جرقه‌های موضوع بازآفرینی که تأکید ویژه‌ای روی ارتقای کیفیت زندگی و عدالت شهری دارد، از سال ۱۳۸۳ در همدان زده شد؛ تیرماه سال ۸۳ بود که به دنبال سفر رهبر معظم انقلاب به همدان و در جلسه‌ای با حضور وزیر وقت مسکن و شهرسازی و جمعی از وزرا، بر لزوم اجرای پروژه‌های توانمندسازی در شهر همدان تأکید شد.
پس از آن قرارداد تهیه طرح توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی شهر همدان با مهندسان مشاور «تدبیر شهر» در مردادماه ۱۳۸۴ منعقد شد که بعد از مطالعه و بررسی‌های صورت‌گرفته، درنهایت این طرح سال ۸۵ در همدان مصوب شد و در این راستا ارائه خدمات پایه و زیربنایی، بسترسازی مناسب برای استفاده از امکانات شهری به همراه مشارکت همه‌جانبه ساکنان این سکونتگاه‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات محلی، ارتقای سطح فرهنگ و آگاهی‌های اقتصادی و اجتماعی ساکنین، بهسازی و تأمین زیرساخت‌ها به‌منظور کاهش فاصله کالبدی از پیکره اصلی شهر و خدمات‌رسانی فراگیر به‌عنوان مهم‌ترین اهداف اجرای طرح توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی مورد توجه قرار گرفت.
بازآفرینی شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان در قالب برنامه‌های بازآفرینی شهری در گروی تعریف و اجرای مجموعه‌ای متصل از برنامه‌ها و اقدامات هماهنگ و هم‌افزا در مقیاس شهری و محله‌ای است که در آن بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن، توسعه و تجهیز امکانات و خدمات روبنایی در مقیاس شهری و محله‌ای، بهسازی و ارتقای شبکه تأسیسات شهری و توسعه فضاهای شهری در کنار موضوع مهم نهادینه‌سازی، ظرفیت‌سازی و درمجموع ارتقای توانمندی‌های اقتصادی، اجتماعی و نهادی مطرح است.
۱۰ شهریورماه سال جاری بود که مدیرکل راه و شهرسازی استان همدان گفت: ۶ طرح بازآفرینی شهری در این استان با اعتبار دو میلیارد و ۶۹۰ میلیون تومان آغاز شده است.
داریوش حسینی در تشریح این طرح‌ها عنوان کرد: در شهرستان ملایر طرح بهسازی فاضلاب در راستای افزایش کیفیت سطح زندگی اهالی محل و کمک به دستگاه‌های خدمات‌رسان با اعتبار ۳۵۰ میلیون تومان در مرحله انعقاد قرارداد با پیمانکار است.
وی اضافه کرد: همچنین در شهرستان نهاوند طرح آسفالت محله جوادیه با اعتبار ۸۰۰ میلیون تومان برای کمک به بهسازی و نوسازی محلات هدف بازآفرینی در چارچوب افزایش کیفیت زندگی اهالی آغاز به‌کار می‌کند.
مدیرکل راه و شهرسازی استان همدان ادامه داد: در این شهرستان به‌منظور ساماندهی مسیل اصلی شهر از محل تبصره ۱۸، مبلغ ۵۴۰ میلیون تومان به‌عنوان کمک به شهرداری پرداخت شد که امید است باعث افزایش ایمنی ساکنان محل شود.
حسینی خاطرنشان کرد: احیا، بهسازی و نوسازی محله مرکزی فامنین با اعتبار ۲۵۰ میلیون تومان، ساخت فضای تفریحی ورزشی با اعتبار ۲۵۰ میلیون تومان در شهرستان کبودراهنگ و نوسازی و بهسازی محله مرکزی تویسرکان با اعتبار ۵۰۰ میلیون تومان نیز آغاز شده است.
