قلم از همدان- چند سال پیش بود که سخنگوی وزارت بهداشت در جلسه‌ای مطرح کرد: مصرف سیگار در نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله افزایش کمی داشته که عمده آن در دختران نوجوان بوده است.
ایرج حریرچی در این زمینه عنوان کرد: آمار مصرف سیگار در دختران نوجوان از کمتر از یک درصد به ۲.۱ درصد رسیده است. با توجه به اینکه سیگار و قلیان در حوزه ورود به مصرف مواد مخدر و رفتارهای پرخطر است، خانواده‌ها باید هوشیار باشند و بدانند که مصرف قلیان در کنار نوجوان‌ها چه ضربه‌ای می‌تواند به آنها وارد کند. در حال حاضر ۶.۶ درصد دختران ۱۳ تا ۱۵ ساله سابقه مصرف قلیان دارند.
اعتیاد به مواد مخدر یکی از شایع‌ترین آسیب‌های اجتماعی در عصر کنونی است که سالانه قربانیان زیادی را به دام خود می‌کشد و بی‌شک زنانه‌شدن اعتیاد، آسیبی جدی بر پیکره خانواده و جامعه وارد می‌کند؛ اما به‌راستی چه اتفاقی افتاد تا اعتیاد زنان که در گذشته‌های دور امری ناپسند و مذموم بود، این روزها در حال شکسته شدن تابو است؟
سه سال پیش بود که نتیجه تحقیقاتی نشان داد که بیشترین میزان اعتیاد زنان در ایران با ۱۳.۱ درصد در بین سنین ۱۵ تا ۲۵ ساله است، سنین ۲۵ تا ۴۴ سال ۵.۹ درصد و ۴۵ تا ۶۰ سال نیز ۵.۶ درصد است.
نکات قابل‌توجهی در این آمار مشاهده می‌شود که از آن جمله می‌توان به بیشتر بودن آمار اعتیاد زنان در بین افرادی با سطح تحصیلات لیسانس نسبت به افراد بی‌سواد، ابتدایی و راهنمایی اشاره کرد. هم‌چنین بر این اساس تریاک، شیشه، الکل و کراک به‌ترتیب بیشترین میزان مصرف در زنان ایرانی را دارند.
اما به‌راستی، اعتیاد به مواد مخدر یکی از انحرافات شایع عصر حاضر است که سالانه قربانیان بی‌شماری می‌گیرد! پس چرا به‌جای آگاهی‌بخشی و قدم نهادن در مسیر پیشگیری از این آسیب، شاهد افزایش آن و رسوخ آن در بین زنان و دخترانمان هستیم؟ چرا و چگونه سیگار کشیدن در بین این گروه‌ها در حال رونق گرفتن است؟
در این راستا برآن شدیم تا گفتگویی با جامعه‌شناس، مؤسس اورژانس اجتماعی کشور و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران و حجت‌الله حاتمی؛ کارشناس حوزه اعتیاد ترتیب دهیم که در ادامه متن این گفتگوها را می‌خوانید:
اعتیاد زنان و دختران در جامعه‌مان واقعیتی بسیار تلخ است
مؤسس اورژانس اجتماعی کشور در گفتگو با خبرنگار حوزه اجتماعی قلم با بیان اینکه براساس بررسی‌های انجام‌شده، اعتیاد جزء پنج اولویت کشور در مسائل اجتماعی است، مطرح کرد: یکی از ویژگی‌های اعتیاد این است که زن و مرد نمی‌شناسد اما تأثیرات اجتماعی آن در این دو گروه متفاوت است.
سیدحسن موسوی‌چلک با تصریح بر اینکه جامعه ما با اعتیاد مردان بیشتر از اعتیاد زنان کنار می‌آید، عنوان کرد: این موضوع بدان معنی نیست که باید اعتیاد زنان نیز برایمان امری طبیعی و عادی جلوه کند بلکه پیامدهای این کنار نیامدن‌ها این است که اعتیاد زنان موجب طرد آنها از جامعه و خانواده و درگیری‌های دیگر آنها با سایر مسائل و آسیب‌های اجتماعی است.
وی با بیان اینکه در پی اعتیاد، شاهدیم که زنان متأسفانه دیگر جایی در میان خانواده و دوستان و جامعه ندارند، ادامه داد: زنانه بودن اعتیاد، با عدم پذیرش اجتماعی مواجه است.
