفهومی تحت عنوان اقتصاد گردشگری شکل گرفت.
از پنجم جولای سال ۱۸۴۱ میلادی که «توماس کوک» اولین تور مسافرتی تاریخ را به راه انداخت تا امروز که گردشگری بزرگترین صنعت دنیا از بُعد ارزآوری و نیروی انسانی تبدیل شده، راه زیادی پیموده شده است. بسیاری از کشورها در قرن ۲۱ و به ویژه از سال ۲۰۱۰ به محور توسعه خود را صنعت گردشگری قرار دادند و از این راه میلیاردها دلار سود به دست آوردند. این کشورها غالباً کشورهای در حال توسعه‌ای بودند که با ایجاد مقاصد تفریحی، فرهنگی و یا حتی تجاری بستر را برای ورود گردشگران از کشورهای توسعه یافته فراهم کردند.
این روند رو به رشد ادامه داشت و در سال ۲۰۱۹ به اوج خود رسید، بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی شورای بین‌المللی سفر و گردشگری (WTTC) بیش از ۱۰ درصد تولید ناخالص جهانی مربوط به گردشگری است و این صنعت ۳۱۰ میلیون نفر فعال و شاغل دارد این یعنی از هر ۱۰ نفر شاغل در دنیا شغل یک نفر مرتبط با گردشگری است. روند رو به رشد گردشگری در سال‌های اخیر به اوج خود رسید و حتی بحران مالی سال ۲۰۰۹ هم نتوانست جایگاه این صنعت در اقتصاد جهانی را تکان دهد.
در حالی که ۲۰۱۹ برای گردشگری بسیاری از کشورها از جمله ایران بهترین سال از نظر اقتصادی بود، اما ناگهان سال ۲۰۲۰ با یک بحران ناشناخته آمد، بحران شیوع ویروس کرونا. تصاویر ابتدایی از قرنطینه ووهان شوک بزرگی به دنیا وارد کرد و کسی انتظار نداشت که این قرنطینه در تمام جهان اعمال شود، اما دیری نپایید تا میلیاردها انسان در خانه‌های خود حبس شدند. قرنطینه یعنی منع آمد و شد و منع آمد و شد یعنی مرگ سفر و گردشگری.
این شوک برای گردشگری ایران هزینه بیشتری هم داشت، زیرا شیوع ویروس کرونا با تعطیلات نوروز و زمان پیک سفرهای داخلی هم‌زمان شد. همچنین ایران تورهای پیک سفرهای خارجی خود یعنی اردیبهشت و خرداد را نیز از دست داد و اعلام شرایط «فورس ماژور» از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زانوهای فعالان گردشگری را به زمین کوبید. با گذشت چند ماه از شیوع ویروس کرونا و ادامه‌دار بودن این بحران و ترس از سفر دیری نپایید تا کمر گردشگری جهان خاک شود.
بیشتر بخوانید:
هفته گذشته سازمان جهانی گردشگری آمار تکان دهنده‌ای از وضعیت صنعت گردشگری در سال ۲۰۲۰ منتشر کرد، آماری که گواه ضربه فنی شدن این صنعت بود. بر اساس اعلام این سازمان، گردشگری بدترین سال تاریخ خود به عنوان یک صنعت را تجربه کرد و آمارهای آن به ۳۰ سال قبل یعنی سال ۱۹۹۰ بازگشت. این یعنی تمام پیشرفت‌های صنعت گردشگری از سال ۱۹۹۰ تاکنون در عرض یک سال نابود شد و حالا این صنعت درست در پله‌ای که ۳۰ سال قبل ایستاده بود، ایستاده است. دیگر خبری از «رؤیای گردشگری» نبود و یک صنعت رو به زوال رفت.
این خبر برای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران که روی اقتصاد گردشگری حساب زیادی باز کرده بودند، بدترین خبر ممکن بود. در آستانه سال نو میلادی کشورها در لوایح بودجه خود باید گردشگری را به فراموشی بسپارند و حتی فکری برای فعالان آن کنند.
اما خبر خوب این است که برای رسیدن دوباره گردشگری به سال ۲۰۱۹ نیاز به ۳۰ سال تلاش نیست، بلکه بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری با برنامه‌ریزی دقیق و تلاش فراوان می‌توان تا سال ۲۰۲۴ این صنعت را بازگرداند. در این راه شاید بزرگترین مشکل عدم سرمایه‌گذاری دولت‌ها و نهادهای خصوصی روی صنعت گردشگری باشد. از دیرباز تاکنون گردشگری به عنوان یک صنعت «ترسو» یاد می‌شده است، زیرا با کوچک‌ترین اتفاق مقاصد چهره امن را خود از دست می‌دهند و احساس امنیت مهم‌ترین اصل برای توسعه گردشگری است.
از طرفی تعداد بسیاری از نیروی انسانی فعال در گردشگری به عنوان ارزشمندترین دارایی این صنعت مجبور به ترک شغل شدند و احتمال بازگشت آن‌ها ضعیف است. با این حال در چند سال گذشته گردشگری دنیا بیش از پیش نگاه به حمایت‌های دولتی دارد تا بتواند با برنامه‌ریزی دقیق و اصولی راه صحیح‌تری را پس از تجربه کرونا طی کند.