از سویی چندی پیش در جریان بررسی برنامه‌های کالبدی و غیر کالبدی در طرح بازآفرینی شهری، پیگیر وضعیت اجرای طرح در شهرستان همدان شدیم، در قالب این نوشتار پیگیر وضعیت اجرای طرح بازآفرینی در شهرستان نهاوند هستیم؛ بدین‌ترتیب بر آن شدیم تا گفت‌وگویی با محمد حسین‌پور، شهردار نهاوند و کاوه بحیرایی، مسئول شهرسازی شهرداری نهاوند ترتیب دهیم تا از چندوچون اجرای این طرح و برنامه‌های در دست اجرا در این راستا خبردار شویم که در ادامه آن‌ها را می‌خوانید:
شهردار نهاوند در گفت‌وگو با قلم ضمن بیان اینکه مشاور طرح بازآفرینی از سوی اداره راه و شهرسازی تعیین شده است، عنوان کرد: این طرح برای تصویب به ماده پنج ارسال شده که در قالب طرح پیاده‌راه‌سازی مطرح است.
محمد حسین‌پور در این راستا از اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی سعدی این شهرستان نیز سخن گفت و افزود: طرح پیاده‌راه‌سازی سعدی از سال ۱۳۸۹ مصوب و مراحل اجرایی آن آغاز شده و هماکنون پیشرفت مناسبی دارد.
وی با بیان آنکه تاکنون برای پیشبرد این پروژه سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان هزینه شده است، گفت: اجرای صددرصدی این طرح نیازمند ۶ میلیارد تومان اعتبار است.
این مقام مسئول با بیان آنکه در قالب این طرح دستگاه‌های خدمات‌رسان نیز هزینه‌هایی برای زیرزمینی کردن خدمات کرده‌اند، مطرح کرد: نیاز است تا این هزینه‌ها نیز جمع‌بندی شوند و درصورت عدم تأمین اعتبار این پروژه، آمادگی آن را داریم که طرح را از درآمدهای شهرداری ادامه دهیم.
حسین‌پور در ادامه صحبت‌های خود از تخفیف برای افرادی که در محدوده بازآفرینی ساخت‌وساز دارند سخن گفت و افزود: در این زمینه تخفیف‌های ۵۰ درصدی و اعطای تسهیلات ۳۰ میلیون تومانی مسکن درنظر گرفته شده است.
در ادامه مسئول شهرسازی شهرداری شهرستان نهاوند نیز در گفت‌وگو با قلم از پروژه‌هایی که در قالب طرح بازآفرینی شهری نهاوند درحال پیشروی است سخن گفت و ابراز کرد: در این زمینه ساماندهی مسیل اصلی شهرستان نهاوند، پروژه بازگشایی خیابان دوخواهران و پروژه پیاده‌راه‌سازی سعدی آغاز شد.
کاوه بحیرایی با بیان آنکه در این راستا پروانه ساختمانی در محله‌های هدف بازآفرینی از تخفیف ۵۰ درصدی بهره‌مند شدند، مطرح کرد: تاکنون پروانه‌های بسیاری صادر شده است.
وی در ادامه این موضوع به سیل سال ۹۸ اشاره کرد و گفت: بسیاری از محلاتی که در بافت مرکزی شهر نهاوند وجود دارند، قدیمی هستند؛ بدین‌ترتیب خسارت‌های وارده سیل به آن‌ها ملموس بود و در این زمینه پروانه ساختمانی در این محدوده نیز از تخفیف صددرصدی بهره‌مند شد.
این مقام مسئول از وضعیت مناطق حاشیه‌ای شهرستان نهاوند سخن گفت و خاطرنشان کرد: این محلات حاشیه‌ای دارای بافت‌های مسئله‌دار بوده و معابر آن‌ها درهم تنیده و دارای بافت‌های ریزدانه هستند؛ بدین‌ترتیب توجه به آن‌ها نیز در قالب طرح‌های بازآفرینی مدنظر قرار گرفت.
مسئول شهرسازی شهرداری شهرستان نهاوند در این راستا به وضعیت مناطقی چون جوادیه، شاترآباد، رضی‌آباد، دستغیب و گل زرد پرداخت و افزود: برخی از این مناطق که روستا بوده و به شهرستان نهاوند الحاق شده‌اند، جزء بافت‌های مسئله‌دار نهاوند هستند.