انجمن مددکاران اجتماعی ایران با تصریح براینکه اعتیاد زنان و دختران در جامعه‌مان واقعیتی بسیار تلخ است، اظهار کرد: این تلخی هم برای خانواده‌ها است و هم برای جامعه اما طرد دختران معتاد دراین‌بین، راه چاره نیست.
مادران نسبت به موادمخدر و روان‌گردان‌ها اطلاعات خود را به‌روز کنند
موسوی‌چلک رئیس خاطرنشان کرد: باید بپذیریم که اعتیاد به مواد مخدر ربطی به جنسیت، سن و سال، میزان تحصیلات، وضعیت مالی و طبقاتی و مواردی ازاین‌دست ندارد و باید همه خانواده‌ها نسبت به آن آگاهی داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه والدین به‌ویژه مادران بایستی نسبت به موادمخدر و روان‌گردان‌ها اطلاعات خود را به‌روز کنند، گفت: با آگاهی‌بخشی به والدین می‌توان زمینه‌ها را در پیشگیری از اعتیاد دختران جوان و نوجوان کاهش داد و زمینه‌ها و علل ورود فرزندانمان به عرصه اعتیاد را شناسایی کنیم تا با وضعیتی روبرو نشویم که دیگر آب از سرمان گذشته است و راه‌های برگشت بسیار سخت شده است.
مؤسس اورژانس اجتماعی کشور یادآور شد: به‌راستی پدران و مادرانی در چرخه درمان و بازتوانی اعتیاد فرزندانشان موفق خواهند بود که فرصت گفت‌و‌گوی مناسب با فرزندشان را فراهم کنند، چون در این صورت است که می‌توانند راه‌های خروج از آن شرایط را بررسی کنند.
افزایش مصرف موادمخدر صنعتی در بین مادران مساوی کودکانه‌شدن آسیب‌های اجتماعی
موسوی‌چلک در ادامه این گفتگو به ورود مادران و زنان به عرصه اعتیاد اشاره کرد و افزود: افزایش مصرف موادمخدر صنعتی در بین مادران، کودکانه‌شدن آسیب‌های اجتماعی را در پی خواهد داشت.
وی با تصریح بر اینکه باید بپذیریم که زنان نسبت به مصرف موادمخدر صنعتی آسیب‌پذیرترند و با ورود آنها به این عرصه، کانون گرم خانواده دچار تزلزل می‌شود، گفت: هشدار بعدی دراین‌بین، سیگار کشیدن زنان و دختران است.
سیگار دروازه ورود به هر نوع خلافی
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه در گذشته‌های دور، تصور اینکه یک دختر و یا یک زن در بین مردم سیگار بکشد، بسیار سخت بود، اظهار کرد: شاید در قدیم، تعدادی از زنان چپق می‌کشیدند و یا قلیان اما این موضوع فراگیر نبود اما حال، هر‌چه به جلو می‌رویم، استعمال سیگار را در بین زنان و دختران در خیابان‌ها و داخل خودروها بیشتر شاهد هستیم.
موسوی‌چلک با تأکید بر اینکه سیگار دروازه ورود به هر نوع خلافی است، تصریح کرد: مصرف سیگار در بین دختران نوجوان و کاهش سن ابتلا به آسیب‌های اجتماعی موضوعی است که در خلال زنانه‌شدن ورود به این عرصه‌ها بسیار تهدیدکننده است.
وی در بخش پایانی صحبت‌های خود افزود: باید دراین‌بین، مسئولین نهادهای آموزشی، تربیتی در مسیر برنامه‌ریزی و چاره‌اندیشی‌ها قدم بردارند چراکه درصورتی‌که این زنگ خطرها شنیده نشود، آسیب‌های اجتماعی بسیاری را در پی خواهد داشت.
تبلیغات لاغری، یکی از زمینه‌های ورود زنان و دختران به اعتیاد
در ادامه کارشناس حوزه اعتیاد در گفتگو با خبرنگار حوزه اجتماعی قلم با بیان اینکه متأسفانه این روزها شاهدیم که اعتیاد به سمت زنانگی در حال حرکت است، عنوان کرد: متأسفانه برخی از تبلیغات نامناسب موجب ورود زنان به عرصه اعتیاد شده است.
حجت‌الله حاتمی در تشریح این موضوع به تبلیغات برخی از موادمخدر صنعتی و تأثیرات آن بر لاغری و روشن شدن پوست اشاره کرد و افزود: با این تبلیغات، ممکن است که زنان یا دختران از هر طبقه اجتماعی جذب موادمخدر شوند درحالی‌که در گذشته، اعتیاد بیشتر در سنین بالا آن‌هم در گروه‌های مردانه دیده می‌شد.
