واتیکان به‌عنوان محل اقامت پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان و مرکز کلیسای کاتولیک، دولت‌شهری مستقل است با مساحتی در حدود ۰٫۴۴ کیلومتر مربع، که با جمعیتی در حدود ۸۰۰ نفر (۴۵۰ نفر محلی و مابقی مقیم)، کم‌جمعیت‌ترین کشور جهان هم شناخته می‌شود؛ با این حال، دامنه‌ی اینترنتی، شرکت پست، پیش‌شماره‌ی تلفن، آتش‌نشانی، شبکه‌ی برق، بانک و پلیس و گارد امنیتی مستقل دارد.
واتیکان همچنین سفارتخانه‌های مستقل در دیگر کشورها دارد اما در این کشور طبعا از فرودگاه خبری نیست و تنها یک باند هلیکوپتر دارد. در زمینه‌ی راه‌آهن و مترو نیز از خطوط رُم و ایتالیا استفاده می‌کند. درواقع ایستگاه متروی سنت پیترز شهر رُم، در نزدیکی دیواره‌های واتیکان، ارتباط ریلی این کشور را با نقاط دیگر جهان برقرار می‌کند.
این کشور کوچک از سال سال ۱۹۲۹ با توافق میان پاپ وقت و موسولینی، نخست‌وزیر وقت ایتالیا که پس از کشمکش‌های فراوان حاصل شد، موجودیت پیدا کرد. پاپ (سریر مقدس) عالی‌ترین مقام حکومتی در واتیکان است و هیات دولت (دبیران) خاص این منطقه‌ی خودمختار مستقل و مدیر اجرایی (حکمران) را هم او انتخاب می‌کند.
پس از بحث‌های چالشی که در زمینه‌ی میزان ثروت کلیسای کاتولیک پیش آمد، حاکمیت واتیکان از سال ۱۹۸۱ میزان دارایی این جایگاه عالی‌رتبه در دین مسیحیت را اعلام می‌کند. بر این اساس، بیشترین درآمد «واتیکان» از «گردشگری» و البته گردشگری مذهبی حاصل می‌شود.
کلیسای سنت پترز (سن پیتر) بزرگترین کلیسای جهان شمرده می‌شود که هرساله میزبان تعداد زیادی از مسیحیان و پیروان دیگر ادیان جهان است؛ بویژه مسیحیانی که در ایام خاص و برای حضور در مراسم مذهبی یا شنیدن سخنرانی‌های پاپ در این کشور حضور می‌یابند.
حتا در برخی سال‌های اخیر، با این‌که آثار تاریخی شهر رُم به‌عنوان جاذبه‌ی نخست گردشگری ایتالیا شناخته می‌شود، اما آمارها حاکی است که «پاپ فرانسیس»، رهبر کاتولیک‌های جهان، جاذبه‌ی نخست گردشگری واتیکان و ایتالیا بوده است.
برای نمونه، واتیکان در نیمه‌ی دوم سال ۲۰۱۳ میزبان شش میلیون و ۶۰۰ هزار گردشگر بوده که برای شنیدن سخنرانی‌های پاپ جدید و همچنین شرکت در مراسم مذهبی راهی واتیکان و البته کشور ایتالیا شدند. این تعداد گردشگر دو برابر تعدادی است که در نیمه‌ی نخست سال ۲۰۱۳ راهی واتیکان شده بودند. اگر این رقم را سرجمع حساب کنیم، حدود ۱۰ میلیون گردشگر در سال را شامل می‌شود. این درحالی است که کشور ایتالیا با آب و هوای مدیترانه‌ای و جاذبه‌های تاریخی‌اش در شهرهایی چون رُم، قلورانس، میلان و ونیز، سالانه میزبان حدود ۲۰ میلیون نفر گردشگر است.
از این لحاظ می‌توان گفت، پاپ جدید که پس از استعفای پاپ بندیکت – اقدامی که در چند قرن گذشته بی‌سابقه بود – جانشین او شد، در سال‌های اخیر، خود یک جاذبه‌ی گردشگری بوده است. جالب آن‌که او نه‌تنها برای واتیکان و ایتالیا، بلکه برای سایر کشورها هم در حضورهای مقطعی‌اش، یک جاذبه‌ی گردشگری محسوب شده است.
برای نمونه، در یک مورد، طبق آمارهای ارایه‌شده از سوی دولت برزیل، نزدیک به چهار میلیون گردشگر برای شنیدن سخنرانی پاپ به‌مناسبت “روز جهانی جوانان”، راهی بزریل و شهر ساحلی ریودوژانیرو شدند.
همچنین سفر پاپ به زادگاه حضرت مسیح(ع) هزاران گردشگر را راهی بیت‌لحم در فلسطین (کرانه‌ی باختری) کرد. پاپ فرانسیس در دیدار سه‌روزه‌ی خود از خاورمیانه با محمود عباس، رییس دولت خودگردان فلسطینی در بیت‌لحم دیدار کرد و در مراسم عشای ربانی در کنار هزاران مسیحی نیز شرکت کرد. مسیحیانی که از مدت‌ها قبل، تمامی ۴۵۰۰ اتاق هتل‌های این شهر تاریخی را پر کردند.
همچنین سفر پاپ به اوگاندا – برای حضور در مراسم پنجاهمین سالگرد کشته شدن چند مُبلغ کاتولیک – دولتمردان این کشور را به رشد چشمگیر گردشگری این کشور آفریقایی امیدوار کرد.