بحیرایی با بیان آنکه در این قالب جدول‌گذاری و آسفالتریزیهایی انجام شده است، مطرح کرد: یک پروژه نیز در قالب پیاده‌راه‌سازی میدان توحید در محدوده پای قلعه نهاوند در قالب طرح‌های بازآفرینی مدنظر است.
مسئول شهرسازی شهرداری شهرستان نهاوند در تشریح این پروژه اظهار کرد: این پروژه پیاده‌راه‌سازی بهنحوی است که میدان توحید نهاوند به پیاده‌راه تبدیل می‌شود و درصورتی که این طرح مصوب شود، عملیات اجرایی آن پیش خواهد رفت.
بحیرایی در پایان با بیان اینکه میدان توحید نهاوند در محدوده‌ای است که مهاجرت مردمی از محله بالا بوده و مردمانی که در آن ساکن هستند نیاز به ارتقای سطح تعلق اجتماعی به محله دارند، خاطرنشان کرد: با اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی می‌توان سطح مشارکت مردم را در بحث تعاملات اجتماعی و تعصب به محله ارتقا بخشید تا اصالت به محله در آن‌ها افزایش یابد و با برگرداندن اصالت شهری به این مردم، شاهد کاهش بزه در محله مذکور باشیم.
درحالی که طرح بازآفرینی عجین‌شده با مقوله‌های عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی است، اما گویی همچنان در استان همدان پیشروی به سمت پروژه‌های عمرانی و آسفالت‌ریزی‌ها، مقدم بر اجرای سایر پروژه‌ها است و شهرستان نهاوند نیز در این زمینه به سمت پیاده‌راه‌سازی و ساماندهی مسیل و غیره رفته است؛ حال آنکه محلاتی در محدوده‌های بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیر رسمی هستند که نیازمند توانمندسازی ساکنین و خروج از آسیب‌های اجتماعی بوده که طرح بازآفرینی می‌تواند به آن‌ها کمک برساند.
اما به‌راستی چرا در وضعیتی که می‌توان بودجه‌های بازآفرینی را تاحدی به سمت بحث‌های غیر کالبدی و به قولی نرمافزاری در زمینه اجتماعی و فرهنگی سوق داد. اما همچنان بحث‌های عمرانی و جدول‌گذاری و آسفالت‌ریزی در طرح‌های بازآفرینی جای بحث‌های توسعه اجتماعی و فرهنگی را گرفته است؟ آیا نگاه کارشناسی درست و منسجم و البته همه‌جانبه‌ای دراین‌بین وجود ندارد یا جایگاه کارشناسان و متخصصین اجتماعی در طرح‌های شهرداری آن‌قدر کم‌رنگ بوده که به فراموشی سپرده شده است؟ جایگاه نیازسنجی محله‌ها کجای این طرح‌ها قرار دارد؟ مگر قرار نیست که طرح‌های بازآفرینی شهری به سمتی سوق پیدا کنند که مشارکت اجتماعی مردم محلی را در دل خود جای داده باشند و با یک نیازسنجی طرح‌ها پیش رود؟ به‌راستی باید دید آیا یک محله که درگیر آسیب‌های اجتماعی بوده، بیش از هر چیز نیازمند کاهش زمینه‌های آسیب‌زا است؟ نیازمند رونق اقتصادی و اشتغال‌زایی بوده و یا نیازمند یک میدان و یک پیاده‌راه؟ نمی‌توان یک‌جانبه این نیازها را مشخص کرد. بدین‌سان امید است در امتداد اجرای طرح‌های بازآفرینی شاهد ورود کارشناسانه با یک نگاه همه‌جانبه به بحث باشیم تا بازهم جای خالی توانمندسازی و مهارت‌آموزی ساکنین، بحث‌های زیست‌محیطی و فرهنگی و حتی اجتماعی را در اجرای این طرح‌ها شاهد نباشیم و به‌راستی مسئولین محترم در استان همدان بیایید روی طرح‌های بازآفرینی را آسفالت نکنیم!