وی با تأکید بر اینکه مشکلی که در این زمینه بسیار حائز اهمیت است، این است که اعتیاد مادران به کانون خانواده آسیب وارد می‌کند، یادآور شد: با ورود مادران به عرصه اعتیاد، باید انتظار ورود فرزندان به آسیب‌های اجتماعی را نیز داشت بدین ترتیب، سلامت نسل آینده نیز دچار تزلزل خواهد شد.
این کارشناس حوزه اعتیاد با بیان اینکه در امتداد اعتیاد زنان و دختران، آسیب‌های اجتماعی دیگری نیز در جامعه نمود پیدا می‌کنند، مطرح کرد: بایستی دراین‌بین، برنامه‌ریزی‌ها را واقع‌بینانه‌تر و با محوریت پیشگیری پیش ببریم.
رویکرد درمان‌محور جای رویکرد پیشگیرانه را نگیرد
حاتمی با بیان اینکه متأسفانه در سطح کلان، می‌بینیم که در خصوص اعتیاد بیشتر درمان‌محور وارد کار می‌شویم تا پیشگیری‌محور بدین‌سان باید برنامه‌ها را به سمتی سوق داد که اعتبارات و سیاست‌گذاری‌ها در زمینه رویکرد پیشگیرانه دیده شود و به این رویکرد توجه بیشتری شود.
وی با تأکید بر اینکه باید یک برنامه‌ریزی علمی و اجرایی در این زمینه در پیش گرفته شود، خاطرنشان کرد: بایستی قانون جامع مبارزه با پیشگیری اعتیاد بازنگری شود و دستگاه‌های محدودی در این زمینه متولی باشند تا بتوانیم شاهد دستاوردهای اجرای این قانون باشیم.
این کارشناس حوزه اعتیاد در بخش پایانی گفتگو مطرح کرد: در خصوص پیشگیری از اعتیاد زنان و دختران، رسانه‌ها می‌توانند نقش مؤثری داشته باشند.
این روزها با شکسته شدن یک‌به‌یک تابوها، شاهد ورود زنان و دختران به عرصه اعتیاد به مواد مخدر صنعتی و بروز و ظهور استعمال سیگار در سطح جامعه هستیم، موضوعی که شاید سخن گفتن از آن دردناک باشد اما اگر برای آن برنامه‌ریزی نکرد و مداوم بخواهیم آن را کتمان کنیم، به‌راستی دود آن به چشم همه می‌رود!
داشتن دید مجرمانه به مصرف مواد مخدر و اینکه سعی کنیم راجع به این موضوع صحبت نکنیم، پیامدهای جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت بدین‌سان، زمان آن رسیده تا واقعیت‌ها را ببینیم و با همین چشمان باز و واقع‌بین به‌دنبال راه‌های مقابله و پیشگیری با این موضوع باشیم.
باید ریشه‌یابی شود که چرا به‌راستی دختران و زنان ما به سمت مصرف سیگار می‌روند؟ آیا این اتفاق درنتیجه این است که می‌خواهند ثابت کنند که چیزی از مردان کم ندارند و می‌خواهند، نگاه‌های تبعیض‌آمیز جامعه بین مردان و زنان را با این رفتار جبران کنند؟ آیا مشکلات عاطفی عامل این موضوع است؟ تبلیغات منفی و تلویزیونی دراین‌بین نقش دارد؟ ناآگاهی زمینه ورود به این آسیب‌ها و مسائل اجتماعی شده است؟ نقش والدین به‌عنوان حامی و آگاهی‌دهندگان کمرنگ شده است؟ نقش گروه همسالان و دوستان دراین‌بین چیست؟ آیا گروه‌های مرجع و الگوهای دخترانمان تغییر کرده است؟ شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات نامناسب آن زمینه این سبک زندگی شده است؟ به‌راستی تمامی این سؤال‌ها نیازمند نگاه‌های جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه برای پیگیری و شناسایی زمینه‌ها و عوامل مؤثر در ورود زنان و دختران به عرصه استعمال مواد مخدر و سیگار است و تا زمانی که قدم در مسیر شناسایی ریشه‌های این موضوع برنداریم، نمی‌توانیم با چند بروشور و کلاس‌های مهارت زندگی و برگزاری چندین جلسه و سمینار و غیره کاری از پیش ببریم چراکه دستاورد این عدم ریشه‌یابی‌ها باز هم می‌شود اینکه باید در آینده به‌دنبال ایجاد کمپ‌های ترک اعتیاد و شلترهای بیشتری باشیم!