واتیکان در زمان استعفای پاپ بندیکت شانزدهم نیز به یکی از شلوغ‌ترین مکان‌های جهان تبدیل شد. در آن زمان هزاران گردشگر کاتولیک برای حضور در آخرین مراسم دعا با حضور پاپ مستعفی به ایتالیا سفر کردند. حتا بسته شدن بخش‌هایی از واتیکان برای برگزاری جلسه‌ی مشورتی انتخاب پاپ جدید هم از روند رو به رشد گردشگران مذهبی این کشور کم نکرد. جالب آن‌که برخی خطوط هوایی هم با این میزان از گردشگر مذهبی که هر ساله به واتیکان می‌روند، پروازهای مذهبی مخصوص کاتولیک‌ها طراحی کرده‌اند.
این ابتکار موجب شد که در برخی جوامع اسلامی هم بحث پروازهای حلال مطرح شود. ضمن آن‌که وقتی مسافر از پروازهای ایرلاین ایتالیایی به مقصد ورودی و خروجی هر کدام از شهرهای این کشور استفاده می‌کند، موقع پذیرایی، یک برگه‌ی کوچک در سینی خود می‌بیند که به چند زبان روی آن نوشته شده که در مواد پذیرایی این خط هوایی، از گوشت خوک استفاده نشده است.
به هر حال، اگر روزی به ایتالیا و رُم سفر کردید، بعید است به واتیکان سری نزنید. درواقع، دیدن بزرگترین کلیسان جهان و نیز کشوری دیگر، یکی از جاذبه‌های اصلی پایتخت ایتالیا محسوب می‌شود. پس از طی کردن چند ایستگاه مترو، در ایستگاه مرتبط، از خیابانی سر در می‌آورید که دیوار و باره‌های واتیکان در انتهای آن مشخص است. خیل جمعیت به‌سمتی سرازیر می‌شوند که راه شما را مشخص می‌کند. در این مسیرف علاوه بر فروشگاه‌ها و دستفروشان، افرادی هم ایستاده‌اند که مانند صیادانی که در خلاف جهت مسیر ماهی‌ها تور پهن کرده‌اند، به شما پیشنهاد می‌کنند به ازای حدود ۵۰ یورو، شما را در بازدید از محوطه‌ی باسیلیکا و موزه‌ی واتیکان راهنمایی کنند. برخی از آن‌ها فارسی‌زبان هستند و بیشتر به‌دنبال مشتری‌های ایرانی می‌گردنند.
به هر حال، وقتی به انتهای خیابانی رسیدید که ابتدای کشوری دیگر است، به ورود به محوطه‌ی باسیلیکا، پس از گذر از گیت‌های چک و خنثای امنیتی، به بزرگترین کلیسای جهان پا می‌گذارید؛ کلیسایی که عکسبرداری و فیلمبرداری در آن مجاز است، گروه‌های مختلف گردشگر با لیدرهایشان که معمولا از طریق میکروفن و گوشی برای اعضای تور خود توضیح می‌دهند، مشغولند به گشت و گذار و انگار اجزای کلیسا طوری آماده شده‌اند که برای گردشگران، جذاب باشند. البته در روزها و ساعت‌های خاص، مراسم و نیایش‌های مذهبی به‌طور رسمی در فضای کلیسا برگزار می‌شود. در محوطه‌ی بیرون کلیسا هم هزاران صندلی چیده شده که در این مواقع و نیز هنگام سحنرانی پاپ، از انبوه گردشگران و معتقدانی که در محل حضور یافته‌اند، میزبانی کنند.
در فضای پشتی این کلیسای بزرگ اما دو بخش وجود دارد. یک بخش عمده، فضای حاکمیتی واتیکان و محل استقرار پاپ و کشیشان و دبیران اعظم است، بخش وسیعی هم موزه‌ی واتیکان است که در اتاق‌های متعددی، ابزار و اشیای قدیمی کاربردی در آیین و مراسم نیایشگاه‌های مهم مسیحیت و مذهب کاتولیک به‌نمایش گذاشته شده است. برای حضور در این بخش از واتیکان که از ابتدای قرن شانزدهم میلادی توسط پاپ وقت بنیان گذاشته شد و در این چند قرن به یک منبع غنی تاریخی تبدیل شده، گاهی لازم است که ساعت‌ها برای تهیه‌ی بلیت و ورود، صف بایستید؛ چراکه سالانه حدود چهار میلیون نفر بازدید کننده، یعنی روزانه حدود ۱۱ هزار نفر بازدیدکننده.
البته تعداد چهارمیلیون نفر تقریبا برابر است با میزان حاضران در حج تمتع مسلمانان در مقطعی چند روزه در شهر مکه در عربستان. با این حال، تنها تعداد اندکی از حاجیان و زائران فرصت می‌یابند، با قرار قبلی که معمولا برای گروه‌ها صادر می‌شود، در موزه‌ی شهر مکه حضور یابند. هرچند که بسیاری از آثار و اشیای مربوط به مراسم و آیین دینی و مذهبی مسلمانان، توسط پادشاهان عثمانی منتقل شده و اکنون برخی از آن‌ها در موزه‌ی توپ‌کاپی شهر استانبول ترکیه نگهداری می‌شوند و در معرض بازدید عموم قرار دارند. هرچند در عربستان سعودی هم در چند دهه‌ی گذشته، کسانی حکومت و زعامت کرده‌اند که به شکلی عجیب، با هرگونه حفظ آثار و میراث فرهنگی اسلام به‌شدت مخالفت دارند و متاسفانه در جهت تخریب آن‌ها اقدام کرده‌اند./ایسنا
